|
Pismo tybetańskie
Pismo tybetańskiePismo tybetańskie -
alfabet sylabiczny
używany do zapisu
języka tybetańskiego
oraz języków pokrewnych (
dzongkha
,
ladakhi
i czasami balti). Wywodzi się z północnoindyjskich systemów pisma, dlatego też zarówno kształt niektórych liter, jak i sposób zapisu samogłosek wykazuje wyraźne podobieństwo do alfabetów indyjskich. Pismo tybetańskie posiada dwie główne odmiany: དབུ་ཅན་ dbu-can (uchen), używaną w druku, oraz formę kursywną དབུ་མེད་ dbu-med (umé) wykorzystywaną w piśmie odręcznym. Pismo tybetańskie wywarło także wpływ na powstanie pisma
lepcza
[1]. HistoriaStworzenie pisma tybetańskiego przypisuje się ministrowi
króla
Songtsen Gampo
(569-649) o nazwisku Thonmi Sambhota. Charakterystyka- Podobnie jak w innych alfabetach sylabicznych pochodzenia indyjskiego, podstawą pisma jest sylaba (spółgłoska z domyślną niezapisywaną samogłoską "a" np. ཀ "ka"). Sylaby są oddzielone od siebie kropką u góry np. དབྱིན༌ཇི dbyin-ji wymowa: indźi (angielski).
- Gdy występuje zbitka spółgłoskowa, poszczególne spółgłoski należące do tej samej sylaby zapisywane są w nieco zmodyfikowanej formie w pionowej kolumnie np. ཀྲ kra, ཀྱ kya, སྐ ska, སྐྱ skya.
- Samogłoski inne niż "a" zaznaczane są za pomocą specjalnych znaków diakrytycznych. Na przykład sylaba ཀ "ka" po dodaniu odpowiednich diakrytyków samogłoskowych zamienia się w ཀི "ki", ཀུ "ku", ཀེ "ke", lub ཀོ "ko".
- Przykłady kombinacji zbitki spółgłoskowej z diakrytykiem samogłoskowym: སྐྱི skyi, སྨུ sku, རྒྱུ rgyu.
Metody transkrypcji i transliteracjiAktualnie w polskich publikacjach używane są zasadniczo dwa sposoby zapisu słów i tekstów tybetańskich: - Tzw.
transliteracja Wyliego
- uznana przez tybetologów na całym świecie metoda dokładnej
transliteracji
tekstu tybetańskiego, czyli oddania za pomocą alfabetu łacińskiego praktycznie każdej litery tybetańskiej, w tym również liter niewymawianych.
- Polska
transkrypcja
, czyli oddanie przy zachowaniu polskich zasad ortograficznych w miarę możliwości wiernie wymowy tybetańskiej (w standardowej odmianie języka, używanej w
Lhasie
)
Oprócz powyższych konwencji, niektórzy autorzy preferują transkrypcję angielską.
Przykład: (zapis imienia i nazwiska XIV Dalaj Lamy): - w alfabecie tybetańskim: བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ
-
transliteracja Wyliego
: bstan-ʼdzin-rgya-mtsho
- polska transkrypcja: Tenzin Gjaco
- angielska transkrypcja: Tenzin Gyatso
Bibliografia- Bareja-Starzyńska A., Mejor M.: Klasyczny język tybetański, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2002,
- Tournadre N., Dorje S.: Manual of Standard Tibetan, Snow Lion Publications 2003,
- Tsering S.: Tibetan Phrasebook, Lonely Planet Publications 2002,
Linki zewnętrznePrzypisy- ↑ Daniels, Peter T. and William Bright. The World’s Writing Systems. New York: Oxford University Press, 1996.
Inne hasła zawierające informacje o "Pismo tybetańskie":
Stanisław Narutowicz
...
Antanas Smetona
...
Data
...
Habeas Corpus Act
...
Stanisław Hozjusz
...
1977
...
Szymon Kossakowski
...
Ewolucja
...
Stepan Bandera
...
Nicejsko-konstantynopolitańskie wyznanie wiary
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Pismo tybetańskie":
Antyk judajski - mądrość Biblii (plansza 10)
...
003 b Rewolucja neolityczna (plansza 9)
...
Antyk judajski - mądrość Biblii (plansza 2)
...
|
|
|
|