Sosna syberyjska (Pinus sibirica Du Tour) –
gatunek
drzewa
iglastego z rodziny
sosnowatych
(Pinaceae). Nazywana także limbą syberyjską lub cedrem syberyjskim. Występuje w
Azji
– od 58°E w górach
Ural
na wschód do 126°E w
Paśmie Stanowym
w południowej
Jakucji
, oraz od miasta
Igarka
na 68°N w dolinie dolnego
Jeniseju
, na południe do 45°N w centralnej
Mongolii
. Obszar ten obejmuje
chińskie
prowincje:
Heilongjiang
,
Mongolia Wewnętrzna
,
Sinciang
.
Morfologia
- Pokrój
-
Korona drzewa
regularna i gęsta, początkowo stożkowata, z wiekiem staje się cylindryczna.
-
Pień
- Osiąga wysokość 35 m, średnicę 1,8 m[3]. U młodych drzew
kora
jest gładka, szarozielona, z wiekiem ciemnieje i pęka.
-
Liście
- Igły zebrane po 5 na krótkopędach, zielononiebieskie, gęsto osadzone na gałązkach, długości 6–11 cm[3], lekko wygięte, sztywne.
-
Szyszki
- Dojrzałe szyszki nasienne długości 5–8 cm, szerokości 3–5,5 cm,
nasiona
brązowe, długości 9–12 mm, szerokości 5–6 mm, bez skrzydełek (lub ze śladowym skrzydełkiem), otoczone twardą
łupiną
.
Biologia i ekologia
Drzewo iglaste, wolno rosnące, dożywa ok. 629 lat (Mongolia[4]). Nasiona wytwarza późno, pomiędzy 15 a 25 rokiem życia, a egzemplarze zacienione nawet dopiero w wieku ok. 50 lat. Pylenie w kwietniu, nasiona dojrzewają we wrześniu i październiku następnego roku. Jedna
wiązka przewodząca
i 3 kanały żywiczne w liściu, przekrój poprzeczny prawie trójkątny.
Na północnych obszarach zasięgu rośnie na
nizinach
o żyznych, glinianych glebach, dobrze nawodnionych. Schodząc na południe porasta bardziej górzyste obszary, dochodząc do wysokości 1000–2400 m n.p.m. Tworzy jednogatunkowe drzewostany lub mieszane z Picea obovata i Abies sibirica (
tajga
). Lubi miejsca nasłonecznione. Odporna na niskie temperatury i silne wiatry.
Nasiona roznoszone są głównie przez ptaki, najczęściej przez orzechówkę Nucifraga nucifraga.
Systematyka i zmienność
Synonimy: Pinus cembra L. var. sibirica (Du Tour) G. Don 1830, P. cembra subsp. sibirica (Du Tour) Krylov 1914, P. coronans Litv. 1913, P. hingganensis H.J. Zhang 1985, P. sibirica var. hingganensis (H.J. Zhang) Silba 1990.
Pozycja gatunku w obrębie rodzaju
Pinus
[5]:
Przez niektórych systematyków klasyfikowana była jako odmiana lub podgatunek
sosny limby
(Pinus cembra). Populacje ze wschodnich krańców zasięgu traktowano jako osobny gatunek P. hingganensis[3].
Zagrożenia
Międzynarodowa organizacja
IUCN
przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem najmniejszej troski, spośród gatunków niższego ryzyka[2].
W Chinach gatunek uznany za zagrożony[3].
Zastosowanie
Nasiona sosny syberyjskiej
- Drzewo ozdobne
Sadzone w
parkach
i przydomowych ogródkach.
- Surowiec drzewny
Drewno o żółtawoczerwonawej barwie, jest znacznie trwalsze niż
sosny pospolitej
, w szczególności gdy nie jest
żywicowane
. Znajduje zastosowanie głównie w meblarstwie i przy produkcji oklein.
- Nasiona
Nasiona, nazywane popularnie "orzeszkami cedrowymi", są jadane na surowo. Bogate w tłuszcze, których zawierają od 60 do 70%, poza tym zawierają
białko
, pentozany, witaminy z grupy B oraz C i D. Wytłacza się z nich olej (tzw. olej cedrowy), który jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym, medycynie oraz technice mikroskopowej (
immersja
).
Przypisy