Województwo śląskie – jedno z 16
województw
,
jednostka samorządu terytorialnego
i jednostka podziału administracyjnego
Polski
, obejmująca wschodnią część historycznych ziem
Górnego Śląska
, polską część
Śląska Cieszyńskiego
i część zachodniej
Małopolski
, w tym
Zagłębie Dąbrowskie
,
Zagłębie Krakowskie
, Ziemię Żywiecką,
Częstochowę
wraz ze znaczną częścią
Jury Krakowsko-Częstochowskiej
.
Siedzibą władz województwa są
Katowice
.
Województwo śląskie jest jedynym województwem w
Polsce
, w którym jest więcej
powiatów grodzkich
(19) niż
powiatów ziemskich
(17).
Położenie
Mapa fizyczna województwa śląskiego
Województwo śląskie jest położone na południu Polski, nad górną
Wisłą
,
Odrą
i
Wartą
i graniczy z
Czechami
i
Słowacją
. Województwo śląskie leży we wschodniej części Śląska, zachodniej części Małopolski i południowej Wielkopolski. Fizycznie województwo śląskie należy do
Wyżyny Śląskiej
,
Jury Krakowsko-Częstochowskiej
,
Kotliny Oświęcimskiej
oraz
Beskidów
. Ponadto w tych obszarach geograficznych można wyróżnić mniejsze, takie jak np.
Płaskowyż Rybnicki
.
Graniczy z województwami:
Historia
W latach międzywojennych w
II Rzeczypospolitej
istniało
autonomiczne województwo śląskie
. Obejmowało ono wszystkie historyczne ziemie Górnego Śląska, które znalazły się w Polsce (np. Katowice, Rybnik, Lubliniec) oraz polskiej części Śląska Cieszyńskiego (Cieszyn, Bielsko (dziś dzielnica Bielska-Białej), a więc z pominięciem np. Sosnowca, Częstochowy,
Białej Krakowskiej
(dziś dzielnica Bielska-Białej) obecnie znajdujących się w granicach województwa). Z dniem 1 września 1939, a więc w pierwszym dniu wojny zajęte przez Niemców województwo przestało istnieć i zostało wcielone bezpośrednio do Rzeszy. Katowice stały się wtedy stolicą
rejencji katowickiej
(stolicę przeniesiono z Opola). Miasta Zagłębia Dąbrowskiego natomiast zostały wcielone do
Generalnej Guberni
. Później wszystkie ziemie obecnego województwa śląskiego zostały wcielone do Rzeszy. Częstochowa należała do
Generalnego Gubernatorstwa
. Po wojnie, w latach
1945
-
1950
istniało
województwo śląsko-dąbrowskie
, którego obszar tylko częściowo pokrywał się z dzisiejszym województwem śląskim. W 1950 podzielono je na województwa
katowickie
i
opolskie
.
Obecne województwo śląskie zostało utworzone w 1999 z województw poprzedniego podziału administracyjnego:
Procentowy udział regionów historycznych w powierzchni województwa
Przebieg historycznej granicy pomiędzy Śląskiem a Małopolską
W obecnym województwie około 48% powierzchni stanowi historyczny
Górny Śląsk
. Głównymi miastami na jego terenie są
Katowice
,
Gliwice
,
Bytom
,
Chorzów
,
Zabrze
,
Ruda Śląska
,
Rybnik
oraz
Racibórz
. 45% powierzchni stanowi natomiast
Małopolska
, której głównymi miastami są
Częstochowa
,
Sosnowiec
,
Dąbrowa Górnicza
,
Jaworzno
oraz
Żywiec
. Około 7% stanowi
Wielkopolska
(
Kaliskie
), gdzie nie są położone większe miasta.[] Ponadto wiele miejscowości położonych jest na granicach regionów, np.
Bielsko-Biała
, które powstało ze śląskiego Bielska, leżącego na
Śląsku Cieszyńskim
i małopolskiej Białej.
W związku z powyższym stanem nazwa województwa wywołuje kontrowersje[]. Podobnie jest z herbem, który nawiązuje jedynie do herbów byłych księstw śląskich.
Podział administracyjny
Miasta i powiaty grodzkie
W województwie śląskim jest 71 miast, w tym 19
miast na prawach powiatów
. W poniższej tabeli dwadzieścia trzy największe uszeregowano według liczby mieszkańców (miasta na prawach powiatu zostały pogrubione).
Na podstawie publikacji
Głównego Urzędu Statystycznego
pt. "
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym
" wg stanu na 31 grudnia 2008.
Lokata | Miasto | Liczba ludności | Powierzchnia |
---|
1 |
Katowice
| 309 621 | 164,54 km² |
2 |
Częstochowa
| 240 612 | 159,61 km² |
3 |
Sosnowiec
| 221 259 | 91,26 km² |
4 |
Gliwice
| 196 669 | 133,85 km² |
5 |
Zabrze
| 188 401 | 80,47 km² |
6 |
Bytom
| 183 829 | 69,43 km² |
7 |
Bielsko-Biała
| 175 677 | 124,93 km² |
8 |
Ruda Śląska
| 143 930 | 77,59 km² |
9 |
Rybnik
| 141 177 | 148,26 km² |
10 |
Tychy
| 129 475 | 81,62 km² |
11 |
Dąbrowa Górnicza
| 128 315 | 187,81 km² |
12 |
Chorzów
| 113 314 | 33,60 km² |
13 |
Jaworzno
| 95 228 | 152,20 km² |
14 |
Jastrzębie-Zdrój
| 93 554 | 85,44 km² |
15 |
Mysłowice
| 74 998 | 66,09 km² |
16 |
Siemianowice Śląskie
| 71 118 | 25,16 km² |
17 |
Żory
| 62 044 | 64,64 km² |
18 |
Tarnowskie Góry
| 60 857 | 83,47 km² |
19 |
Piekary Śląskie
| 58 832 | 39,67 km² |
20 |
Będzin
| 58 747 | 37,37 km² |
21 |
Racibórz
| 56 727 | 74,96 km² |
22 |
Świętochłowice
| 54 360 | 13,22 km² |
23 |
Zawiercie
| 53 789 | 85,25 km² |
Powiaty ziemskie
W województwie śląskim jest 17
powiatów ziemskich
. Jest to jedyne województwo w Polsce, w którym mniej jest powiatów ziemskich niż grodzkich. Większość powiatów ziemskich jest silnie zurbanizowana – nie pełnią one funkcji rolniczych, a często są "sypialniami" lub terenami rekreacyjnymi dla mieszkańców dużych miast.
W poniższej tabeli powiaty ziemskie uszeregowano według liczby mieszkańców.
Na podstawie publikacji
Głównego Urzędu Statystycznego
pt. "
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym
" wg stanu na
31 grudnia
2008
.
Lokata | Powiat | Liczba ludności | Powierzchnia |
---|
1 |
powiat cieszyński
| 172 027 | 730,2 km² |
2 |
powiat wodzisławski
| 155 566 | 286,92 km² |
3 |
powiat bielski
| 153 987 | 457,23 km² |
4 |
powiat będziński
| 151 078 | 368,02 km² |
5 |
powiat żywiecki
| 150 354 | 1039,96 km² |
6 |
powiat tarnogórski
| 137 522 | 642,63 km² |
7 |
powiat częstochowski
| 134 037 | 1519,49 km² |
8 |
powiat zawierciański
| 122 962 | 1003,27 km² |
9 |
powiat gliwicki
| 114 033 | 663,35 km² |
10 |
powiat raciborski
| 110 591 | 543,98 km² |
11 |
powiat pszczyński
| 105 631 | 473,46 km² |
12 |
powiat mikołowski
| 92 098 | 231,53 km² |
13 |
powiat kłobucki
| 84 867 | 889,15 km² |
14 |
powiat lubliniecki
| 76 265 | 822,13 km² |
15 |
powiat rybnicki
| 74 215 | 224,63 km² |
16 |
powiat myszkowski
| 71 563 | 478,62 km² |
17 |
powiat bieruńsko-lędziński
| 56 456 | 156,68 km² |
Demografia
Liczba ludności
Dane z 31 grudnia 2007 r.[2]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 4 654 115 | 100 | 2 409 171 | 51,8 | 2 244 944 | 48,2 |
powierzchnia | 12 333,51 km² |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 377,4 | 195,3 | 182,0 |
Województwo śląskie liczy 4 654,1 tys. mieszkańców, co stanowi 12%
ludności Polski
i jest drugim najludniejszym (po
województwie mazowieckim
) województwem w
Polsce
. Gęstość zaludnienia wynosi 377,4 os./km² i jest najwyższa w Polsce. Najgęściej zaludniony jest centralny obszar województwa – ponad 1000 osób na km². Na terenie województwa leży najgęściej zaludnione miasto, a zarazem i powiat w Polsce –
Świętochłowice
(4165 osób/km²).
Województwo śląskie ma najgorszą sytuację demograficzną spośród województw w Polsce.
Przyrost naturalny
wynosi -1,1 i jest dużo gorszy od średniej krajowej (0,1). W 1995 roku na obszarze województwa mieszkało 4 893 542 osób. Było to o 239 427 więcej niż w II kwartale 2008 r.
Struktura ludności
W województwie śląskim 17% ludności jest wieku przedprodukcyjnym (pon. 17 lat), 66% ludności jest w wieku produkcyjnym (18 – 60/65 lat), natomiast w wieku poprodukcyjnym (pow. 60/65 lat) jest 17% mieszkańców. Niemniej jednak zaznacza się duże dysproporcje w strukturze ludności wewnątrz województwa. Najgorsza sytuacja demograficzna ma miejsce w subregionie katowickim – znaczna przewaga ludności w wieku poprodukcyjnym nad przedprodukcyjnym, najlepsza natomiast w rybnickim i bielskim – odwrotnie. Mediana wieku w województwie wynosi 40,9 lat dla kobiet oraz 36,9 dla mężczyzn.
Na 100 mężczyzn przypada 107 kobiet.
Województwo śląskie charakteryzuje się najwyższym wskaźnikiem zatrudnienia w Polsce oraz jednym z najniższych wskaźników bezrobocia.
Województwo charakteryzuje się znacznym udziałem mniejszości narodowych (wraz z
woj. opolskim
skupia ponad 70% ogółu ludności niepolskiej w
kraju
)[]. W województwie żyje (wg danych ze spisu powszechnego) 20 tys.
Niemców
(co stanowi 0,43% ogółu populacji w tym województwie - głównie w pow. raciborskim, gliwickim w większych miastach) oraz mniej liczni przedstawiciele innych narodowości, a także jedyna w Polsce mniejszość
czeska
i
morawska
. Corocznie do województwa emigruje ponad 2 tys. obcokrajowców, natomiast z innych województw napływa blisko 50 tys. osób rocznie (trzecie miejsce w kraju).
Gospodarka
Specjalna strefa ekonomiczna w Bielsku-Białej
W końcu grudnia 2009 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 168,4 tys. mieszkańców, co stanowi
stopę bezrobocia
na poziomie 9,2% do aktywnych zawodowo[3].
Główną gałęziami gospodarki woj. śląskiego są usługi i przemysł. Najmniej ludności pracuje w rolnictwie i leśnictwie.
Transport i komunikacja
Przez województwo śląskie przebiega szereg linii kolejowych. Znajduje się tutaj łącznie kilka
dworców
i kilkadziesiąt
stacji
PKP
. Przez
dworzec główny w Katowicach
przejeżdżają pociągi
EuroCity
i
InterCity
. Silnie rozwinięta jest tu również sieć dróg. Biegnie tędy
autostrada A4
,
E40 (trasa europejska)
,
E75 (trasa europejska)
,
droga ekspresowa S1
,
Droga ekspresowa S69
,
Droga ekspresowa S86
oraz kilkanaście
dróg krajowych
i
dróg wojewódzkich
. Budowana jest kolejna autostrada –
A1
. Znajduje się tu międzynarodowy port lotniczy
Katowice-Pyrzowice
. W województwie do 21 grudnia 2007 funkcjonowały dwa duże przejścia na granicy z Czechami- w
Cieszynie
i w
Chałupkach
.
Komunikacja miejska to przede wszystkim
KZK GOP
,
PKM Jaworzno
,
MZK Jastrzębie Zdrój
,
MZK Tychy
,
MZK Bielsko-Biała
,
ZTZ Rybnik
i
MPK Częstochowa
.
Transport drogowy
Na terenie województwa znajduje się także wiele dróg
wojewódzkich
oraz są podejmowane budowy nowych dróg. Jedną z najważniejszych tego typu inwestycji jest
Drogowa Trasa Średnicowa
. Docelowo ma połączyć centra wszystkich miast leżących w
GOP
.
Transport kolejowy
Perony stacji w Katowicach
Widok na perony na stacji Częstochowa
Województwo śląskie stanowi jeden z największych węzłów komunikacji kolejowej w Polsce, zarówno jeśli chodzi o przewozy pasażerskie jak i towarowe. Z katowickiego
dworca kolejowego
odjeżdżają pociągi wszystkich kategorii, w tym
EuroCity
i
InterCity
, zapewniające połączenia ze wszystkimi największymi miastami w Polsce oraz z
Czechami
,
Słowacją
,
Węgrami
,
Austrią
i
Niemcami
. W województwie kolej odgrywa dużo mniejszą rolę niż transport samochodowy.
Kolejowy transport towarowy to przede wszystkim przewozy
węgla kamiennego
. Ze względu na położenie województwa dużą rolę odgrywają przewozy tranzytowe, także międzynarodowe. Do 21 grudnia 2007 funkcjonowały tu cztery kolejowe przejścia graniczne:
Transport lotniczy
Terminal B lotniska w Pyrzowicach
W odległości około 30 km na północ od centrum Katowic znajduje się
międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice
. Po rozbudowie w 2007. i oddaniu do użytkowania drugiego terminala posiada on roczną przepustowość ok. 3,6 mln pasażerów. W
2007
obsłużono blisko 2 mln pasażerów. Ma dwa terminale pasażerskie oraz
terminal cargo
. Obsługuje stałe połączenia rejsowe z ponad dwudziestoma lotniskami
liniami lotniczymi
.
W centrum Katowic znajduje się również lotnisko
Katowice-Muchowiec
, w podbielskim
Kaniowie
przemysłowe
lotnisko Bielsko-Biała Kaniów
, a na terenie województwa także wiele innych, mniejszych lotnisk.
Najbliższym czynnym lotniskiem w Częstochowie jest lotnisko
Częstochowa-Rudniki
, oddalone od centrum miasta o 15 km. Jest ono lotniskiem powojskowym w prywatnych rękach, z zastosowaniem sportowym – na części jego terenu operuje
Aeroklub Częstochowski
. Nie jest ono przystosowane do obsługi dużych samolotów, istnieje możliwość lądowania tylko małych samolotów pasażerskich. Ostatni raz lotnisko zostało użyte przez linie lotnicze w 1983 – przez jeden sezon
Polskie Linie Lotnicze LOT
oferowały z niego połączenia.
Transport wodny
Port Gliwice
obecnie wraz ze stacją kolejową, terminalem celnym,
wolnym obszarem celnym
w Gliwicach, bazą magazynową, parkingami i biurami jest jednym z elementów
Śląskiego Centrum Logistyki
. Port w Gliwicach uważany jest za najnowocześniejszy i najbardziej uniwersalny
port śródlądowy
w kraju, z uwagi na swój kształt, linie i konstrukcje
nabrzeży
portowych, układ
basenów
, powierzchnię
akwatorium
. W
porcie
znajdują się urządzenia przeładunkowe o maksymalnym udźwigu 20 ton. Roczna zdolność przeładunkowa portu wynosi około 2 milionów ton.
Port Gliwice
stanowi początek
Kanału Gliwickiego
łączącego miasta GOP z
Odrą
(
Odrzańska Droga Wodna
) a za jej pośrednictwem z siecią śródlądowych kanałów Europy Zachodniej oraz
Morzem Bałtyckim
.
Zasoby surowców mineralnych
Województwo śląskie posiada wiele
surowców mineralnych
. Na terenie regionu położone są największe w Polsce pokłady
węgla kamiennego
intensywnie wydobywanego już od XIX wieku. Oprócz tego znajdowały się tu duże pokłady rud
żelaza
(obecnie niemal wyczerpane) oraz znajdują się złoża rud
cynku
i
ołowiu
[].
Opieka medyczna
Do najważniejszych należą:
- Szpital MSWiA im. Grzegorza Załogi w
Katowicach
- Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w
Gliwicach
- Centrum Pediatrii im. Jana Pawła II w
Sosnowcu
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 1 im. prof. Józefa Gasińskiego w
Tychach
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 2 w
Jastrzębiu-Zdroju
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 3 w
Rybniku
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 4 w
Bytomiu
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 5 im. św. Barbary w
Sosnowcu
- Wojewódzki Szpital Zespolony im. prof. dr Witolda Orłowskiego w
Częstochowie
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Najświętszej Maryi Panny w
Częstochowie
- Miejski Szpital im. dr T. Chałubińskiego w
Częstochowie
- Szpital Hutniczy w
Częstochowie
- Wojewódzki Szpital Zespolony w
Częstochowie
- Szpital Wojewódzki w
Bielsku-Białej
- Szpital Ogólny im. dr. Edmunda Wojtyły w Bielsku-Białej
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w
Lublińcu
- Szpital Wielospecjalistyczny w
Jaworznie
- 106 Szpital Wojskowy z Przychodnią-Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w
Gliwicach
- Okręgowy Szpital Kolejowy w Katowicach
- Śląskie Centrum Chorób Serca w
Zabrzu
- Częstochowskie Regionalne Centrum Chorób Serca i Naczyń
- Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Gliwicach
- Beskidzkie Centrum Onkologii im. Jana Pawła II w Bielsku-Białej
- Wielospecjalistyczny Szpital Nr 3 w Tarnowskich Górach
- Centrum Psychiatrii w Katowicach
-
Wojewódzki Szpital Neuropsychiatryczny im dr Emila Cyrana
w
Lublińcu
- Państwowy Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w
Rybniku
- Wojewódzki Szpital Chorób Płuc im. dr Alojzego Pawelca w
Wodzisławiu Śląskim
-
Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej
w
Piekarach Śląskich
- Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w
Katowicach
- Centrum Leczenia Oparzeń w
Siemianowicach Śląskich
- Wojewódzki Ośrodek Lecznictwa Odwykowego i Zakład Opiekuńczo-Leczniczy w
Gorzycach
- Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka i Matki w Katowicach
- Wojewódzki Zakład Opieki Zdrowotnej nad Matką, Dzieckiem i Młodzieżą w Częstochowie
- Wojewódzkie Centrum Pediatrii Kubalonka w
Istebnej
- Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci w
Jastrzębiu-Zdroju
- Chorzowskie Centrum Pediatrii i Onkologii im. dr. E. Hankego
- Śląski Szpital Reumatologiczno-Rehabilitacyjny im. gen. Jerzego Ziętka w
Ustroniu
- Szpital Śląski w
Cieszynie
- Górnośląskie Centrum Rehabilitacji w Tarnowskich Górach
Przemysł
Województwo śląskie jest najbardziej uprzemysłowionym regionem w Polsce. W 1989 roku w przemyśle pracowało blisko 60% ludności.[] Znajdujący się w centralnej części województwa
GOP
jest najsilniej uprzemysłowionym obszarem w Polsce. Niewiele ustępuje mu
ROW
, położony na południowym zachodzie.
Ponadto istnieje kilka mniejszych okręgów przemysłowych przy innych większych miastach –
Częstochowa
(
Częstochowski Okręg Przemysłowy
),
Bielsko-Biała
(
Bielski Okręg Przemysłowy
),
Jaworzno
(
Jaworznicko-Chrzanowski Okręg Przemysłowy
), chociaż ten ostatni wchodzi w skład
GOPu
.
Zakłady przemysłowe
Na terenie województwa do zakładów przemysłowych należą kopalnie węgla kamiennego, huty oraz elektrownie. Ponadto w województwie leży wiele innych zakładów przemysłowych, zarówno przemysłu ciężkiego jak i zaawansowanych technologii[]. Przemysł lekki skupiony głównie w okolicach Częstochowy i Lublińca.
Kultura
Teatr Śląski w Katowicach
Do imprez należą między innymi
Rawa Blues Festiwal
,
Off festival
,
Mayday Festiwal
. Propagowaniem kultury Śląska zajmuję się
Państwowy Zespół Pieśni i Tańca Śląsk
.
Wspólnoty religijne
Województwo śląskie obszarem obejmuje trzy katolickie metropolie :
Metropolię częstochowską
,
Metropolię katowicką
i
Metropolię krakowską
.
Wojsko
W województwie stacjonują jednostki wojskowe
Wojsk Lądowych RP
,
Sił Powietrznych RP
i
Wojsk Specjalnych RP
.
Media
Telewizja
W województwie śląskim nadaje ośrodek telewizyjny
TVP Katowice
oraz stacja regionalna
TV Silesia
. Ośrodek telewizyjny TVP Katowice wystartował
3 grudnia
1957
roku. Siedziba główna stacji znajduje się na terenie
Katowic
przy ul. Telewizyjnej 1 (na granicy z
Siemianowicami
i
Chorzowem
). Telewizja Katowice posiada terenowe w
Bielsku-Białej
,
Częstochowie
i
Rybniku
.
29 marca
2008
roku została stworzona konkurencja dla TVP Katowice. Stacja TVS to pierwsza polskojęzyczna, regionalna
stacja telewizyjna
o profilu informacyjno-rozrywkowym. Siedziba główna znajduje się w Katowicach przy
Placu Grunwaldzkim
. Telewizja
TVN24
i
Polsat News
mają swoje ośrodki regionalne w Katowicach.
Stacje radiowe
W województwie śląskim nadaje kilkanaście radiowych rozgłośni m.in.
Polskie Radio Katowice
,
Radio 90 FM
,
Radio Anioł Beskidów
,
Radio Bielsko
,
Radio CCM
,
Radio Fiat
,
Radio Fest
,
Radio eM
,
Radio Express
,
Radio Piekary
,
Radio Jasna Góra
i
Radio Vanessa
. Swoje oddziały lokalne w Katowicach mają
RMF FM
,
RMF Maxxx
,
eLO RMF
,
Radio Zet
.
Nauka i oświata
Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego
Na terenie województwa znajduje się 59 szkół wyższych. Niemniej jednak, aż do lat 60. województwo śląskie nie posiadało uniwersytetu. Szkoły wyższe rozrzucone są po całym województwie, jednak najbardziej prestiżowe uczelnie znajdują się w Gliwicach (głównie nauki ścisłe) oraz Katowicach.
Turystyka i wypoczynek
Kolej linowa na Szyndzielnię w Bielsku-Białej we wschodniej części Beskidu Śląskiego
Jasna Góra widziana od strony Alei Najświętszej Maryi Panny
Beskid Śląski
jest terenem turystycznym, na jego terenie znajdują się liczne ośrodki sportów zimowych, a także bazy turystyczne oraz szlaki turystyczne (
Bielsko-Biała
,
Szczyrk
,
Wisła
,
Istebna
,
Korbielów
czy
Ustroń
). Wbrew pozorom województwo śląskie jest miejscem o dużej liczbie jezior (szczególnie sztucznych, będących pozostałościami po wyrobiskach piasku dla kopalni). Wiele z nich umożliwia uprawianie sportów wodnych. Najbardziej znanymi są zbiorniki
Pogoria
w Dąbrowie Górniczej (łączna powierzchnia ok. 800 ha),
Zalew Sosina
w Jaworznie, Jezioro Łąckie w Łące koło
Pszczyny
oraz Zalew Rybnicki w Rybniku. Tereny pieszych wędrówek, wspinaczki skałkowej oraz
speleologii
na terenie
Jury Krakowsko-Częstochowskiej
tzn.
Szlak Orlich Gniazd
. W
Dąbrowie Górniczej
znajduje się także zachodni fragment
Pustyni Błędowskiej
.
Spragnieni kultury i historii turyści mogą zwiedzać
Państwowe Muzeum Zamkowe w Pszczynie
z rezerwatem żubrów,
Zamek Piastowski w Gliwicach
i
Rybniku
, zespół klasztorno-pałacowy w
Rudach
,
Muzeum Okręgowe
w
Bielsku-Białej
,
radiostację gliwicką
– miejsce prowokacji hitlerowskiej w przeddzień
II wojny światowej
lub podążać
Szlakiem architektury drewnianej
.
Ponadto, wbrew obiegowej opinii na terenie województwa można zwiedzać także stare miasta – w
Rybniku
,
Pszczynie
,
Gliwicach
,
Cieszynie
,
Żorach
i
Bielsku-Białej
. Na obszarze regionu znajdują się także zamki – w
Bielsku-Białej
,
Będzinie
,
Chudowie
,
Lublińcu
,
Podzamczu koło Ogrodzieńca
,
Olsztynie koło Częstochowy
.
Ośrodkami religijnymi są zabytkowe np. klasztor na
Jasnej Górze
w Częstochowie i
bazylika
w Piekarach Śląskich.
Ponadto wiele jest zabytków przemysłowych, wśród których najsławniejsze to
Skansen górniczy "Królowa Luiza"
,
Skansen podziemny "Guido"
,
Zabytkowa Kopalnia Rud Srebronośnych
w
Tarnowskich Górach
,
Dom Tkacza
i
Muzeum Techniki i Włókiennictwa
w
Bielsku-Białej
. Zabytki przemysłowe scala
Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego
.
Innymi atrakcjami są:
Ochrona przyrody
Na terenie województwa śląskiego znajdują się kompleksy leśne, których historyczne i umowne nazwy to:
Po przepięknych i zasobnych
drzewostanach pierwotnych
pozostały na
Śląsku
jedynie resztki małych powierzchni leśnych, zachowanych jedynie do dziś w zbliżonym stanie w postaci
rezerwatów
i
parków narodowych
oraz pojedynczych okazów drzew.
Stan lasów woj. śląskiego jest wynikiem negatywnych przemian i działalności człowieka, głównie w okresie XVIII, XIX i XX wieku. W początkach tzw. ery przemysłowej lasy śląskie poddane były szczególnie rabunkowej gospodarce związanej z nieracjonalnym pozyskiwaniem
surowca drzewnego
, co związane było z gwałtownym rozwojem i potrzebami
hut
cynku
,
ołowiu
,
żelaza
oraz wzrastającemu zapotrzebowaniu
kopalń węgla kamiennego
na
drewno
niezbędne do zabudowy
wyrobisk górniczych
. Prowadziło to do masowego wyrębu drzew
gatunków liściastych
(
buk
,
dąb
,
brzoza
,
olsza
,
grab
). Zabiegi te doprowadziły do zmiany w składzie gatunkowym śląskich lasów i zwiększenia udziału
gatunków iglastych
. Masowo sadzono
jednogatunkowe
, lite
drzewostany
sosnowe
i
świerkowe
bez względu na rodzaj
siedliska
. Z tego też względu pogłębiła się znacznie
degradacja
siedlisk, zakłócając strukturę
biocenotyczną
drzewostanów, co z kolei spowodowało częstsze występowanie
gradacji
szkodliwych
owadów drzew leśnych
.
W okresie międzywojennym
lesistość
Śląska w granicach
Polski
wynosiła ok. 29% z czego ok. 57% lasów należało do prywatnych właścicieli.
Nie bez wpływu na stan polskich, a także i śląskich lasów miały działania wojenne i zwiększone potrzeby
przemysłu zbrojeniowego
w okresie
II wojny światowej
, a po wojnie gwałtowny rozwój i wzrost
przemysłu wydobywczego
i
hutniczego
Górnego Śląska
.
Obecnie dla utrzymania lasów narażonych na silne działanie
emisji przemysłowych
prowadzi się przebudowę drzewostanów. W miejsce drzew mało odpornych na zanieczyszczenia, sadzi się gatunki drzew mniej wrażliwych na emisje przemysłowe.
Dopiero w roku 1968 utworzono i zagospodarowywać zaczęto
Leśny pas ochronny GOP
wokół
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego
(GOP) o powierzchni ok. 32 tys. ha i utworzono nowe rezerwaty oraz parki krajobrazowe.
Parki krajobrazowe znajdujące się w granicach woj. śląskiego:
Sport
Stadion Śląski w Chorzowie
Stadion Arena Częstochowa
Skocznia narciarska im. Adama Małysza w Wiśle-Malince
Piłka nożna
Województwo śląskie ma wielkie tradycje piłkarskie.
Ruch Chorzów
,
Polonia Bytom
,
Górnik Zabrze
,
Zagłębie Sosnowiec
oraz
GKS Katowice
wielokrotnie zdobywały tytuły Mistrza i Wicemistrza Polski a także
Puchar Polski w piłce nożnej
. W latach 50. i 60. połowa klubów polskiej ekstraklasy pochodziła z województwa. Obecnie (2009) kluby z województwa śląskiego przeżywają kłopoty finansowe, w rezultacie czego nie odnoszą znaczących sukcesów. W ekstraklasie grają obecnie (2010) 3 kluby z województwa śląskiego:
Ruch Chorzów
,
Górnik Zabrze
,
Polonia Bytom
. Po sezonie 2009/2010 szeregi Ekstraklasy opuściły 2 śląskie zespoły:
Odra Wodzisław
i
Piast Gliwice
. Dowodem jakie znaczenie dla mieszkańców
Śląska
ma piłka nożna jest fakt że ma on swoją własną reprezentację piłkarską. W skład
Reprezentacji Śląska
wchodzą wyłącznie zawodnicy grający na co dzień w górnośląskich klubach piłkarskich. Z województwa wywodzi się wielu znakomitych piłkarzy i trenerów, m.in.
Antoni Piechniczek
,
Stanisław Oślizło
,
Ernest Wilimowski
,
Gerard Cieślik
,
Hubert Kostka
,
Jerzy Dudek
,
Lukas Podolski
,
Jakub Błaszczykowski
[].
Żużel
Oprócz piłki nożnej w województwie popularny jest również
żużel
. Najbardziej znane drużyny żużlowe województwa śląskiego to
RKM Rybnik
i
Włókniarz Częstochowa
, należące do czołowych polskich drużyn.
Siatkówka
Drużyny siatkówki mężczyzn należą do najlepszych w kraju i odnoszą sukcesy międzynarodowe. Wiodące drużyny:
Jastrzębski Węgiel
,
Wkręt-Met Domex AZS Częstochowa
,
Płomień Sosnowiec
oraz
Energetyk Jaworzno
.
BKS Stal Bielsko-Biała
jest najbardziej utytułowaną drużyną spośród zespołów
Ligi Siatkówki Kobiet
. Drugi sezon w Plus Lidze Kobiet rozgrywa także drużyna MKS
Dąbrowa Górnicza
.
Hokej na lodzie
W śląskim działa wiele drużyn
hokeja na lodzie
. Najbardziej znane to
Polonia Bytom
,
Zagłębie Sosnowiec
,
Naprzód Janów
,
GKS Tychy
,
JKH GKS Jastrzębie
,
GKS Katowice
a także
SMS I Sosnowiec
.
Łucznictwo
W województwie śląskim działają dwa kluby łucznicze: MLKS Czarna Strzała Bytom, LKS Łucznik Żywiec.
Inne dyscypliny
Innymi rozwiniętymi dyscyplinami sportowymi są
lekkoatletyka
,
pływanie
,
judo
. Najbardziej znanymi zawodnikami z województwa są
Adam Małysz
,
Otylia Jędrzejczak
,
Marek Plawgo
,
Leszek Blanik
,
Waldemar Legień
.
Obiekty sportowe
Na terenie regionu znajduje się wiele wysokiej klasy obiektów sportowych ze
Stadionem Śląskim
na czele. Oprócz niego można wymienić także
Stadion Miejski w Rybniku
– jeden z największych stadionów piłkarsko-żużlowych w Polsce, stadion żużlowy
Arena Częstochowa
, halę widowiskową
Spodek
w
Katowicach
, skocznię narciarską w
Wiśle-Malince
.
Władze
Wojewodowie Katowiccy
Wojewodowie Śląsko-Dąbrowscy
Przewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej
Wojewodowie Śląscy
Wicewojewodowie śląscy
Oficjalne wyniki wyborów do Sejmiku Województwa
I kadencji 1998-2002
II kadencji 2002-2006
III kadencji od 2006
Wyniki wyborów do sejmiku województwa śląskiego w 2006 roku, z podziałem na okręgi wyborcze
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne