Ireneusz z Lyonu (
łac.
Irenaeus,
gr.
Eirenaios), (ur. ok.
140
w
Smyrnie
, w
Azji Mniejszej
, zm. ok.
202
w
Lyonie
) –
biskup
Vienne
,
teolog
,
apologeta
,
Ojciec Kościoła
,
męczennik
i
święty Kościoła katolickiego
.
Żywot świętego
Wychował się w Smyrnie (obecnie
Izmir
). Był uczniem
św. Polikarpa
, jednego z
Ojców Apostolskich
. Około
178
roku, za czasów panowania cesarza
Marka Aureliusza
, już jako biskup Vienne, został po śmierci bpa Potyna najpierw administratorem, następnie biskupem
Lyonu
(łac. Lugdunum).
Według tradycji uformowanej w
VI wieku
miał ponieść śmierć męczeńską w czasie prześladowań za
Septymiusza Sewera
(
202
)[1].
Nauczanie
Kontekst jego nauczania stanowiły liczne
sekty gnostyckie
, z którymi polemizował w Adversus heareses. Najbardziej znaną wizją teologiczną biskupa Lionu, była tzw. teoria rekapitulacji - odnowienia i zebrania całego stworzenia w Chrystusie jako Głowie (por.
Ef
1,10).
Nauczał, podobnie jak wielu Ojców Kościoła, np.
Grzegorz z Nyssy
i
Atanazy Wielki
, że
Adam i Ewa
stworzeni byli w swego rodzaju dziecięcej niewinności, bez pożądliwości i dorosłego rozeznania. Stąd za upadek trzeba bardziej winić złośliwość
kusiciela
niż ich. Wygnanie przez Boga z
raju
nie wynikało z chęci pozbawienia ich dostępu do drzewa życia, lecz z miłosierdzia. Bóg chciał zachować pierwszych rodziców od trwania w grzechu, który mógł stać się wieczny i nieuleczalny. Wygnanie miało ich otrząsnąć z pychy. Ich śmierć fizyczna, poprzez rozwiązanie ciała, miała położyć kres grzechowi.
Odkupienie
dokonane przez Chrystusa było bardziej wyzwoleniem ludzkości z tego czasu pokuty i nawrócenia, niż ekspiacją wobec Boga[2].
Działalność teologiczna
Greckie oryginały jego najważniejszego dzieła, w 5.księgach, zaginęły. Zachowały się ich przekłady na łacinę zatytułowane "Adversus haereses" (Przeciw herezjom). Powstały w latach
180
-
185
. Polemizował w nich z
gnostycyzmem
. Wiedzę na temat gnostyków czerpał z dzieł, które zaginęły. W roku
1526
"Adversus haereses" wydał
Erazm z Rotterdamu
. Współczesne wydanie krytyczne zostało dokonane w ramach serii
Sources chrétiennes
.
Razem z innymi biskupami napisał list do biskupa Rzymu,
Wiktora
, w sprawie daty obchodzenia świąt
Wielkanocy
. Ireneuszowi zawdzięczamy wypracowanie pojęcia
Tradycji
i
sukcesji apostolskiej
. Sporządził
listę biskupów Rzymu
poczynając od
św. Piotra
a kończąc na
Eleuteriuszu
. Uznawał prawo prymatu biskupa Rzymu nad biskupami innych metropolii. Z prac Ireneusza zachował się także "Dowód prawdziwości nauki apostolskiej", w przekładzie na
język ormiański
. Inne dzieła, które wymienia
Euzebiusz z Cezarei
nie dotrwały do naszych czasów. Wyznawał poglądy
millenarystyczne
.
Wydania krytyczne dzieł
- Adversus heareses (Przeciw herezjom) - wydali A. Rousseau i L. Doutreleau.
- t. I -
SCh
263 i 264
- t. II -
SCh
293 i 294
- t. III -
SCh
210 i 211 (Paryż 1974)
- t. IV -
SCh
100 (2 części)
- t. V -
SCh
152 i 153
Polskie przekłady
- Bóg w Ciele i Krwi. Hans Urs von Balthasar (wybór i opracowanie). Wincenty Myszor (przekład z j. niem, łac., greck.), wydawnictwo "M" BOK 16, Kraków 2001, s. 140.
- Chwałą Boga żyjący człowiek. Jean Comby i Donna Singles (wybór i komentarz). Ks. Wincenty Myszor (przekład), Społeczny Instytut Wydawniczy "Znak" Seria "Żywa Wiara" 19, Kraków 1999, s. 111.
- Wykład nauki apostolskiej. Wincenty Myszor (wstęp, przekład i opracowanie), Wydawnictwo WAM ŹMT 7, Kraków 1997, s. 115.
Kult
Kościół w Lyonie oddaje cześć św. Ireneuszowi jako
doktorowi Kościoła
i swemu głównemu patronowi.
Kult na cały
Kościół
rozszerzył papież
Benedykt XV
w roku
1922
[3] .
Wspomnienie liturgiczne
św. Ireneusza w
Kościele katolickim
obchodzone jest
28 czerwca
(w
polskim Kościele katolickim
ma rangę wspomnienia obowiązkowego)[4].
Święty Ireneusz jest również
patronem
archidiecezji lyońskiej
oraz parafii w
Marsylii
i
w Częstochowie
.
W
ikonografii
jest przedstawiany w stroju biskupa rytu rzymskiego z mitrą i pastorałem.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Ireneusz, bp Vienny i Lyonu w: Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa. J. M. Szymusiak SJ, M. Starowieyski (oprac. ). Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1971, ss. 206-207.
- ↑ Adversus heareses, III, 22-23; IV, 40; por.
J. Daniélou
, Sacramentum futuri. Études sur les origines de la typologie biblique, Paryż 1950, s.25-26
- ↑
Święty Ireneusz, biskup i męczennik
na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 27.05.2010]
- ↑
Kalendarz liturgiczny diecezji polskich (czerwiec)
- Komisja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Episkopatu Polski(stan na 30 września 2008 r.)
Linki zewnętrzne