Lekcja: "Własciwości i zastosowanie kwasu azotowego (V)"
Właściwości
Gęstość stężonego 65% kwasu azotowego (V) wynosi 1,40 g/cm³, jest bezbarwną cieczą. Podczas dłuższego przechowywania ulega częściowemu rozkładowi i zabarwia się na żółto lub brązowo; rozkład ten przyspiesza podwyższona temperatura i światło. Na powietrzu dymi, można zaobserwować wydzielanie brunatnego tlenku azotu (IV). Dobrze rozpuszcza się w wodzie z wydzieleniem ciepła - reakcja egzotermiczna. Posiada właściwości żrące.
Pod wpływem kwasu azotowego (V) białko zmienia barwę na żółtą, co jest wynikiem reakcji ksantoproteinowej.
Kwas azotowy wykazuje silne właściwości utleniające - rozpuszcza wszystkie metale z wyjątkiem platyny i złota. Niektóre metale, takie jak żelazo, chrom, glin, lepiej rozpuszczają się w rozcieńczonym kwasie azotowym niż w stężonym, co jest związane ze zjawiskiem pasywacji.
Mieszanina kwasu azotowego (V) i kwasu solnego w stosunku 1:3 tworzy tzw. wodę królewską, która rozpuszcza złoto.
Zastosowanie
Kwas azotowy (V) znalazł zastosowanie do produkcji nawozów sztucznych, materiałów wybuchowych, paliw rakietowych, środków farmaceutycznych, barwników i lakierów, tworzyw sztucznych.
Wykorzystuje się go również do oczyszczania powierzchni metali, nitrowania związków organicznych, jako odczynnik w laboratoriach.
Literatura:
Słownik szkolny – chemia; WSiP
Ciekawa chemia, część 2; H. Gulinska, J. Smolińska; WSiP
Chemia w Gimnazjum 1 – 3; Z. Kluz, K. Łopata, WSiP