Jezioro Północnoaralskie |
| Jezioro Północnoaralskie w 2005 (na dole) i w 2006 (u góry); w dolnej części zdjęcia z 2006 zaznaczona Tama Kokaral (ang. Kok-Aral Dam) |
Jezioro Północnoaralskie w 2005 (na dole) i w 2006 (u góry); w dolnej części zdjęcia z 2006 zaznaczona
Tama Kokaral
(ang. Kok-Aral Dam) |
Państwo
|
Kazachstan
|
Powierzchnia
| (w roku 2008): 3 300
km²
|
Głębokość • średnia • maksymalna | 8,7
m
18
m
|
Wysokość
lustra | 42 m
n.p.m.
|
Zasolenie
| 21‰ |
Rzeki zasilające |
Syr-daria
|
Rzeki wypływające | bezodpływowe |
Położenie na mapie Kazachstanu |
46°30'N 60°42'E / 46.5, 60.7
|
Jezioro Północnoaralskie, nazywane też Małym Jeziorem - północna część byłego
Jeziora Aralskiego
, w okolicy ujścia rzeki
Syr-Daria
.
"Małe Jezioro" (The Little Sea) na mapie Jeziora Aralskiego z 1853
Już w czasie wypraw europejskich podróżników i kartografów stosowano umowny podział Jeziora Aralskiego na część północną, zwaną Małym Jeziorem i znacznie większą część południową, zwaną Wielkim Jeziorem. Rozgraniczenie między obu częściami nie było ścisłe, przebiegało mniej więcej wzdłuż
równoleżnika
45°30' tak, że wyspa[1]
Barsa Kilmess
leżała na pograniczu obu części.
Zanik jeziora Aralskiego
W wyniku rabunkowej gospodarki wodnej w czasach
ZSRR
od
od lat 60. XX wieku
woda w Jeziorze Aralskim wysycha w katastrofalnym tempie. Obniżenie się lustra wody spowodowało między innymi, że południowa część Jeziora Małego pomiędzy byłą wyspą Barsa Kilmess a dawnym wschodnim brzegiem jeziora zamieniła się w suchy półpustynny
step
, a resztki jeziora pozostają jeszcze na północ od dawnej wyspy, a później półwyspu Kokaral (albo Kok-Aral)[2]. Obecnie ta część dawnego Jeziora Małego nazywana jest Jeziorem Północnoaralskim.
Budowa tamy
Pod koniec
XX
wieku podjęto ambitną próbę uratowania Jeziora Północnoaralskiego przed dalszym wysychaniem. Trzykrotnie podejmowano próby budowy tamy, niedopuszczającej do ucieczki wód dostarczanych przez Syr-Darię do jeziora na południe, gdzie bezpowrotnie wsiąkała i parowała. Pierwsza tama zbudowana w
1992
za pieniądze miejscowej społeczności z najłatwiej dostępnego na miejscu piasku rozmyta została po 9 miesiącach przez przybierające przez ten czas wody jeziora. Druga, zbudowana nieco solidniej, ale także bez dostatecznych umocnień, wytrzymała napór wód od jesieni
1996
do wiosny
1999
, kiedy została rozmyta na długości około pięciu kilometrów. Trzecia
tama Kokaral
, sfinansowana w ponad 75% przez
Bank Światowy
, a w pozostałej części przez rząd
Kazachstanu
, została w zasadniczej części ukończona w sierpniu
2005
. Ta zbudowana w oparciu o betonowe umocnienia budowla okazała się znacznie trwalsza i oczekuje się, że nie grozi jej podobna katastrofa.
Rezultaty
W ciągu trzech lat funkcjonowania tamy zaobserwowano istotne zmniejszenie się zasolenia wody w Jeziorze Północnoaralskim, podniesienie się lustra wody ze średniego poziomu poniżej 30 do 42 metrów
n.p.m.
i zwiększenie powierzchni o prawie 30%[3]. Obserwuje się odradzanie zasobów ryb w jeziorze, a wraz z nimi rybołówstwa – w 2008 stwierdzono w jeziorze 15 gatunków ryb, w porównaniu z zaledwie jednym w niedalekiej przeszłości[3]. Spodziewana jest także poprawa lokalnego klimatu, wzrost liczby chmur deszczowych i opadów deszczu, co zwiększyć powinno możliwości miejscowej gospodarki rolnej. Projekt dopuszcza odpływ części wód z północnej do południowej części Jeziora Aralskiego, zbudowano w tym celu stosowne przepusty.
Przypisy