Płytka madreporowa
(duży, porowaty twór w środkowej części) prowadzi do centralnego kanału układu wodnego szkarłupni
Układ ambulakralny, inaczej nazywany układem wodnym – występujący w ciele
szkarłupni
(Echinodermata) pięciopromienny układ cienkościennych kanałów i zbiorników wysłanych
nabłonkiem rzęskowym
, pełniący funkcję lokomocyjną, dotykową, a częściowo wydalniczą i oddechową. Nie występuje w ciele innych zwierząt.
Jest częścią
celomy
. Powstaje z lewych woreczków procelu i mezocelu. Jego budowa różni się u przedstawicieli poszczególnych gromad. Zwykle rozpoczyna się
płytkę madreporową
(z wyjątkiem
liliowców
, u których występują liczne otworki w ścianie ciała) łączącą układ ze środowiskiem zewnętrznym. Dwa kanały (okrężny i kamienny – wysycony
węglanem wapnia
) są położone centralnie. Od nich odchodzą kanały promieniste z licznymi bocznymi odgałęzieniami przechodzącymi w kuliste ampułki, a te – w zakończone przyssawkami
nóżki ambulakralne
, położone po stronie oralnej.
Ruch szkarłupnia powodują zmiany ciśnienia płynu w nóżkach ambulakralnych, do których prowadzą rozgałęzienia układu ambulakralnego. Nóżka wypełnia się płynem podczas skurczu ampułki umieszczonej u jej nasady. Następuje wtedy wzrost ciśnienia płynu w nóżce. Nóżki odrywają się od podłoża wskutek rozkurczu ampułki, który spowodowany jest skurczem mięśni przepychających płyn z powrotem do ampułki.
Układ wodny wspomaga także
wymianę gazową
i pośrednio odżywianie, ponieważ nóżki układu ambulakralnego mogą służyć do zdobywania i przytrzymywania pokarmu, mogą także spełniać funkcję narządów dotykowych. Układ wodny może wspomagać także transport substancji w ciele szkarłupnia.
Bibliografia
- Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0.
pwn.pl
Sp. z o.o., 2008. .
- Encyklopedia Biologia. Greg, 2008. .
- Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 2007. .
- Aleksander Rajski: Zoologia. T. 1: Część ogólna B. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 1986. .