Lee-Enfield –
brytyjskie
karabiny powtarzalne
, podstawowa broń żołnierzy brytyjskich od 1895 do 1955 roku.
Historia
W 1888 roku armia brytyjska przyjęła do uzbrojenia karabin
Lee-Metford
. Był to powtarzalny karabin strzelający amunicją elaborowaną
prochem czarnym
. Łączył on
czterotaktowy zamek
i
magazynek
konstrukcji
Jamesa Parrisa Lee
z lufą skonstruowaną przez Williama Ellisa Metforda.
Była to udana broń, ale wynalezienie
prochu bezdymnego
sprawiło, że szybko stała się przestarzała. Początkowo próbowano dostosować karabin Lee-Metford do zasilania amunicją elaborowaną prochem bezdymnym, ale okazało się, że
gwint
lufy skonstruowanej przez W.E. Metforda ulega szybkiemu zużyciu.
Rozwiązaniem okazało się zastosowanie lufy o nowym profilu gwintu skonstruowanej w rządowej fabryce broni w
Enfield
. Karabin powstały z połączenia nowej lufy z resztą mechanizmów karabinu Lee-Metford otrzymał nazwę Lee-Enfield.
W listopadzie 1895 roku przyjęto do uzbrojenia
karabin
.303, Rifle, Magazine, Lee-Enfield (MLE). W następnym roku do uzbrojenia przyjęto
karabinek
Lee-Enfield Cavalry Carbine MK.I (LEC).
W czasie
II wojny burskiej
(1899-1902) armia brytyjska używała obu wersji karabinu Lee-Enfield. Doświadczenia wojenne wykazały że MLE jest zbyt długi i nieporęczny, natomiast LEC ma z powodu za krótkiej lufy mały zasięg. W rezultacie przyjęto do uzbrojenia broń której lufa będzie miała długość pośrednią pomiędzy karabinem, a karabinkiem tzw. krótki karabin. Został on przyjęty do uzbrojenia w 1903 roku jako Short, Magazine, Lee-Enfield MK I (SMLE Mk I). W następnych latach trwało udoskonalanie karabinu, w efekcie którego w 1907 roku przyjęto do uzbrojenia wersję SMLE Mk III.
US Rifle, .30 caliber, Model of 1917
(Enfield M1917)
Jednocześnie z udoskonalaniem Lee-Enfielda trwały prace nad karabinem Pattern 14 (P14) łączącym rozwiązania karabinów SMLE i
Mauser wz. 1898
, który miał się stać jego następcą. Wybuch
pierwszej wojny światowej
sprawił, że z planów masowej produkcji karabinu P14 w Wielkiej Brytanii zrezygnowano. Był on produkowany w
USA
(w zakładach Remingtona i Winchestera) a jego wersja kalibru
7,62 x 63 mm
została przyjęta do uzbrojenia armii amerykańskiej jako US Rifle, .30 caliber, Model of 1917.
Pierwsza wojna światowa dowiodła wartości karabinu SMLE. Okazało się, że dzięki pojemnemu magazynkowi i odpowiednio ukształtowanej rączce zamkowej ma wyższą szybkostrzelność niż inne karabiny powtarzalne. Zalety Lee-Enfielda sprawiły, że zrezygnowano z zastąpienia go karabinem P14. Cały czas trwały także prace nad udoskonaleniem konstrukcji karabinu i uproszczeniem jego produkcji. W 1922 roku powstała wersja SMLE Mk V z celownikiem przeziernikowym. W dwa lata później po wyprodukowaniu 20 000 egzemplarzy tego karabinu zastąpiła go wersja SMLE Mk VI.
W 1926 roku brytyjska armia zmieniła oznaczenie karabinu SMLE Mk. III na No.1 Mk III.
W 1931 roku w wyniku dalszego doskonalenia karabinu Lee-Enfield powstał karabin No.4 Mk I został on przyjęty do uzbrojenia, ale nie rozpoczęto jego masowej produkcji ponieważ uznano, że zapasy karabinów pozostałe po pierwszej wojnie światowej są wystarczające[2].
W 1940 roku w czasie ewakuacji spod Dunkierki armia brytyjska straciła prawie ćwierć miliona karabinów. Brytyjczycy zaczęli odczuwać tak duży brak karabinów, że z magazynów wydobyto nawet karabiny P14 (w międzyczasie przemianowane na No.3). Konieczność szybkiego wyprodukowania dużej ilości karabinów sprawiła, że zdecydowano, że zakłady w Enfield będą nadal produkowały karabiny No.1, a karabiny No.4 Mk I będą produkowane w nowo zbudowanych zakładach w
Maltby
, Fazakerley i
Shirley
. W rezultacie pierwsze karabiny No.4 trafiły w ręce brytyjskich żołnierzy na wiosnę 1942 roku. W tym samym roku powstała też uproszczona wersja No.4 Mk I*.
Pomimo rozpoczęcia produkcji karabinu No.4 nie zaprzestano produkcji karabinu No.1 Mk III (do końca wojny był produkowany w Enfield, indyjskim Ishaphore i australijskich zakładach w Lighgow). Do końca wojny wyprodukowano około 6,7 miliona karabinów No.1 i 4,2 miliona karabinów No.4.
Lee-Enfield No 5 MK I "Jungle Carbine"
W 1944 powstała skrócona wersja No.5 Mk 1 określaną jako Jungle Carabine. Była ona przeznaczona dla żołnierzy walczących w dżungli, gdzie standardowe karabiny były za długie. Wersja ta została wycofana z uzbrojenia w 1947 roku ponieważ uznano, że ma zbyt duży
odrzut
i zbyt niską celność.
Już w czasie wojny zdawano sobie sprawę, że konieczne jest zastąpienie karabinu SMLE
karabinem samopowtarzalnym
. Wyprodukowano nawet krótką serię karabinu
EXP-1
, ale zakończenie wojny sprawiło, że Lee-Enfield pozostał na uzbrojeniu.
Jego następcą miał być
karabin automatyczny
No.9 (bardziej znany jako
EM-2
) strzelający nabojem 0.280 wprowadzony do uzbrojenia w 1951 roku. Jednak standaryzacja amunicji w ramach
NATO
sprawiła, że produkcję karabinu No.9 zakończono, a następcą SMLE stał się w 1955 roku karabin samopowtarzalny
L1A1 SLR
(licencyjny
FN FAL
w wersji 50-00).
Jednak wprowadzenie nowego karabinu nie zakończyło użytkowania Lee-Enfielda w brytyjskiej armii. Część wycofanych karabinów przebudowano na
karabiny wyborowe
L42 (kalibru 7,62 x 51 mm NATO), część na
karabinki sportowe
No.8 Mk 1. Karabiny L42 zostały wycofane z uzbrojenia w drugiej połowie lat 80. XX wieku (zastąpiły je karabiny
L96A1
).
Pomimo zakończenia po wojnie produkcji karabinów Lee-Enfield w Wielkiej Brytanii produkcję kontynuowano w
Indiach
. Już po wojnie powstała tam wersja karabinu No.1 kalibru 7,62 x 51 mm NATO produkowana do wczesnych lat 70. Jeszcze dłużej trwała produkcja karabinów kalibru .303 (znane są wyprodukowane w Indiach egzemplarze tego karabinu wyprodukowane w latach 80.).
Ocenia się, że łącznie wyprodukowano około 14 milionów karabinów Lee-Enfield wszystkich wersji.
Opis techniczny
Karabin No4 Mk I był indywidualną bronią powtarzalną.
Zamek czterotaktowy
, ślizgowo-obrotowy. Ryglowanie za pomocą dwóch rygli umieszczonych w tylnej części trzonu. Zasilanie z wymiennego magazynka pudełkowego o pojemności dziesięciu naboi. Przyrządy celownicze składały się z muszki i celownika ramkowego z dwoma przeziernikami. Przy złożonej ramce używa się przeziernika stałego (nastawa bojowa), po podniesieniu ramki widoczny staje się drugi, regulowany przeziernik. Broń była wyposażona w bagnet Mk II mocowany pod lufą.
Dane taktyczno-techniczne
Wzór | No.1 Mk I | No.1 Mk III | No.4 Mk I | No.5 Mk 1 |
Nabój | .303 (7,7 x 56 mm R) | .303 (7,7 x 56 mm R) | .303 (7,7 x 56 mm R) | .303 (7,7 x 56 mm R) |
Długość karabinu (mm) | 1260 | 1132 | 1129 | 1003 |
Długość lufy (mm) | 767 | 640 | 640 | 478 |
Masa karabinu (kg) | 4,19 | 3,96 | 4,11 | 3,24 |
Przypisy
- ↑ Skennerton, Ian: The Lee-Enfield Story, pages 153 & 230. Arms & Militaria Press, 1993
- ↑ Leszek Erenfeicht. Konie robocze, Karabiny powtarzalne II wojny światowej. „Strzał”. 2005. Nr. 5(25). Ss. s. 20-31.
ISSN
1644-4906
.
Bibliografia
- Leszek Erenfeicht. Konie robocze, Karabiny powtarzalne II wojny światowej. „
Strzał
”. 2005. Nr. 5(25). Ss. s. 20-31.
ISSN
1644-4906
.
Linki zewnętrzne