Żuchwa widok boczny, przy strukturach podano częstość złamania
Żuchwa (
łac.
mandibula) – nieparzysta (pojedyncza), jedyna ruchoma
kość
szkieletu
czaszki
człowieka i zwierząt – często błędnie nazywana
szczęką
(dolną). Jako kość pojedyncza występuje u dorosłych osobników, bowiem w okresie płodowym składa się z dwóch części – lewej i prawej – które w późniejszym okresie zrastają się w linii pośrodkowej.
W żuchwie wyróżnia się masywny trzon (corpus mandibulae), od którego do tyłu odchodzą symetrycznie gałęzie żuchwy (rami mandibulae,
poj.
ramus mandibulae). Miejsce to określane jest jako kąt żuchwy (angulus mandibulae). Ich końce współtworzą z kośćmi skroniowymi
staw skroniowo-żuchwowy
(articulatio temporomandibularis).
Gałąź żuchwy rozdziela się na dwa wyrostki: dziobiasty (processus coronoideus) z przodu i wyrostek kłykciowy (processus condylaris) z tyłu. Między nimi jest wcięcie żuchwy (incisura mandibulae).
Na powierzchni przedniej trzonu żuchwy, na wysokości pierwszych trzonowców (zęby 34 i 44 w notacji FDI) znajdują się dwa otwory bródkowe (foramen mentale), przez które wychodzą z kanału żuchwy nerwy i tętnice bródkowe, a także guzy bródkowe (tuberculum mentale). Najbardziej wystająca część trzonu to
guzowatość bródkowa
(protuberantia mentale). Na wewnętrznej powierzchni trzonu są zagłębienia – dołki podjęzykowe (foramen sublingualis) dla ślinianek podjęzykowych i dołki dwubrzuścowe (fossa digastrica), miejsca przyczepu brzuśców przednich mięśni dwubrzuścowych.
Na górnej powierzchni trzonu jest część zębodołowa (pars alveolaris) – w przeciwieństwie do wyrostka zębodołowego szczęki.
Na bocznej części gałęzi żuchwy, blisko jej kąta, można zauważyć guzowatość żwaczową (tuberositas masseterica), zwiększa ona powierzchnię przyczepu mięśnia żwacza (m. masseter). Na przyśrodkowej powierzchni gałęzi żuchwy jest otwór żuchwowy (foramen mandibulae) ograniczony języczkiem, do którego wchodzi nerw zębodołowy dolny (gałąź nerwu żuchwowego (V3), od nerwu trójdzielnego (V)).
Innymi ruchomymi kośćmi czaszki są połączone stawowo
kostki słuchowe
(
strzemiączko
,
kowadełko
,
młoteczek
) oraz
kość gnykowa
.
Węże
posiadają dodatkową kość, łączącą żuchwę z czaszką, dzięki czemu są w stanie połykać zdobycz w całości.
Zobacz też