Mierzeja Wiślana (
313.53
) – piaszczysty wał na południowo-wschodnim brzegu
Zatoki Gdańskiej
, rozciągający się od
Gdańska
na zachodzie po
Bałtijsk
(Piławę) w Federacji Rosyjskiej na wschodzie. Oddziela
Zalew Wiślany
od otwartych wód Zatoki.
Mierzeja
podzielona jest między terytorium
Polski
i
Rosji
(część wschodnia).
Mierzeja (oprócz niewielkiej zachodniej części) jest słabo zurbanizowana i praktycznie niezindustrializowana. Wszystkie miejscowości położone w jej polskiej części (oprócz Gdańska) były niegdyś wioskami rybackimi, a obecnie są miejscowościami wypoczynkowymi.
Nazwa
Nazwę „Mierzeja Wiślana” wprowadzono urzędowo w 1950 roku, zmieniając poprzednią niemiecką nazwę mierzei – Frische Nehrung[1]. Wcześniej polską nazwą była Mierzeja Świeża[2]. Stosowano także nazwę Mierzeja Fryska[2].
W
języku rosyjskim
Mierzeja Wiślana to Балтийская коса (Bałtijskaja kosa).
Granice
Mezoregion na tle powiatów, na których terenie się znajduje
Mierzeja Wiślana ma około 90 km długości i 1-2 km szerokości[3]. Północną granicą mezoregionu jest Zatoka Gdańska, będąca częścią Morza Bałtyckiego. Od południa graniczy z Żuławami Wiślanymi oraz przez zalew z
Wybrzeżem Staropruskim
. Granicę uzupełnia od zachodu Pobrzeże Gdańskie[3].
Mezoregion leży na terenie miasta
Gdańska
i powiatu
nowodworskiego
oraz Obwodu Kaliningradzkiego (Rosja).
Wcześniej ten mezoregion, podobnie jak
Mierzeja Helska
,
Wybrzeże Słowińskie
oraz
Wysoczyzna Żarnowiecka
, był zaliczany do Pobrzeża Kaszubskiego[4], w
systemie regionalizacji
Kondrackiego są one osobnymi mezoregionami.
Geologia i geomorfologia
Mierzeja Wiślana jest wielką piaszczystą wydmą, której wysokość w niektórych miejscach przekracza 30 metrów. Mierzeja została zbudowana przez morze w wyniku działań fal morskich.
Sieć wodna
Mierzeja Wiślana zamyka deltę Wisły i oprócz ujść Wisły w mezoregionie nie ma żadnej sieci wodnej[3].
Klimat
Temperatura powietrza
Warunki klimatyczne w mezoregionie są wyraźnie inne od tych w głębi kraju, ale podobne do tych w innych nadmorskich mezoregionach. Średnia temperatura roczna jest nieco wyższa niż na pojezierzach, jednak nieco niższa niż w centrum Polski. Wiosną jest chłodniej niż w głębi kraju, lecz jesienią wyraźnie cieplej. Średnia roczna oraz średnia dobowa amplituda temperatur są mniejsze niż w głębi kraju, ze względu na większe ciepło właściwe wody w morzu[5]. Wpływ Bałtyku jest również widoczny w długości pór roku – na wybrzeżu zimy są znacznie krótsze, a jesień dłuższa. Prawie nie występuje przedwiośnie[6]. W zachodniej części mezoregionu na klimat wpływ ma również oddziaływanie aglomeracji trójmiejskiej.
Przyroda
Mezoregion porośnięty jest lasem sosnowym. Na Mierzei Wiślanej znajdują się
Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana
oraz cztery
rezerwaty przyrody
:
Ludność, gospodarka, komunikacja
Ludność i urbanizacja
Mimo że większość terenu Mierzei zajmują miasta
Gdańsk
,
Krynica Morska
oraz
Bałtijsk
w Rosji, tereny są słabo zurbanizowane, szczególnie na terenie Gdańska, poza przemysłowo-mieszkaniową dzielnicą
Stogi z Przeróbką
.
Gospodarka
Mierzeja jest wykorzystywana głównie w celach turystycznych. Ze względu na niestabilność gruntu poza zachodnim skrawkiem obszar ten nie jest zindustrializowany.
W zachodniej części na granicy z Pobrzeżem Kaszubskim znajduje się Port Gdański, a nieco na wschód, nad zatoką, Port Północny.
Komunikacja kolejowa
Na terenie mezoregionu znajduje się północny fragment wąskotorowej, obecnie działającej w ograniczonym zakresie tylko w sezonie letnim, Żuławskiej Kolei Dojazdowej – 15 stacji i przystanków: Lewy Brzeg Wisły, Prawy Brzeg Wisły, Mikoszewo, Jantar, Jantar Port, Jantar Młyn, Jantar Leśniczówka, Junoszyno,
Stegna Gdańska
,
Stegna PKS
, Sztutowo Muzeum, Sztutowo, Kąty Rybackie,
Krynica Morska
,
Piaski
, oraz linie kolejowe obsługujące port w Gdańsku.
Drogi
Przez całą długość mezoregionu przebiega
droga wojewódzka nr 501
, krzyżująca się w Stegnie z
drogą wojewódzką nr 502
. Na 13. kilometrze trasy na
Przekopie Wisły
znajduje się przeprawa promowa.
Turystyka
Wszystkie miejscowości położone w polskiej części Mierzei były niegdyś wioskami rybackimi, a obecnie są miejscowościami wypoczynkowymi[7]. Rejon jest znany z terenów umożliwiających uprawianie sportów wodnych. W miejscowościach na terenie mezoregionu znajdują się zabytki oraz inne atrakcje turystyczne. Do najbardziej znanych należą:
- Kościół Ryglowy w Stegnie[7]
- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej[7]
- były obóz koncentracyjny w Sztutowie[7]
- molo w Krynicy Morskiej[8]
- latarnia morska w Krynicy Morskiej
-
Żuławska Kolej Dojazdowa
.
Zobacz też
Przypisy
- ↑
M.P. z 1950 r. Nr 8, poz. 76
, s. 76
- ↑ 2,0 2,1
Nierzeja Świeża
w
Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
, Tom VII (Netrebka – Perepiat) z 1886 r.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Jerzy Kondracki: Geografia Regionalna Polski. Warszawa: PWN, 2002, s. 64. .
- ↑ Bolesław Augustowski: Środowisko Geograficzne województwa gdańskiego w zarysie. Gdańsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku, 1969, s. 27.
- ↑ Teofil Wojterski, Jan Bednorz: Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 21. .
- ↑ Teofil Wojterski, Jan Bednorz: Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 24. .
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Wybrzeże Bałtyku. Bielsko-Biała: Pascal, 2006, s. 84. .
- ↑ Wybrzeże Bałtyku. Bielsko-Biała: Pascal, 2006, s. 85. .