Celem kształcenia mowy dziecka jest rozwój jego czynności umysłowych, komunikatywnej wypowiedzi, budzenie wrażliwości na piękno i poprawność języka ojczystego. Mowa, którą prawidłowo rozwijające się dziecko, opanowuje około 2 roku życia, jest procesem słownego porozumiewania się z innymi. Integracja rozwoju umysłowego dziecka w wieku przedszkolnym z mową
Mowa, którą prawidłowo rozwijające się dziecko, opanowuje około 2 roku życia, jest procesem słownego porozumiewania się z innymi. Częste kontakty werbalne dziecka z otoczeniem przyspieszają rozwój mowy, doskonalą wymowę, bogacą słownictwo, uczą prawidłowego stosowania zasad gramatycznych, właściwego posługiwania się melodią, akcentem i rytmem mowy. Celem kształcenia mowy dziecka jest rozwój jego czynności umysłowych, komunikatywnej wypowiedzi, budzenie wrażliwości na piękno i poprawność języka ojczystego. Jeśli proces rozwoju mowy dziecka przebiega prawidłowo, proces myślenia również przebiega prawidłowo, ponieważ oba te zjawiska łączą się ze sobą bardzo ściśle. Rozwój myślenia przebiega początkowo u dziecka bez udziału mowy. Myślenie przedjęzykowe opiera się na wrażeniach i spostrzeżeniach stanowiących oznaki rzeczy realnych i dokonuje się w drodze działania dziecka, manipulowania przedmiotami. W drugiej połowie wieku poniemowlęcego, w zaawansowanym stadium myślenia sensoryczno-motorycznego, myślenie dziecka łączy się nierozerwalnie z rozwojem mowy. Współzależność obu tych procesów umożliwia dzieciom osiąganie coraz wyższych etapów zarówno myślenia jak i mowy. W okresie myślenia sensoryczno-motorycznego mowa dziecka wiąże się ze zmysłowym poznawaniem rzeczywistości, ma charakter sytuacyjny i synpraktyczny. Wytwarzanie się wyobrażeń jest etapem zwrotnym w rozwoju umysłowym dziecka, decyduje o stopniowym przechodzeniu w stadium myślenia konkretno-wyobrażeniowego. Materiałem myślenia stają się obrazy rzeczy i działań, wyobrażenia umysłowe oparte na poprzednich spostrzeżeniach zmysłowych. Dziecko zaczyna posługiwać się symbolami zastępującymi rzeczy realne. Odkrywając na drodze licznych doświadczeń związek między konkretnymi przedmiotami a ich nazwami tworzy pierwsze nadrzędne pojęcia i przyswaja sobie znaczenie słów, związanych z tymi pojęciami. Pierwsze pojęcia dziecka mają charakter pojęć-wyobrażeń. Wynikają one z uogólniania doświadczeń percepcyjnych i nie są jeszcze pojęciami w ścisłym sensie. Stąd nazwane bywają równoważnikami pojęć (L. S. Wygotski), pseudopojęciami lub przedpojęciami (J. Piaget). Dziecko przedszkolne wraz z rozwojem myślenia i mowy w stadium konkretno-wyobrażeniowym zdobywa zasób pojęć elementarnych, potocznych. Pojęcia te wytwarzają się na podstawie uogólniania wielokrotnych spostrzeżeń i wyobrażeń w połączeniu z odkrywaniem przez dziecko wspólnych cech przedmiotów zaliczanych do tej samej grupy. Myślenie konkretno-obrazowe nadal wiąże się z działaniem, -jest podporządkowane praktycznym celom, towarzyszy różnym formom działalności dziecka, zabawie, twórczości plastycznej, pracy. Przejawia się poprzez takie operacje umysłowe jak: analiza i synteza, porównanie, uogólnianie, próby klasyfikowania przedmiotów. Możliwość operowania umysłowymi obrazami otwiera dziecku drogę do planowania działań, nawiązywania do poprzednich doświadczeń, do łączenia przyczyn i skutków. W wieku przedszkolnym dominuje myślenie konkretno- -wyobrażeniowe, choć dzieci ze starszych grup, gdy mają do czynienia z nie znanymi dotąd przedmiotami i zjawiskami, gdy podlegają działaniu silnych bodźców emocjonalnych, zmęczeniu, posługują się wcześniejszą formą myślenia sensoryczno-motorycznego. W tym wieku mogą pojawić się też pewne formy myślenia abstrakcyjnego za pośrednictwem pojęć, znaków językowych, rozwiązywania zadań, wnioskowania tylko na drodze werbalnej, odczytywania wyrazów. W okresie przedszkolnym rozwijają się dopiero zaczątki myślenia abstrakcyjnego, które jest procesem pośredniego, pojęciowego poznania rzeczywistości, w przeciwieństwie do jej poznania drogą bezpośrednich spostrzeżeń. Myślenie odzwierciedla rzeczywistość w sposób pośredni i uogólniony, w procesie tym mamy do czynienia z ujmowaniem ogólnych cech rzeczy, odnoszących się do całych grup przedmiotów i zjawisk, myślenie daje nam możliwość poznania tego, czego nie zaobserwowaliśmy bezpośrednio, ale, o czym możemy wnioskować, wiedząc, jak przebiegają zjawiska i jakim podległe są prawom. Wiedza ta powstaje w toku działania człowieka na zjawiska i procesy, które go otaczają, ważną rolę pełnią doświadczenia, nabywane przez człowieka w trakcie jego różnej działalności. Myślenie jest ściśle związane z działaniem. Kształtowanie się i rozwój mowy ma ścisły związek z rozwojem społecznym, częste kontakty werbalne dziecka z otoczeniem przyspieszają ten rozwój. W przypadku zaniedbań środowiskowych (brak opieki nad mową dziecka), braku wzorców do naśladowania (np. rodzice głuchoniemi) lub, gdy istniejący wzorzec jest nieprawidłowy (np. rodzice z wadami wymowy, jąkający się, mający wymowę gwarową), następuje opóźnienie rozwoju mowy lub u dzieci tych występują zaburzenia mowy.
Dzieci, które przebywają w środowisku o niskim poziomie kulturalnym, kiedy dorośli z najbliższego otoczenia dziecka posługują się ubogim językiem, charakteryzują się ograniczonym zasobem wyrazów, ubóstwem idei, uczuć i myśli. Przebywając w otoczeniu werbalnym mało stymulującym, w takim środowisku, w którym mówi się do dziecka mało i gdzie konwersacja jest bardzo ograniczona nie tylko ilościowo, ale i tematycznie – w odczuwalnie negatywny sposób wpływa na rozwój dziecka, na umiejętności mówienia i dlatego powoduje w przyszłości duże problemy przy nauce czytania.
Opracowanie: Elżbieta Kowalska LITERRATURA 1. E. Sachajska „Uczymy poprawnej wymowy” Warszawa WSiP r,1970 2. Praca zbiorowa pod red. I. Dudzińskiej „Wychowanie i nauczanie w przedszkolu”, Warszawa 1983 r, WSiP 3. „Podstawy Pedagogiki Przedszkolnej” pod red. M. Kwiatkowskiej Warszawa 1985r. WSiP 4. T. Nowacki „Zarys psychologii” ,Warszawa 1962 r.,PWSZ 5. E. Malmquist „Nauka czytania w szkole podstawowej” Warszawa 1987r. WSiP
|