George Ritzer (ur.
1940
) – profesor
socjologii
na Uniwersytecie w
Maryland
(
USA
).
Koncepcje i publikacje
George Ritzer znany jest przede wszystkim jako twórca teorii
makdonaldyzacji
. Według twórcy tej teorii, makdonaldyzacja to "proces stopniowego upowszechniania się zasad działania restauracji szybkich dań we wszystkich dziedzinach życia społecznego w
Stanach Zjednoczonych
oraz na całym świecie".
Ritzer kontynuuje tradycje socjologii jako nauki krytycznej, traktując ją jako pełne pasji analizowanie procesów społecznych i wykrywanie alarmujących prawidłowości. Właśnie z takich rozważań zrodził się ukuty przez niego termin "makdonaldyzacja". George Ritzer doszukuje się korzeni makdonaldyzacji korzystając z koncepcji
racjonalności
i
biurokracji
Maxa Webera
. Odwołuje się też między innymi do prac
Karola Marksa
,
Guy'a Debord'a
(społeczeństwo spektaklu) i
Jean'a Baudrillard'a
(społeczeństwo konsumpcyjne, symulakry).
Pokazuje w swoich publikacjach, np. do czego prowadzi upowszechnienie kart kredytowych (i związane z tym przesunięcie progu akceptacji dla stanu permanentnego zadłużenia) albo jaki wpływ masowa turystyka ma zarówno na turystów, jak i mieszkańców miejsc przez nich odwiedzanych. Analizując nowe formy konsumpcji, takie jak wielkie centra handlowe czy rodzinne parki rozrywki, Ritzer jest zdania, że w zlaicyzowanych społeczeństwach ludzie traktują je niczym średniowieczne katedry - jako namiastkę doznania metafizycznego.
Jest także autorem licznych podręczników, skryptów i opracowań dla studentów socjologii (na język polski przetłumaczony został podręcznik Klasyczna teoria socjologiczna).
Krytyka
Oryginalność, przystępność i popularność prac Ritzera stała się przyczyną ataków na niego. Jego najzagorzalsi krytycy oskarżyli go, o to że niepotrzebnie redukuje zawiłości przedmiotu by trafić ze swoimi publikacjami do szerokiej publiki i w ten sposób osiągnąć rekordową sprzedaż swoich książek.
Jak na ironię zarzucono Ritzerowi, że sam wplątał się w procesy, które krytykował - wykreował na gruncie tradycyjnej myśli humanistycznej "McWebera" z
Maxa Webera
i stworzył zuchwałe opisy globalizacji, dające rozrywkę czytelnikom ale nic konkretnie nie wnoszące. Zdaniem krytyków przedstawianie szeregu faktów, wywołuje jedynie iluzję naukowego dowodzenia tez.
Pracom Ritzera można postawić też zarzut pominięcia w swoich publikacjach samego człowieka przy jednoczesnej koncentracji na samych środkach konsumpcji. Ritzer nie opisuje kondycji współczesnego człowieka uwikłanego w pędzące zawrotnie koła konsumpcji. Zamiast tego snuje opisy lawinowo mnożących się miejsc umożliwiających nabywanie towarów czy usług i odhumanizowanych mechanizmów tychże miejsc.
Wątpliwości budzi też stosowana przez Ritzera terminologia. Chcąc zwrócić uwagę na powszechność konsumpcji konsekwetnie pisze o różnych "środkach konsumpcji" choć w zasadzie niektóre z nich są po prostu "miejscami" (np. biblioteki, szpitale, muzea, kościoły, uniwersytety), które jednak różnią się znacznie od tradycyjnych miejsc zakupów. Ritzer posługuje się też terminami takimi jak "świątynie konsumpcji" i "religia konsumencka" (terminy te, nawiasem mówiąc, były już wcześniej używane przez Williama Severini Kowinskiego - jednego z prekursorów rozważań nad kulturą konsumpcyjną) mocno w ten sposób działając na wyobraźnię i wartościowanie czytelnika. Ritzer wskazuje np. na taki sam rodzaj centralności w architekturze (układ nawy głównej i naw bocznych). Jednak wiele tradycyjnych miejsc występujących w krajobrazie miejskim czy wiejskim, takich jak na przykład targowiska, posiada cechy podobne do kościołów - dzięki temu są one po prostu czytelne i funkcjonalne. Ostatecznie zasadność użycia terminów nawiązujących do religii w miejsce terminów świeckich budzi szereg wątpliwości.
Ze strony lewicy Ritzer spotkał się z zarzutem, że nie docenił w pełni myśli Karola Marksa (na przykład koncepcji alienacji, reifikacji i przemysłu kulturowego) i nie doszukał się w kapitalizmie zasadniczej przyczyny makdonaldyzacji i narastającej proliferacji "niczego" na świecie.
Ostatecznie Ritzer nie podjął się też poszukiwań alternatywy dla współczesnej kultury konsumpcji. W swoich pracach nie eksploruje przyczyn, które mogłyby przyczynić się do przemian w przyszłości. [1]
Ritzer często odpowiadał na kierowaną do niego krytykę m. in. w publikacji Resisting McDonaldization (1999) czy na sympozjum Thesis Eleven (2004).
Przypisy
- ↑ Joanna Łagoda: W świątyniach konsumpcji [w:] (red.)Wiesław Godzic Kultura popularna Graffiti na ekranie. Kraków: Wyd. Rabid, 2002, ss. 199-203.
Tłumaczenia publikacji na język polski
- Makdonaldyzacja społeczeństwa, Wyd.
Muza
, Warszawa, wyd. I: 1997, , wyd. II (nowe tłum.) 2003; (The McDonaldization of society : an investigation into the changing character of contemporary social life
1993
)
- Magiczny świat konsumpcji, Warszawa 2001, 2004; Wyd.
Muza
, (Enchanting a disenchanted world. Revolutionizing the Means of Consumption
1999
)
- Klasyczna teoria socjologiczna, Poznań 2004, Wyd.
Zysk i S-ka
, (Classical sociological theory)
- Ruch miłośników Slow Food kontra McDonald's, s.33-36 [w:] C.Petrini, B.Watson (red.) Slow food. Produkty regionalne robią karierę, Warszawa 2005, Wyd. ABA, s.280,
Zobacz też
Linki zewnętrzne