"JESTEM PRZEDSZKOLAKIEM"
PROGRAM ADAPTACYJNY PRZYGOTOWANY DLA PRZEDSZKOLA NR 33 W LUBLINIE
Program autorski opracowany przez nauczycielki:
mgr Bogumiłę Zamojską
mgr Bogumiłę Przech
Lublin 2003
1. WSTĘP
Dzień, w którym dziecko trafia po raz pierwszy do przedszkola, jest bardzo ważny w jego życiu. Musi rozstać się z rodzicami i w nowym środowisku poradzić sobie samo z różnymi problemami.
Z psychologii rozwojowej wiadomo, że poziom dziecka 3-letniego nie predysponuje go do samodzielnego pokonywania progów zorganizowanej instytucji, jaką jest przedszkole. U wielu dzieci wywołuje to sytuację stresową – lęk, złość, upór, gniew, którą bardzo często przenoszą na pracowników przedszkola, rodziców lub inne dzieci.
Sytuację stresową przeżywają także rodzice dzieci. Mają, bowiem oddać swoje dziecko, swój największy skarb, pod opiekę instytucji i osób obcych. Nie znają założeń i wymagań przedszkola, warunków, w jakich będzie przebywać dziecko, osób, które będą się nim zajmować. Rodzi to wiele niepokojów i wątpliwości, które podświadomie często przenoszą na dziecko. Brak podstawowej wiedzy na temat specyfiki pracy przedszkola uniemożliwia rodzicom odpowiednie przygotowanie dziecka w zakresie samodzielności oraz kształtowanie pozytywnego stosunku emocjonalnego do przedszkola.
Nauczyciele przyjmując pod opiekę nowe dzieci nie znają indywidualnych potrzeb swoich wychowanków, ich zainteresowań, sytuacji rodzinnej jak również oczekiwań rodziców w stosunku do przedszkolaka.
Przedszkole jako profesjonalna placówka wychowawcza może udzielić rodzicom wsparcia przygotowując ich do udzielenia pomocy dziecku w jego adaptacji do nowego środowiska społecznego.
Żeby proces adaptacji przebiegł sprawnie i trwał jak najkrócej, musi istnieć ścisła współpraca między rodzicami a pracownikami przedszkola. Współpraca ta powinna byś przemyślana, zorganizowana, oparta na ustalonych zasadach i mająca na celu osiągnięcie określonych efektów.
Na tej podstawie opracowano program adaptacyjny przedszkola włączając w swoje środowisko dziecko przy współpracy jego rodziców. Został on przygotowany jako system działań organizacyjnych i pedagogicznych, oparty na wiedzy o rozwoju dzieci oraz oczekiwaniach i wzajemnych oddziaływaniach przedszkola, rodziców i nauczycieli w celu stworzenia dzieciom lepszego startu przedszkolnego.
Program powstał na bazie podstawy programowej wychowania przedszkolnego zatwierdzonej przez MEN (Dz.U. z dnia 19 czerwca 2001 – Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja 2001), mającej stanowić zgodnie z zaleceniami MEN dokument podstawowy przy opracowaniu innowacyjnych programów wychowania przedszkolnego.
2. ZAŁOŻENIA PROGRAMU
Programem objęte są wszystkie dzieci, które po raz pierwszy idą do przedszkola, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci 3-letnich.
Główny cel programu: to stworzenie warunków organizacyjnych, wychowawczych i edukacyjnych do właściwej adaptacji dziecka w przedszkolu.
W obrębie postawionego celu głównego wyróżnić można następujące cele szczegółowe:
- przystosowanie dziecka do nowego środowiska
- nabywanie przez dziecko poczucia własnej wartości
- stworzenie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania wśród dzieci i rodziców
- efektywna współpraca nauczycieli i rodziców
- znajomość i respektowanie praw i obowiązków wynikających z Kubusiowego Kodeksu Przedszkola oraz Konwencji o Prawach Dziecka
Osiągnięcie celu głównego wiąże się z uzyskaniem określonych korzyści dla wszystkich stron procesu.
Korzyści dla dzieci:
- szybkie przystosowanie się do nowego środowiska
- poznanie pracowników i pomieszczeń przedszkola
- uczestniczenie w nowych sytuacjach
- przezwyciężenie lęku i obaw przed zmianą środowiska
- ukształtowanie sobie pozytywnego wizerunku przedszkola
- kojarzenie pobytu przedszkola z radosnym działaniem, ciekawą i wesołą zabawą
Korzyści dla rodziców:
- poznanie pracowników, warunków i bazy przedszkola
- poznanie wymagań stawianych dzieciom przez przedszkole
- zdobycie zaufania do pracowników przedszkola
- przezwyciężenie obaw przed zmianą środowiska swojego dziecka
- możliwość obserwacji zachowań dziecka na tle rówieśników
- zrozumienie znaczenia samoobsługi i samodzielności dziecka jako warunków lepszej adaptacji w środowisku przedszkolnym
- nawiązywanie aktywnej współpracy z przedszkolem
Korzyści dla nauczyciela:
- lepsze poznanie dzieci
- poznanie środowiska domowego dzieci
- planowanie pracy w oparciu o obserwację zachowań dziecka
- poznanie oczekiwań rodziców w stosunku do przedszkola
Działania adaptacyjne podzielone zostały w programie na dwie części.
Pierwsza część dotyczy adaptacji wstępnej, czyli okresu poprzedzającego pobyt dziecka w przedszkolu. Działania tam zawarte dotyczą głównie dyrektora, nauczycieli i rodziców, tworząc proces przygotowawczy.
Druga część programu to zagadnienia dotyczące adaptacji właściwej. Tworzą one cykl działań skierowanych na dziecko i rodziców, realizowany w ciągu całego roku szkolnego.
METODY PRACY WYKORZYSTYWANE PODCZAS REALIZACJI PROGRAMU
Dla osiągnięcia realizacji założonego głównego celu programu, czyli zapewnienie warunków szybkiej adaptacji dziecka w przedszkolu wskazane jest stosowanie kilku proponowanych metod.
Są to:
- elementy metody Pedagogika Zabawy
- elementy metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
- elementy metody Przedszkolaki Krok Pierwszy
- elementy metody Przedszkolaki Krok Drugi
- wybrane techniki relaksacyjne
Dziecko za pomocą tych metod, poprzez podstawową formę aktywności, jaką jest zabawa, zdobywa nowe umiejętności, uczy się współżycia w grupie rówieśników i współdziałanie z nimi, mając jednocześnie zapewnione poczucie bezpieczeństwa.
Program zapewnia nauczycielom dużą swobodę działania i nie ogranicza ich inwencji.
3. FORMY I CELE DZIAŁAŃ ADAPTACYJNYCH
- ADAPTACJA WSTĘPNA
- Umieszczenie plakatów i ogłoszeń na zewnątrz przedszkola i na osiedlu. (Marzec)
Cel:
- zachęcenie do odwiedzenia przedszkola oraz informacje o procedurze zapisów
- Aktualizacja opracowanych folderów informacyjnych. (Marzec-Kwiecień)
Cel:
- informowanie o wizji i misji przedszkola, rodzajach zajęć dla dzieci
- Rozmowy indywidualne z rodzicami i z dziećmi podczas zapisywania dziecka do przedszkola. Pokaz sal przedszkolnych, udzielanie informacji. (Kwiecień)
Cel:
- nawiązanie pierwszych kontaktów, obserwacja środowiska przedszkolnego
- Wywieszenie list przyjętych do przedszkola dzieci z podziałem na grupy i nauczycieli prowadzących. (Maj)
Cel:
- poznanie organizacyjnej strony przedszkola
- Wywieszenie informacji dotyczących wyprawek przedszkolaka z kolejnych grup wiekowych. (Czerwiec)
Cel:
- zachęcenie rodziców do przygotowania przyborów do przedszkola wspólnie z dzieckiem
- Zebranie z rodzicami dzieci przyjętych do przedszkola o charakterze informacyjno-edukacyjnym. (Maj)
Cel:
- przedstawienie programu działań wychowawczo-edukacyjnych przedszkola, rytmu dnia przedszkolnego, charakterystyka dziecka 3-letniego
Ankieta dla rodziców. (Maj)
Cel:
- zebranie informacji o dziecku, jego przyzwyczajeniach, upodobaniach oraz o oczekiwaniach dzieci i rodziców w stosunku do przedszkola
- Kontakty indywidualne rodziców z nauczycielami (wg potrzeb). (Maj-Czerwiec)
Cel:
- wskazanie rozwiązań pozytywnego nastawienia dziecka do przedszkola
- Organizacja dni otwartych dla dzieci z rodzicami (w salach i ogrodzie przedszkolnym). (Czerwiec)
Cel:
- wprowadzenie dzieci w atmosferę przedszkola
- zwiedzanie pomieszczeń przedszkola
- uświadomienie rodzicom i dzieciom, że pobyt w przedszkolu jest ciekawą formą działania
- pokazanie kompetencji nauczyciela
- Udział dzieci nie uczęszczających do przedszkola w koncertach muzycznych, spotkaniach teatralnych, uroczystościach okazjonalnych (Dzień Dziecka, Kiermasze Świąteczne, Bal Karnawałowy). (Cały rok)
Cel:
- kształtowanie pozytywnego wizerunku przedszkola
- poznawanie nowego środowiska
- uświadomienie, że pobyt w przedszkolu może być formą
- radosnego działania
- Organizacja imprezy "Mikołaj dzieciom" dla dzieci z osiedla nie uczęszczających do przedszkola. (Grudzień)
Cel:
- współpraca ze środowiskiem lokalnym
- promocja przedszkola w środowisku
- przybliżenie dzieciom i rodzicom działalności przedszkola
- ADAPTACJA WŁAŚCIWA
- Odpowiednie zagospodarowanie i wystrój sal oraz pomieszczeń przedszkola. (Sierpień)
Cel:
- stworzenie otoczenie przyjaznego dziecku
- dostosowanie do potrzeb i możliwości dzieci
- Witanie każdego dziecka w progu sali. (Wrzesień)
Cel:
- stworzenie atmosfery serdeczności, otwartości
- Umożliwienie rodzicom przebywania z dziećmi w sali w czasie pierwszych dni. (Wrzesień)
Cel:
- zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa w nowym środowisku
- Indywidualne regulowanie czasu pobytu dziecka w przedszkolu do jego możliwości. (Wrzesień)
Cel:
- stopniowe wprowadzanie w nowe środowisko
- niwelowanie lęków i oporów
- Zapewnienie możliwości uczęszczania do jednej grupy rodzeństwom (na stałe lub wg potrzeb)
Cel:
- zapewnienie poczucia bezpieczeństwa
- Zapewnienie dzieciom możliwości przynoszenia swojej ulubionej zabawki lub przytulani. (Cały rok)
Cel:
- rozwijanie autonomii i tożsamości dzieci w grupie
- wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa
- Stosowanie w pracy dydaktyczno-wychowawczej zabaw integracyjnych ułatwiających adaptację dziecka. (Cały rok)
Cel:
- kształtowanie poczucia przynależności do grupy
- zapewnienie dziecku poczucia autonomii i tożsamości
- Stopniowe włączanie dzieci do wspólnych działań grupowych. (Wrzesień)
Cel:
- integracja w grupie
- przystosowanie do określonego rytmu dnia
- Wprowadzenie zasad Kubusiowego Kodeksu Przedszkolaka. (Wrzesień-Październik)
Cel:
- ustalanie i przestrzeganie zasad, norm i reguł funkcjonowania
- w grupie przedszkolnej
- Zapewnienie dzieciom możliwości odpoczynku w miarę jego potrzeb (kącik odpoczynku, ciszy). (Cały rok)
Cel:
- zaspokojenie potrzeb odpoczynku i relaksu
- Stosowanie technik relaksacyjnych w trakcie odpoczynku oraz jako element zabaw i zajęć dydaktyczno-wychowawczych. (Cały rok)
Cel:
- rozładowanie napięć i negatywnych emocji
- Uwzględnienie przez nauczyciela w trakcie prowadzenia pracy dydaktyczno-wychowawczej zainteresowań i potrzeb dzieci. (Cały rok)
Cel:
- zaspokojenie indywidualnych potrzeb i pragnień dzieci
- Propagowanie utworów literackich, zabawek i zabaw podkreślających pozytywne wartości: dobro, przyjaźń, pomoc, życzliwość. (Cały rok)
Cel:
- wprowadzenie w świat wartości ogólnoludzkich
- Stworzenie zbioru (katalogu) utworów na temat uczuć i emocji. (Październik)
Cel:
- rozwijanie empatii
- kształtowanie sfery emocjonalnej
- Kultywowanie określonych świąt dzieci: urodziny, imieniny. (wg kalendarza)
Cel:
- rozwijanie autonomii i tożsamości dzieci w grupie
- wdrażanie do pełnienia ról społecznych
- Pasowanie na przedszkolaka – uroczystość z udziałem rodziców. (Październik lub listopad)
Cel:
- kształtowanie poczucia przynależności do grupy
- nawiązanie więzi rodziny z przedszkolem
- Pasowanie na zerówkowicza – uroczystość z udziałem rodziców. (Październik)
Cel:
- kształtowanie poczucia przynależności do grupy
- nawiązanie więzi rodziny z przedszkolem
- Uroczystości okazjonalne z udziałem rodziców i członków rodzin. (wg kalendarza)
Cel:
- pełnienie przez dzieci roli gospodarzy
- współorganizowanie i uczestniczenie rodziców
- w uroczystościach przedszkolnych
- promocja osiągnięć dzieci
- Zajęcia otwarte z udziałem rodziców. (Cały rok)
Cel:
- obserwowanie rozwoju i zachowania dziecka na tle rówieśników
- Systematyczna i planowa obserwacja dzieci pod względem adaptacji. (Cały rok)
Cel:
- diagnoza rówieśników zapobieganie ewentualnym problemom adaptacyjnym
- Stworzenie możliwości do częstego konsultowania się rodziców z nauczycielami (ustalenie dni i godzin konsultacji). (Wrzesień, Październik)
Cel:
- ustalenie wspólnych działań ułatwiających adaptację dziecka w przedszkolu
- Zebranie z rodzicami. (Październik, Styczeń, Maj)
Cel:
- uzyskanie od rodziców informacji zwrotnych dotyczących problemu adaptacji dziecka
- Badanie opinii rodziców na temat dotychczasowych działań; przeprowadzenie ankiety. (Wrzesień)
Cel:
- uzyskanie opinii rodziców na temat celowości działań adaptacyjnych podjętych przez przedszkole
- Uwzględnienie przez wszystkich pracowników przedszkola założeń zawartych w Konwencji o Prawach Dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. z dnia 23 grudnia 1991 r.)
Cel:
- zapewnienie dziecku poszanowania jego osobowości
4. EWALUACJA PROGRAMU
Celowość i efektywność proponowanych przez program działań należy monitorować przez cały okres procesu adopcyjnego.
Proponowane sposoby monitoringu:
- ankieta dla rodziców " Przedszkole mojego dziecka"
- kwestionariusz wywiadu z rodzicami
- arkusz badania samopoczucia dziecka w przedszkolu
- arkusz obserwacji nastroju dzieci
- karty obserwacji dzieci
- arkusze monitoringu rozwoju osobistego dziecka
- Adaptacja w przedszkolu
- Rozwijanie samodzielności
- Stworzenie zasad Kubusiowego Kodeksu Przedszkolaka
- zdjęcia
- protokoły zebrań z rodzicami
- kronika przedszkolna
5. ANEKS
WYKAZ LITERATURY POMOCNICZEJ W REALIZACJI PROGRAMU:
Bogdanowicz M.: "Metody Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka"
Kohnstamm R.: "Praktyczna psychologia dziecka"
Nastowska H.: "Różnice indywidualne czy zaburzenia rozwoju dziecka przedszkolnego"
Faber A. i Mazlish E.: "Ja mówić, żeby dzieci nas słuchały" "Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły"
Polska Fundacja dzieci i Młodzieży; "Przedszkolaki Krok Pierwszy" oraz "Przedszkolaki Krok Drugi"
Gruszczyk-Kolczyńska E. i Zielińska E.: "Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci wolniej rozwijających się"
Vopel K. W.: "Dzieci bez Stresu" tom I i II