mapa Mezopotamii i Elamu z zaznaczoną lokalizacją znanych zigguratów.
plan
sumeryjskiego
okręgu świątynnego boga
Anu
w
Uruk
(ok. 3000 p.n.e.) - wysoki taras ze świątynią na szczycie stanowił pierwowzór późniejszych ziguratów.
widok na częściowo zrekonstruowany
ziggurat w Ur
(dziś Al-Muqaiyar w Iraku) - klasyczny zigurat z okresu panowania
III dynastii z Ur
(ok. 2100-2000 p.n.e.)
Zig(g)urat, zik(k)urat (
sum
. u6-nir;
akad
. ziqqurratu poch. od czasownika zaqāru - budować wysoko; asyryjskie siqqurratu) – charakterystyczna dla architektury sakralnej
Mezopotamii
wieża świątynna o zmniejszających się schodkowo kolejnych tarasach.
Opis
Rdzeń zigguratu wznoszono z suszonych cegieł, natomiast ściany zewnętrzne tarasów wykonywano z cegieł wypalanych. Konstrukcja przekładana była co kilka rzędów cegieł warstwami mat trzcinowych oraz spoiwem. W jej wnętrzu pozostawiano wąskie, poziome kanały, które pozwalały masie ceglanej "oddychać" i regulowały jej wilgotność. Z tarasu na taras prowadziły pochylnie (rampy) lub schody. Budowlę zwieńczała świątynia lub kaplica będąca mieszkaniem bóstwa. U stóp wieży wznosiła się kolejna świątynia, w której stał posąg kultowy i odprawiano codzienne rytuały. Świątynia ta była z reguły bardziej okazała od szczytowej z uwagi na brak ograniczeń budowlanych.
Inspiracją do budowy zigguratów była wiara, że bogowie zamieszkują szczyty gór. Zigguraty miały je symbolizować. Niektórzy architekci uważają, że były one pierwowzorem
biblijnej
wieży Babel
. Każdy ziggurat był siedzibą innego boga. Zigguraty były litymi budowlami, ze względów technicznych i technologicznych nie było w nich żadnych pomieszczeń. Wszelkie magazyny znajdowały się na terenie pałacu położonego w pobliżu zigguratu. Najczęściej budowle te były połączone z kompleksami świątynnymi, które usytuowane były w centrach miast babilońskich.
Historia i rozwój
Prototypem zigguratów był wysoki taras, na którym wznosiła się świątynia. Konstrukcja taka znajdowała się w wielu sumeryjskich okręgach kultowych z końca IV i przez większą część III tysiąclecia p.n.e. Klasyczną formę zigguraty przybrały w okresie panowania władców
III dynastii z Ur
(ok. 2100-2000 p.n.e.). Wtedy miały one prostokątną podstawę, trzy kondygnacje i trzy ciągi schodów po stronie fasady. W II tysiącleciu p.n.e. zigguraty zaczęto też wznosić w
Asyrii
w północnej Mezopotamii oraz w
Elamie
w południowo-zachodnim Iranie. Od sumeryjskich prototypów różniły się kwadratową podstawą i obecnością ramp wejściowych. Elamicki ziggurat w
Dur-Untasz-Napirisza
wyróżniało istnienie pomieszczeń wewnątrz jego konstrukcji. W I tysiącleciu p.n.e. władcy asyryjscy i babilońscy odbudowywali zniszczone zigguraty przy okazji powiększając je i przebudowując.
Znane ziguraty
Dotychczas w wyniku prac archeologicznych odsłonięto 16 zigguratów. Wraz z tymi, o których wiemy ze źródeł pisanych, znane są 34 takie budowle[1]. Do najbardziej znanych należą:
Współczesne zigguraty
Przypisy
- ↑ Andrzej Raiche, Fundament..., s. 83.
Bibliografia
- hasło ziqqurratu, Chicago Assyrian Dictionary (CAD), tom Z, The Oriental Institute, Chicago 1961, s. 129-132
- Andrzej Raiche, Fundament nieba i ziemi, [w:] Zaginione Cywilizacje (numer specjalny "Wiedzy i Życia"), 2003, s.82-83.
Zobacz też