Podczas procesu nauczania dzieci opanowują poszczególne umiejętności w różnym czasie i różnym stopniu. Dzieję się tak ze względu na odmienne zewnętrzne okoliczności, jak i ze względu na zróżnicowane możliwości :wewnętrzne, inne u każdego dziecka. Niektóre dzieci szybko opanowują mowę i poprawna wymowę, uczą się czytać i pisać niemal bez pomocy dorosłych już w wieku przedszkolnym. Przeciętnie dzieci muszą poświęcić dużo pracy i czasu, aby posiąść umiejętność czytania i pisania w stopniu zadowalającym. Są dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, które z różnych powodów mogą mieć trudności z opanowaniem umiejętności przewidzianych w programie szkolnym za pomocą konwencjonalnych metod nauczania, do tej grupy należą dzieci: - upośledzone umysłowo - dzieci z zaburzeniami narządów ruchu - dzieci z zaburzeniami narządów zmysło: wzroku, słuchu - dzieci z zaburzeniami mowy - dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się
Trudności w nauce czytania i pisania mogą stać się przyczyna coraz bardziej uogólniających się niepowodzeń szkolnych, a w późniejszym okresie zakłócają ich kształcenie zawodowe i funkcjonowanie w pracy. Może to spowodować nawarstwienie się wtórnych zaburzeń emocjonalnych i prowadzić do zaburzeń rozwoju osobowości.
Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w nauce czytania i pisania dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Wyróżnia się kilka postaci tych trudności: - dysleksja to trudność w opanowaniu umiejętności czytania - dysortografia to trudność w opanowaniu poprawnej pisowni - dysgrafia oznacza trudność w zakresie techniki pisania, niski poziom graficzny pisma, a więc tzw. brzydkie, niekaligraficzne pismo.
Trudności w czytaniu i pisaniu dostrzegane są dopiero u dzieci w okresie nauczania zintegrowanego, a powinien je zauważyć już nauczyciel w przedszkolu i w klasie O. Już u przedszkolaka można bowiem stwierdzić objawy, które cechują dzieci ryzyka dysleksji.
WIEK PRZEDSZKOLNY (3-5 lat) - opóźniony rozwój mowy, - słabe umiejętności językowe: trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, zapamiętywaniem nazw, budowaniem wypowiedzi, - opóźniony rozwój ruchowy - mała sprawność ruchowa i koordynacja ruchów podczas czynności samoobsługowych, rysowania czy zabaw ruchowych.
KLASA 0(6-7 lat) - wadliwa wymowa, błędy gramatyczne, - trudności z zapamiętaniem wiersza czy piosenki, - trudności z różnicowaniem głosek podobnych oraz z wydzielaniem z wyrazów sylab i głosek i z ich syntetyzowaniem, - niechęć do rysowania, trudności z odtwarzaniem wzorów graficznych i szlaczków, - niechęć do układanek, - oburęczność, mylenie prawej i lewej ręki, trudności z używaniem określeń: prawo- lewo, nad- pod itp., - trudności w nauce czytania.
WIEK SZKOLNY (powyżej 7 roku życia) 1. Symptomy zaburzeń percepcji wzrokowej: - Wypowiadanie się trudności odpoznawania przedmiotów na obrazkach i rozumienia przedstawionej treści. W związku z tym ubogi opis obrazka, zaobserwowanie małej ilości szczegółów. - Rysowanie- trudności w odwzorowywaniu prostych figur geometrycznych, rysunki ubogie. - Pisanie- trudności w zapamiętaniu kształtu liter, mylenie liter o podobnych kształtach, opuszczanie liter lub cząstek wyrazów, słaba pamięć wzrokowa. - Czytanie- mylenie liter o podobnym wyglądzie, długie utrzymywanie się na etapie literowania, zwolnione tempo czytania. - Rozumienie czytanej treści- trudności wytwarzania jasnych wyobrażeń związanych z czytanym tekstem. - Trudności z innych przedmiotów- trudności z geografii, geometrii, w nauce języków obcych.
2. Symptomy zaburzeń funkcji słuchowej: - Wypowiadanie się- trudności w wypowiadaniu się, mały zasób słów, często wady wymowy, niegramatyczne wypowiadanie się. - Pisanie- szczególnie nasilone trudności w pisaniu ze słuchu, zniekształcenie pisowni, mylenie kolejności wyrazów w zapisie, wolne tempo pisania. - Czytanie- trudności w zestawieniu dźwięków w całość- literowanie, liczne błędy w czytaniu, zmiany, opuszczanie głosek. - Rozumienie- trudności w rozumieniu przeczytanej treści wynikają z niedokładnego rozumienia określeń słownych. - Trudności z innych przedmiotów- ogromne trudności w nauce języków obcych, trudności w uczeniu się pamięciowym.
3. Zaburzenia rozwoju ruchowego: - Rysowanie- rysunki brzydkie, ruchy gwałtowne lub zwolnione, przeważają linie proste. - Pisanie- mała precyzja ruchów, wolne tempo wykonywania czynności, pismo brzydkie, rozwlekłe, mało czytelne. - Trudności z innych przedmiotów- trudności przy wykonywaniu ćwiczeń na lekcji wf. Trudności w majsterkowaniu, szyciu, lepieniu, kreśleniu.
4. Zaburzenia procesu lateralizacji: - Rysowanie- zmiany kierunku w rysunkach. - Pisanie- może wystąpić pismo lustrzane, odwracanie pojedynczych liter, cyfr i ich kolejności. - Czytanie- przekręcanie słów, przestawianie kolejności słów, opuszczanie całego wiersza w czytanym tekście, wolne tempo czytania. - Trudności z innych przedmiotów- trudności w orientacji na mapie i planach, trudności w orientacji stron ciała
5. Zaburzenia orientacji przestrzennej: - Wypowiadanie się- trudności zrozumienia przedstawionej sytuacji na obrazku. - Rysowanie- zakłócenie stosunków przestrzennych, proporcji elementów, trudności w rozplanowaniu, rysunki chaotyczne. - Pisanie- mylenie znaków graficznych różniących się od siebie jedynie położeniem. - Czytanie- przestawianie liter oraz całych cząstek wyrazowych, zmiana ich kolejności. - Rozumienie czytanej treści- trudności w rozumieniu treści zawierających pojęcia z zakresu stosunków czasowo- przestrzennych oraz struktur logiczno- gramatycznych. - Trudności z innych przedmiotów- trudności w nauce geografii, trudności w robotach ręcznych, brak umiejętności rozplanowania.
Jeżeli dziecko ryzyka dysleksji obejmiemy opieką jak najwcześniej, zapewniając mu pomoc logopedyczną i pedagogiczną, , ukierunkowaną stymulację rozwoju nieprawidłowo rozwijających się funkcji, w niektórych przypadkach możemy spowodować całkowite zlikwidowanie tych opóźnień i uniknięcie trudności szkolnych. W innych możemy zmniejszyć nasilenie trudności szkolnych. Tak więc wiek przedszkolny jest szczególnie ważnym okresem rozwoju tych dzieci, a celem oddziaływań powinno być udzielenie wszechstronnej pomocy dziecku, aby osiągnęło gotowość do nauki czytania i pisania przed pójściem do szkoły.
Autor: mgr Anna Olszewska
|