Artykuł przedstawia chronologiczne zmiany w organizacji bibliotek szkolnych w Polsce od 1999 roku do dnia dzisiejszego.
Europejski projekt "społeczeństwa informacyjnego"
W toku dyskusji dotyczących wejścia Polski do Unii Europejskiej zaczęto odwoływać się do dokumentów unijnych mówiących o "społeczeństwie informacyjnym". Mówiono o nim podczas Konferencji Dyrektorów WBK na temat: "Zmiany w prawie bibliotecznym"(czerwiec 1998 r.) oraz na Konferencji "Polskie bibliotekarstwo w perspektywie wejścia do Unii Europejskiej" (czerwiec 2001 r.). Wspomina o nim także "Raport dla UNESCO" Międzynarodowej Komisji do Spraw Edukacji dla XXI wieku, opracowany przez zespół pod przewodnictwem Jacquesa Delorsa.
Inicjatywa e-Europe
W grudniu 1999 roku Komisja Europejska ogłosiła Inicjatywę e - Europe, której celem było przyspieszenie działań na rzecz transformacji społeczeństwa w społeczeństwo informacyjne o charakterze globalnym. Została ona wsparta przez przywódców 15 krajów członkowskich Unii Europejskiej podczas szczytu w Lizbonie poświęconemu polityce gospodarczej. Inicjatywa ta miałaby przyspieszać i wzmacniać integrację państw członkowskich.
Dokument e-Polska
Okazało się więc, że "Kluczowym zadaniem dla Polski jest włączenie się w proces budowy ery informacyjnej poprzez wykorzystanie nowoczesnych technologii społeczeństwa informacyjnego, stwarzanie warunków dla zapewnienia bezpośredniego dostępu do informacji, kształtowanie świadomości społeczeństwa oraz rozwijanie jego potencjału intelektualnego i gospodarczego. Ze względu na proces integracji ze strukturami Unii Europejskiej pojawiła się potrzeba dostosowania polskich rozwiązań i standardów do kształtującego się nowoczesnego społeczeństwa, opartego na technikach informacyjnych."
28 listopada 2000 roku Rada Ministrów przyjęła "Stanowisko w sprawie uchwały Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 14 lipca 2000 r. w sprawie budowania podstaw społeczeństwa informacyjnego w Polsce". Opracowano też dokument programowy – "Cele i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce", przygotowany przez Komitet Badań Naukowych we współpracy z Ministerstwem Łączności. W maju 2001 r. państwa kandydujące do Unii Europejskiej przyjęły w Warszawie deklarację stworzenia własnych e – programów, a w czerwcu w Goteborgu przyjęto plan stworzenia tych programów pod nazwą e – Europe +. W końcu – 14 czerwca 2001 r. poznaliśmy dokument e- Polska, który powstał na podstawie wzoru wynikającego z podjętej przez Unię Europejską inicjatywy . Kolejne wydania polskiego dokumentu to:
"e – Polska – Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata 2001 –2006" (Warszawa 2001 – Ministerstwo Gospodarki), "e – Polska – 2006. Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce"(Warszawa 2002 – Ministerstwo Infrastruktury) oraz "Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej – e – Polska"(Warszawa 2003 – Ministerstwo Nauki i Informatyzacji).
Plan budowy "społeczeństwa informacyjnego"
"Społeczeństwo informacyjne" to nowy typ społeczeństwa kształtujący się w krajach postindustrialnych, w których rozwój technologii osiągnął najszybsze tempo. W społeczeństwie informacyjnym zarządzanie informacją, jej jakość, szybkość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle, jak i w usługach.
Termin "społeczeństwo informacyjne" pojawił się w latach 70-tych XX wieku w Wielkiej Internetowej Encyklopedii Multimedialnej. Społeczeństwo takie powinno:
- rozumieć zastosowanie technologii informacyjnej,
- być kreatywne – twórczo dostosowywać się do zachodzących przemian,
- permanentnie kształcić się i doskonalić zawodowo,
- sprawnie posługiwać się różnorodnymi informacjami przekazywanymi i przetwarzanymi przez najnowsze technologie,
- umiejętnie wartościować, selekcjonować i przetwarzać informacje,
- krytycznie osadzać informacje rozpowszechniane przez media.
Plan działań związanych z budową takiego właśnie społeczeństwa zakłada osiągnięcie celów, do których należą:
- Cel "0": Rozwój infrastruktury teleinformatycznej.
- Cel "1": Powszechny tańszy, szybszy i bezpieczny Internet.
- Cel "2": Inwestowanie w ludzi i umiejętności.
- Cel "3": Stymulowanie lepszego wykorzystania technologii informacyjnych.
- Cel "4": Teleinformatyka na obszarach wiejskich.
- Cel "5": Rozwój radiofonii i telewizji cyfrowej.
W realiach polskiej edukacji cele te są bardzo poważne. Należało bowiem dostosować polskie programy edukacyjne do potrzeb społeczeństwa opartego na wiedzy, nasycić szkoły publiczne sprzętem komputerowym z dostępem do sieci Internetu, przygotować kadrę dydaktyczną do posługiwania się narzędziami wykorzystującymi technologie informacyjne i komunikacyjne, przygotować bazy dydaktyczne materiałów multimedialnych, rozwinąć system kształcenia ustawicznego poprzez wykorzystanie technik społeczeństwa informatycznego oraz rozwinąć edukację z zakresu technologii informacyjnych osób dorosłych.
Realizacja tych celów na płaszczyźnie edukacji szkolnej powinna doprowadzić do powstania bibliotek szkolnych – media centrów.
Manifest bibliotek szkolnych (1998) UNESCO / IFLA
Manifest ten określa misję biblioteki szkolnej, która udostępnia książki i inne źródła informacji oraz świadczy usługi ułatwiające społeczności szkolnej rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia i efektywnego korzystania z informacji w różnych postaciach za pośrednictwem różnych mediów. Tak więc biblioteki szkolne wchodzą w skład sieci bibliotecznych i informacyjnych. Udostępniają książki i inne źródła informacji, różnorodne pod względem treści, w formie tradycyjnej i elektronicznej, na miejscu i na zewnątrz. Biblioteka musi obsługiwać wszystkich członków społeczności szkolnej zgodnie z Deklaracją Praw Człowieka ONZ i nie może ulegać żadnym ograniczeniom – ideologicznym, politycznym, religijnym czy komercyjnym.
Dokument ten przedstawia podstawy pracy biblioteki szkolnej:
- "wspomaganie i ponoszenie rangi celów edukacyjnych wyznaczonych przez programy nauczania i program pracy szkoły,
- wyrabianie i pogłębianie u dzieci nawyku czytania i uczenia się, korzyści i zadowolenia płynących z tych czynności, a także przyzwyczajanie do korzystania z bibliotek przez całe życie,
- umożliwianie tworzenia i przetwarzania informacji w celu pogłębiania wiedzy, zrozumienia świata, kształcenia wyobraźni i dla przyjemności,
- pomagania wszystkim uczniom w nauce i wyrabianiu umiejętności przetwarzania i przyswajania informacji, w zależności od jej formy, środka przekazu, kanału informacyjnego,
- udostępnianie lokalnych, regionalnych, narodowych oraz międzynarodowych źródeł informacji, stwarzanie możliwości wymiany poglądów opinii, pomysłów i doświadczeń,
- organizowanie działań rozwijających świadomość oraz wrażliwość kulturową i społeczną,
- współpraca z uczniami, nauczycielami, administracją szkolną i rodzicami,
- szerzenie idei mówiącej, że wolność intelektualna i wolny dostęp do informacji są zasadniczą wartością, warunkiem efektywnego i odpowiedzialnego uczestnictwa obywatela w życiu społecznym,
- propagowanie czytelnictwa w szkole i poza nią, reklama usług i inicjatyw biblioteki".
Aby wypełnić powyższe funkcje biblioteka szkolna musi rozwijać kierunki działania i poszerzać zakres usług w sposób ciągły, powinna też rozwijać warsztat informacyjny i zatrudniać odpowiednio przygotowany personel, nieustannie doskonalący się w tej dziedzinie. Za wprowadzenie w życie tego manifestu odpowiedzialne są rządy państw poprzez swoje ministerstwa edukacji.
Biblioteka szkolna – medialnym centrum informacyjnym
Nazwa "Media Center" pojawiła się po raz pierwszy w 1969 r. w USA. Oznacza ośrodek uczenia się w szkole z dostępnymi dla ucznia, nauczycieli materiałami drukowanymi, audiowizualnymi, z niezbędnym wyposażeniem i usługami świadczonymi przez specjalistów do spraw materiałów drukowanych i audiowizualnych środków przekazu informatycznego. Taki model przyjął się też w Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Australii i wielu krajach Europy.
Media Centra w tych krajach dysponują powierzchnią około 1000 m2, na którą składają się: czytelnie, magazyny, sale do pracy w grupach, sale konferencyjne, pracownia reprograficzna i audiowizualna. Odbywa się tam 10 – 30 % zajęć szkolnych. Użytkownicy korzystają ze zbiorów piśmiennych, audiowizualnych, programów komputerowych, gier dydaktycznych, puzzli i zabawek. Do ich dyspozycji są: komputery, drukarki, kserokopiarki, telewizory, video, szereg encyklopedii, słowników, atlasów, przewodników, przepisy oświatowe. Personel Media Centrów stanowią: bibliotekarze, pedagodzy, technicy biblioteczni i asystenci, specjaliści w zakresie środków audiowizualnych, pracownicy administracyjno – biurowi.
W Baranowie Sandomierskim na Ogólnopolskiej konferencji poświęconej "Współpracy bibliotek na rzecz przyjaznego społeczeństwa informacyjnego"(maj 2001) przedstawiono model biblioteki szkolnej jako medialnego centrum informacji, na które składa się: informacja, nauka, promocja, kultura. Biblioteka szkolna w "e – Polsce" jest więc " biblioteką nie tylko skomputeryzowaną, ale przede wszystkim multimedialną, spełniającą rolę ośrodka zdobywania, gromadzenia i przetwarzania informacji przez nauczycieli, uczniów a także rodziców, wyposażoną w szybki dostęp do zasobów sieci Internet". Dlatego też przewidziano m.in. utworzenie w bibliotekach szkolnych multimedialnych centrów informacji, wyposażenie 373 bibliotek w liceach ogólnokształcących w czterostanowiskowe zestawy z dostępem do Internetu oraz stopniowe wyposażanie pozostałych bibliotek ponadgimnazjalnych.
Informacja w medialnym centrum informacyjnym szkoły powinna być dostosowana do potrzeb użytkowników. Bogaty księgozbiór podręczny z różnych dziedzin, dostęp do globalnej sieci Internet wraz z fachową pomocą w jej porządkowaniu oraz do różnorodnych baz danych, wiedza o "Małej Ojczyźnie" i o Unii Europejskiej to podstawy takiej informacji. Medialne centrum informacyjne to również nauka z przyjaznym warsztatem pracy dla ucznia i nauczyciela, z pomocą w doborze skutecznych metod i technik sprawnego gromadzenia i porządkowania informacji oraz odpowiednimi warunkami do zdobywania wiedzy i umiejętności. Biblioteka szkolna jest również ważnym ośrodkiem kultury, w którym można: zdobyć informacje o wydarzeniach kulturalnych regionu, Polski, Europy i świata oraz inspirować do działań kreatywnych. Promocja osiągnięć uczniów i nauczycieli; miasta, wsi, regionu, Polski, Europy i świata oraz nowoczesnego i skutecznego posługiwania się informacją to także cecha medialnego centrum informacyjnego w szkole.
Do zadań centrów należało:
- Gromadzenie, opracowywanie, udostępnianie wszelkiego rodzaju informacji.
- Koordynacja ścieżki – edukacja czytelnicza i medialna.
- Współpraca z innymi bibliotekami w tworzeniu wspólnych zasobów informacyjnych.
- Udostępnianie informacji związanych z Unią Europejską.
- Zaspokajanie potrzeb kulturalnych i rekreacyjnych uczniów.
Reforma oświaty w Polsce
W dobie reformy oświaty biblioteki szkolne stanęły przed koniecznością dostosowania swojej działalności do nowych potrzeb i oczekiwań szeroko rozumianego środowiska oświatowego. Rozwój technologii komputerowych i informacyjnych, rewolucja multimedialna oraz reforma oświaty, która kładła nacisk na wykorzystanie mediów w procesie nauczania wpłynęły na znaczny wzrost zainteresowania użytkowników biblioteki dostępem do nowych, niekonwencjonalnych źródeł informacji. Podstawą więc nowego modelu kształcenia jest nowoczesna, dobrze wyposażona w różne nośniki informacji biblioteka, w której uczeń , korzystając z pomocy odpowiednio przygotowanej kadry bibliotekarskiej, uzyska pełne informacje na interesujący go temat. Biblioteka musi więc przeobrazić się w nowoczesne centrum informacyjne, realizujące zadania edukacyjno – wychowawcze, szczególnie w zakresie przygotowania młodego pokolenia do życia w społeczeństwie informacyjnym.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej wprowadzające podstawę programową kształcenia ogólnego diametralnie zmieniło sytuację w zakresie kształcenia ucznia jako użytkownika informacji. Od 1 września 1999 r. przestał obowiązywać dotychczasowy program przysposobienia czytelniczego i informacyjnego.
- W ramach kształcenia zintegrowanego należy teraz "sięgać do różnych źródeł informacji i technologii informacji, w tym korzystania z czytelni i biblioteki szkolnej." Za realizację tych treści odpowiada nauczyciel w porozumieniu z bibliotekarzem.
- W klasach IV – VI i gimnazjum wprowadza się ścieżkę edukacyjną "Edukacja czytelnicza i medialna", za realizację której odpowiedzialni są wszyscy nauczyciele. Ścieżka ta składa się z dwóch modułów:
- jeden obejmuje treści związane z kształceniem ucznia jako użytkownika informacji i przygotowaniem go do ustawicznego kształcenia poprzez samokształcenie i formy instytucjonalne;
- drugi stanowi wprowadzenie do świadomego i racjonalnego odbioru oraz korzystanie z mass mediów i nowoczesnej technologii informa- tycznej.
Koordynatorem tej ścieżki może być nauczyciel bibliotekarz, języka polskiego, który ma stać się przewodnikiem i doradcą ucznia w wielu kwestiach, np. poznania, kształcenia i nabywania kompetencji. W tej sytuacji biblioteka jako centrum informacji powinna stworzyć optymalne warunki do szybkiego i skutecznego zdobywania wiedzy potrzebnej w procesie nauczania i pracy, a także w życiu.
W zreformowanej szkole biblioteka ma pełnić rolę pracowni ogólnoprzedmiotowej, której zasady funkcjonowania oraz zadania należy ująć w statucie każdej szkoły. Stworzenie warunków do prawidłowego i efektywnego funkcjonowania takiego modelu biblioteki to ważna sprawa, gdyż tylko w nowoczesnym, dydaktycznym centrum informacyjnym uczeń chciałby spędzać większość czasu szkolnego nad samodzielną nauką szkolną i pogłębianiem zainteresowań.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. zmienił się status biblioteki szkolnej i nauczyciela bibliotekarza.
W rozporządzeniu szczególną uwagę zwrócono na uwzględnienie problemów oddających specyfikę szkoły, w których, zdaniem Zofii Waniek-Kucharskiej, powinny znaleźć swoje miejsce następujące zadania:
- Udostępnianie książek i innych źródeł informacji.
- Tworzenie warunków do poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną.
- Rozbudzanie i rozwijanie indywidualnych zainteresowań uczniów oraz wyrabianie i pogłębianie u uczniów nawyku czytania i uczenia się.
- Organizowanie różnorodnych działań rozwijających wrażliwość kulturową i społeczną.
- Różnorodne formy popularyzacji czytelnictwa.
- Współpraca biblioteki szkolnej z uczniami.
- Współpraca biblioteki szkolnej z nauczycielami.
- Współpraca biblioteki szkolnej z rodzicami, środowiskiem i innymi bibliotekami.
- Samokształcenie i doskonalenie zawodowe nauczycieli bibliotekarzy.
Powyższe zadania zostały przedstawione przez Zofię Waniek-Kucharską nauczyciela konsultanta KP CEN w Bydgoszczy dyrektorom i nauczycielom bibliotekarzom wszystkich typów szkół województwa kujawsko-pomorskiego.
Podsumowując, można stwierdzić, że podstawowymi dokumentami wyznaczającymi kierunki działań biblioteki szkolnej w nowej, "informacyjnej rzeczywistości" są: "MEN o bibliotekach", Manifest Bibliotek Szkolnych IFLA i UNESCO oraz plan działań e - Europe +.
Komputeryzacja bibliotek
W związku z tym, że Polska została włączona do grona państw Unii Europejskiej, powstała konieczność przygotowania uczniów do funkcjonowania w nowych warunkach. Coraz częściej zaczęto wspominać o umiejętnościach, jakie powinien posiąść młody człowiek, aby sprawnie poruszać się w "infoprzestrzeni", korzystać z poczty elektronicznej, znać korzyści i zagrożenia z tym związane. Komputeryzacja bibliotek była więc konieczna. Rozszerzenie usług biblioteki o łatwe wykonywanie i wydrukowanie zestawień bibliograficznych, wdrażanie uczniów do samodzielnego wyszukiwania informacji w zautomatyzowanych katalogach, podnosiłoby jej atrakcyjność i sprawiłoby, że system ten można by wykorzystać jako środek dydaktyczny, np. w trakcie zajęć w bibliotece, a także podczas poszukiwań rozszerzających własne pasje i zainteresowania.
Innym celem było wykorzystanie komputera w bibliotece szkolnej przez bibliotekarza ze wszystkimi dobrodziejstwami dobrego programu obsługi biblioteki. Tak więc potencjalne korzyści podstawowej komputeryzacji bibliotek szkolnych można podzielić na dwie grupy: korzyści użytkowe i wychowawcze dla uczniów i nauczycieli oraz korzysci użytkowe dla bibliotekarza. Najpóźniej zaczęły się pojawiać wzmianki o potrzebie wykorzystania Internetu w bibliotece.
Bogumiła Staniów w artykule pt. "Internet w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych" przedstawia korzyści płynące z wykorzystania Internetu w pracy nauczycieli bibliotekarzy, do których należy:
- Promowanie biblioteki i jej zbiorów, warsztatu informacyjnego, usług i bieżących przedsięwzięć na własnej stronie www.
- Informowanie o własnych zbiorach w sieci wewnętrznej i zewnętrznej.
- Aktualne informowanie o prawie oświatowym, ośrodkach i formach dokształcania nauczycieli bibliotekarzy, o programach dla bibliotek itd.
- Konsolidacja rozproszonego środowiska zawodowego, np. :
- korzystanie z serwisów informacyjnych i portali edukacyjnych dla bibliotekarzy i aktywne uczestniczenie w ich działalności,
- utrzymywanie stałych kontaktów z innymi bibliotekami i ich pracownikami,
- śledzenie dokonań i przedsięwzięć międzynarodowych,
- lektura stron www czasopism bibliotekarskich,
- przeglądanie publikowanych spisów treści czasopism bibliotekarskich.
- Możliwość korzystania na bieżąco z zagranicznej literatury fachowej dzięki transmisji plików FTP.
- Udział w kursach i szkoleniach na odległość.
- Zdobywanie aktualnych informacji o nowościach wydawniczych zamieszczanych w serwisach i portalach o książce, na stronach www wydawców; możliwość zakupu książek, zamówienia, prenumeraty, korzystania z archiwum artykułów.
- Aktualna informacja o mediach.
- Bieżąca informacja na temat obowiązujących programów nauczania, wykazów lektur, literatury pomocniczej, podręczników i środków dydaktycznych zatwierdzonych przez MEN.
- Pomoc w pracach informacyjno – bibliograficznych (bazy bibliograficzne, opracowywanie zbiorów).
- Pomoc w pracy pedagogicznej:
- uczenie sposobów zdobywania informacji w Internecie,
- wykorzystanie Internetu na lekcjach bibliotecznych - jako atrakcyjnego źródła informacji,
- inspirowanie uczniów do tworzenia własnych dokumentów i ich publikowanie na stronach www,
- tworzenie i wykorzystywanie programów sprawdzających wiedzę i umiejętności,
- szkolenie nauczycieli przedmiotowych w zakresie wykorzystania Internetu w realizacji programów nauczania (nowa rola bibliotekarza szkolnego zwanego School Library Media Specialist).
- Wzajemna wymiana doświadczeń, instruktaż poprzez pocztę elektroniczną.
Autorka artykułu ukazuje też rolę Internetu w pracy uczniów, nauczycieli, rodziców i innych użytkowników biblioteki. Podkreśla przede wszystkim:
- Korzystanie z witryny www własnej biblioteki.
- Korzystanie z Internetu jako wirtualnej biblioteki i czytelni – pełne teksty lektur szkolnych i innych utworów literackich.
http://ebib.oss.wroc.pl/linki/wirtua.html
http://biblioteka.onet.pl/
- Możliwość przeglądania internetowych wersji czasopism, choć ich zawartość jest różna.
http://www.gazeta.pl/
- Korzystanie z najbogatszego informatorium: słowników i encyklopedii z różnych dziedzin wiedzy oraz bazy adresowej firm, instytucji i osobowej
http:// adresy.onet.pl
- Możliwość obcowania z kulturą całego świata.
http://www.muzea.com.pl/
- Nawiązywanie kontaktów towarzyskich z ludźmi z całego świata.
Korzyści dla obu stron są wiec niezaprzeczalne. Jednak sam proces komputeryzacji bibliotek to proces bardzo trudny i żmudny. Mimo że pionierskie lata komputeryzacji mamy już definitywnie za sobą , wciąż dostrzegamy mankament programu wyposażania bibliotek szkolnych i pedagogicznych w centra informacji multimedialnej. Otóż nadal nie przewiduje się w nim możliwości wyposażenia biblioteki w komputerowy system biblioteczny. Trzeba jednak pamiętać, że oprogramowanie biblioteczne nie tylko usprawnia działalność biblioteki, lecz także pełni w szkole istotną funkcję edukacyjną – uczy korzystać ze zautomatyzowanych katalogów. Dotychczasowy zaś sposób zdobywania komputerów dla bibliotek odchodzi tez do przeszłości.
Powoli bowiem wdrażany jest program "Internetowe centra informacji multimedialnej w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych", który przewiduje, że do 2006 r. w 322 bibliotekach pedagogicznych i 15 tysiącach bibliotek szkolnych pojawią się dobrze wyposażone pracownie multimedialne (w bibliotekach szkolnych - 4 stanowiska komputerowe + urządzenia i programy multimedialne).Program ten zostanie sfinansowany w większości przez Europejski Fundusz Społeczny. To napawa nas optymizmem, mimo że życie nauczyło nas podchodzić do rodzaju planów i programów sceptycznie.
Problemy psychologiczne związane z komputeryzacją bibliotek
Wprowadzenie nowego systemu pracy zawsze wiąże się z różnego rodzaju problemami natury organizacyjnej, finansowej czy psychologicznej. Te ostatnie dotyczą zarówno użytkowników bibliotek, jak i samych bibliotekarzy. W literaturze pojawił się termin – "library anxiety", oznaczający lęk przed biblioteką. "Library anxiety" to zespół nieprzyjemnych odczuć , takich jak napięcie psychiczne, bezradność, niepewność, zagubienie, dezorganizacja umysłowa, których doświadcza się właśnie w bibliotece. Przeprowadzone w USA badania stwierdzają, że najważniejsze przyczyny tych odczuć to: świadomość braku wystarczających umiejętności do korzystania z biblioteki; wstyd z powodu braku tych umiejętności, który starają się ukryć oraz możliwość ujawnienia braku tych umiejętności. Są więc w społeczeństwie informacyjnym takie jednostki, które mają problemy z korzystaniem z podstawowych znaków bibliotecznych, sygnatur i in., łatwo się zniechęcają w poszukiwaniu informacji, a przede wszystkim mają opór przed zadawaniem pytań.
Ważną rolę w tym zakresie pełnią bibliotekarze szkolni, którzy powinni spełniać trzy nachodzące na siebie funkcje: specjalisty od informacji, nauczyciela oraz konsultanta oświaty. Bibliotekarz szkolny – specjalista medialny ma wykonywać te funkcje poprzez pomaganie uczniom przy wyszukiwaniu i zrozumieniu informacji, szkolenie nauczycieli o materiałach i technologiach dydaktycznych oraz poprzez doradzanie w planowaniu programu nauczania. Ma to ogromny wpływ na młodego człowieka, który osiąga dzięki pracy bibliotekarza lepsze wyniki w nauce. Amerykańskie badania dowiodły, że na osiągnięcia uczniów w znaczny sposób wpłynęło to, że:
- szkoła zatrudnia pełnoetatowego bibliotekarza – specjalistę od mediów,
- pracownicy biblioteki prowadzą warsztaty dla uczniów i nauczycieli w celu zapoznania ich z zasobami medialnymi,
- bibliotekarze współpracują z nauczycielami w planowaniu lekcji lub zajęć informacyjno – dydaktycznych dla uczniów,
- biblioteka ma przedłużone godziny otwarcia,
- biblioteka szkolna blisko współpracuje z bibliotekami publicznymi,
- biblioteka oferuje dostęp do baz elektronicznych i Internetu,
- biblioteka posiada regulamin dotyczący poszerzania zbiorów.
Sam bibliotekarz mający odpowiednie kwalifikacje bibliotekarskie i pedagogiczne powinien dbać o jak najlepszą atmosferę w miejscu pracy. Do tego potrzebuje dodatkowych kompetencji. Są to, oprócz wspomnianych kwalifikacji merytorycznych, także samodoskonalenie, doskonalenie własnego warsztatu pracy, dbałość o aktualizację zbiorów i ich pozyskiwanie, otwartość na zmiany i nowości, umiejętność pracy organizacyjnej, pedagogicznej a także kreatywność i życzliwość. Powyższe cechy predysponują go do pracy w szkolnej bibliotece jakości, w której stosuje się i bez przerwy poszukuje najlepszych rozwiązań. Każda biblioteka szkolna powinna więc stanowić ważny element w edukacji jakości.
Powyższa teza wskazuje nam na konieczność dalszego, ciągłego rozwoju tych instytucji na światowym poziomie.
Bibliografia:
- Bohdziun Joanna: Korzyści wynikające z komputeryzacji bibliotek szkolnych. "Biblioteka w Szkole" 1996 nr 7/8 s. 2-4
- Howorka Bolesław: Społeczeństwo informacyjne. "Bibliotekarz" 2002 nr 1 s. 3-10
- Kozłowska Agnieszka: Światowe trendy w komputeryzacji bibliotek szkolnych. "Biblioteka w Szkole" 1996 nr 7/8 s. 21-22
- Manifest Bibliotek Szkolnych UNESCO i IFLA. Tł. Bogumiła Staniów. "Biblioteka w Szkole" 2003 nr 11 s. 1-2
- Ministerstwo Edukacji Narodowej o bibliotekach. "Biblioteczka reformy" nr 25. Warszawa 2000. ISBN 83- 88035-32-0
- Najduch Ewa, Pałysińska Urszula: Biblioteka przyszłości i jej rola w strukturze szkoły. "Bibliotekarz" 2002 nr 6 s. 12-14
- Sławińska – Kopyś Beata: Rola bibliotek szkolnych w rozwoju społeczeństwa informacyjnego [online]. "Biblioteka w Szkole" [dostęp 20 maja 2005]. Dostępny w Word Wide Web: http://www.vulkan.net.pl/biblioteka/prezentacje.html
- Sobieszek Marta: Rola i skuteczność bibliotekarza szkolnego na przykładzie modelu amerykańskiego [online]. "Ebib" 2001 nr 9 [dostęp 21 maja 2005]. Dostępny w Word Wide Web: http:// ebib.oss.wroc.pl/2001/21/sobieszek.html
- Staniów Bogumiła: Internet w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych. "Biblioteka w Szkole" 2002 nr 2 s. 3-9
- Szczerbacz Monika: Internet w bibliotece. "Poradnik Bibliotekarza" 2002 nr 6 s.7-8
- Świgoń Marzena: "Library anxiety", czyli lęk przed biblioteką. "Bibliotekarz" 2002 nr 4 s.11-15
- Waniek- Kucharska Zofia: Nowe zadania statutowe bibliotek. "Wiadomości, Głosy, Rozmowy o Szkole" 2001 nr 12 s. 6-7
- Wasilewski Juliusz: Komu komputery, komu?! "Biblioteka w Szkole" 2005 nr 2 s.1
- Wójcicka Elżbieta: Miejsce, rola i zadania współczesnej biblioteki szkolnej. "Biblioteka w Szkole" 2005 nr 3 s. 4-7
- Zybert Elżbieta Barbara: Biblioteka szkolna – biblioteką jakości [online]. "Ebib" 2002 nr 2 [dostęp16 maja 2005]. Dostępny w Word Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/2002/31/zybert.php
Małgorzata Chudzińska
Zespół Szkół nr 21 w Bydgoszczy