PROGRAM NAUCZANIA ĆWICZEŃ PRAKTYCZNYCH W LICEUM PLASTYCZNYM powstał dla specjalizacji snycerstwo w ramach specjalności formy uzytkowe. Zawiera ogólne treści i cele kształcenia, przedstawia osiągnięcia uczniów po realizacji wszystkich zadań. Prezentuje przykładowe zadanie dyplomowe, wymienia zestaw stosowanych środków dydaktycznych oraz proponuje uwagi do realizacji programu. Przedstawiony program jest wynikiem 25 - letniego doświadczenia zawodowego. Prace powstałe w toku realizacji treści programowych świadczą o jego trafności i wysokiej jakości merytorycznej oraz metodycznej.
Liceum Plastyczne
im. Artura Grottgera
w Supraślu
PROGRAM NAUCZANIA ĆWICZEŃ PRAKTYCZNYCH
W LICEUM PLASTYXCZNYM
dla 4- letniego cyklu nauczania
Specjalność: formy użytkowe
Specjalizacja: snycerstwo
Autor: mgr Zbigniew Wasiluk
Realizacja programu odbywa się w układzie 27 godzin tygodniowo w cyklu czteroletnim:
- w I roku nauczania układ 5 godzinny,
- w II roku nauczania układ 5 godzinny,
- w III roku nauczania układ 7 godzinny,
- w IV roku nauzania układ 10 godzinny.
Spis treści: 1. Treści nauczania
2. Cele kształcenia
3. Osiągnięcia uczniów
4. Program nauczania dla klasy I
5. Program nauczania dla klasy II
6. Program nauczania dla klasy III
7. Program nauczania dla klasy IV
8. Zadanie dyplomowe
9. Uwagi o realizacji programu
10. Zestaw podstawowych środków dydaktycznych
11. Literatura
Treści nauczania:
1. Snycerstwo – charakterystyka, funkcje, przeznaczenie rzeźby w drewnie; związki z innymi dziedzinami sztuki i rzemiosła
artystycznego.
2. Środki wyrazu artystycznego w rzeźbie i płaskorzeźbie. Struktura i logika.
3. Tradycja artystyczna i technologiczna w snycerstwie a rzeźba współczesna.
4. Snycerstwo, formy użytkowe.
5. Zasady i sposoby realizacji rzeźby w drewnie – na podstawie modelu ( lub wykonanie kopii na podstawie oryginału) lub
dokumentacji projektowej ( w tym rysunkowej).
6. Charakterystyka i wykorzystywanie materiałów i surowców w snycerstwie.
7. Zdobnictwo w drewnie. Sposoby wykończenia powierzchni - bezpowłokowe i powłokowe. Podstawy renowacji.
8. Narzędzia, przyrządy, przybory – możliwości techniczne; bezpieczeństwo i higiena pracy.
9. Dokumentacja projektowa i realizacyjna – rysunkowa, fotograficzna i opisowa.
10. Planowanie pracy indywidualnej i zespołowej. Relacje projekt – realizacje.
Cele kształcenia:
1. Rozbudzanie wyobraźni, inwencji oraz wrażliwości plastycznej dla twórczego myślenia.
2. W procesie tworzenia rozwijanie cech indywidualnych ucznia.
3. Zapoznanie ucznia z podstawowymi prawami kompozycji.
4. Poznanie podstawowych pojęć plastycznych a w szczególności z zakresu snycerstwa.
5. Kształcenie umiejętności wykonywania ćwiczeń rzeźbiarskich związanych z tworzeniem elementów przestrzennych, płaskorzeźb, detali
stolarskich – snycerstwa w meblach rzeźbionych jak też wykonywanie w drewnie projektów własnych z uwzględnieniem estetyki,
ergonomii i wymogów technicznych.
6. Przygotowanie ucznia w zakresie pracy projektowej, umiejętności posługiwania się środkami artystyczno – technicznymi oraz
sposobami ich realizacji.
7. Kształcenie umiejętności samodzielnego organizowania pracy w toku działań realizacyjnych w zakresie prac snycerskich w oparciu o
dokładność i rzetelność warsztatową.
8. Zdobywanie umiejętności robienia dokumentacji projektowej i realizacyjnej ( rysunek, fotografia, opis).
9. Budzenie w uczniu zainteresowań różnorodnymi dziełami i działaniami plastycznymi – szczególnie zaś snycerstwem oraz wyrabianie
nawyku korzystania z literatury specjalistycznej.
Osiągnięcia uczniów:
1. Świadome posługiwanie się językiem plastycznym w pracach snycerskich.
2. Opanowanie warsztatu technicznego a w szczególności umiejętności przenoszenia odpowiednich wartości przestrzennych na
askorzeźbę i bryłę rzeźbiarską.
3. Czytanie i sporządzanie dokumentacji projektowej i wykonawczej ( realizacyjnej)
4. Bezpieczne i sprawne posługiwanie się narzędziami i urządzeniami oraz praktyczne wykorzystanie sprawności technicznych do
realizacji zadań.
5. Wykorzystanie zdobytej wiedzy i umiejętności do realizacji zamówionych projektów.
6. Dokumentowanie własnych dokonań twórczych.
7. Profesjonalne prezentowanie własnych poglądów i dokonań twórczych.
PROGRAM NAUCZANIA DLA KLASY I
Wiadomości wstępne:
1. Zaznajomienie uczniów z warsztatem pracy, jego organizacją, podstawowymi narzędziami, urządzeniami i maszynami oraz ich
stosowaniem i konserwacją.
2. Podstawowe wiadomości z zakresu znajomości materiałów stosowanych w snycerstwie.
3. Odpowiedni dobór materiałów i narzędzi.
4. Sposoby łączenia drewna, złącza i klejenie.
5. Zasady oszczędnego gospodarowania materiałami i podstawowe zagadnienia z BHP.
Ćwiczenia – wykonywanie prostych form z drewna na płaszczyźnie i w przestrzeni.
1.DESKA RYZOWANA – geometryczne układy kompozycyjne na płaszczyźnie – wykonywanie płaskorzeźby z motywem geometrycznym
– podstawowe zagadnienia komponowania: celowość, logika, równowaga, rytm, synteza, akcent, dynamika, forma otwarta i zamknięta
– poznanie i wykorzystanie wielorakich możliwości narzędzia w celu uzyskania odpowiednich efektów realizacyjnych ( jakość
wykonania, kompozycja, efekty światłocieniowe)
– dokumentacja rysunkowa i plakat reklamowy w formie opakowania
materiały: deseczka z drewna miękkiego – lipa, olcha, brzoza ( kwadrat o boku 12 do 15 cm)
narzędzia: dłuto płaskie, papier ścierny
2.DESKA DO KROJENIA – STOLNICZKA
- umiejętność samodzielnego doboru, upraszczania, stylizowania konturu z konkretnej realistycznej formy roślinnej lub
zoomorficznej, a także formy abstrakcyjnej
- rozwiązanie problemu związku kształtu – formy przedmiotu z jego funkcją użytkową, na ile funkcja wymusza i określa formę
projektowanego przedmiotu
- wykonanie dokumentacji rysunkowej z podstawowym wymiarowaniem i wykonanie plakatu reklamowego w dowolnej technice
( malarska, rysunkowa, graficzna)
materiały: drewno liściaste – olcha, brzoza, klon, buk, grusza
narzędzia: piła ramowa, dłuta płaskie i profilowe, wiertła, papier ścierny
3.KOMPOZYCJA PRZESTRZENNA – PTAK
- umiejętność zbudowania formy przestrzennej od zamkniętej, skupionej często jednoelementowej do rozczłonkowanej, otwartej –
wieloelementowej
- uogólnione przedstawienie ptaka
- duża swoboda w traktowaniu formy - stylizacja
- w zależności od wyrobu i możliwości ucznia projektowanie poprzez upraszczanie formy realistycznej lub fantazyjnej wyrażenia
pewnego nastroju: radości, zakłopotania, gapowatości, drapieżności, smutku itp.
- wykonanie dokumentacji rysunkowej z wymiarowaniem i plakatu reklamowego w dowolnej technice
materiały: drewno sosnowe ze względu na atrakcyjność usłojenia podkreślającą budowę formy ptaka
narzędzia: piła płatnica, siekiera, dłuta płaskie i profilowe, wiertła, papier ścierny
PROGRAM NAUCZANIA DLA KLASY II
1. PRZEDMIOT UŻYTKOWY Z ORNAMENTEM ROŚLINNYM ( RAMKA, PÓŁKA, WIESZAK)
- przy projektowaniu przedmiotu a w szczególności ornamentu wykorzystanie umiejętności obserwacji natury – drzewa, liście,
krzewy, trawy
- umiejętność wykorzystania w pracy projektowej zapożyczonej ornamentyki z architektury, mebla, przedmiotu użytkowego
- omówienie wykonania kompozycji rzeźbiarskiej i umiejętnego skomponowania z projektowanym przedmiotem użytkowym
- uczeń indywidualnie dobiera motyw, ornament wykonując jego kopię lub przeprowadzając stylizację z natury istotą zadania jest
sprawdzenie się w umiejętności wykonania kopii lub przeprowadzeniu stylizacji – uproszczenia z natury
- wykonanie dokumentacji rysunkowej i plakatu reklamowego w dowolnej technice
materiały: drewno brzozowe, dębowe, olchowe, lipowe
narzędzia: piła płatnica, otwornica, wyrzynarka, wiertła, frezy, dłuta płaskie i profilowe, papier ścierny
2. ZABAWKA RUCHOMA DREWNIANA
- zapoznanie i zainteresowanie ucznia zabawką mobilną o prostych formach mechanicznych
- charakterystyka i funkcje zabawki ( dydaktyczne, terapeutyczne), przeznaczenie i rola zabawki
- podstawowe zagadnienia z psychologii dziecka – rola zabawy, posługiwanie się zabawką, elementy ergonomii
- funkcjonalność i bezpieczeństwo przy poszukiwaniu formy, określaniu funkcji i doborze materiału
- zabawka o zastosowaniu specjalnym na przykład dla dzieci niewidomych (odczytywanie kształtu
zabawki za pomocą dotyku)
- wykonanie dokumentacji rysunkowej z wymiarowaniem oraz plakatu reklamowego w dowolnej technice
materiały: drewno twarde ze względu na elementy konstrukcyjne i mechaniczne, trwałość i wytrzymałość
narzędzia: piła, siekiera, wyrzynarka, dłuta, frezy, papier ścierny
PROGRAM NAUCZANIA DLA KLASY III
Ćwiczenia – projektowanie i wykonanie przedmiotów użytkowych łączących w sobie walory estetyczne, plastyczne z funkcją użytkową. Szukanie odpowiedzi na pytanie: Czy i jak funkcja przedmiotu wpływa na jego kształt?
1. ELEMENTY WYPOSAŻENIA KUCHNI – NACZYNIA TOCZONE, ŁYZNIKI, PÓŁKI, WIESZAKI
- zaprojektowanie przedmiotu użytkowego do kuchni z wykorzystaniem wiedzy na temat związku kształtu z funkcją
- poszukiwanie estetycznej, unikatowej formy z uwzględnieniem własnych predyspozycji i wiedzy o właściwościach drewna,
sposobach jego obróbki i zdobnictwie
- poszukiwanie nowych rozwiązań formalnych i plastycznych z uwzględnieniem doświadczeń i przemyśleń wynikających z
użytkowania przedmiotów o zbliżonych funkcjach
- dobór odpowiedniego drewna do zaprojektowanej indywidualnej formy przedmiotu wynikający z walorów plastycznych drewna
( usłojenie, kolor)
- zaproponowanie różnych wariantów wykończenia powierzchni zaprojektowanego przedmiotu
- wykonanie dokumentacji rysunkowej z wymiarowaniem oraz plakatu reklamowego w dowolnej technice o poprawnej kompozycji i
z norm plastycznych i estetycznych
materiały: drewno sosnowe, brzozowe, olchowe, jesionowe, dębowe
narzędzia: tokarka, piła płatnica, otwornica, siekiera, dłuta płaskie, profilowe, wiertła i frezy do drewna, papier ścierny
2. SIEDZISKO Z DODATKOWA FUNKCJĄ – użytkową, dydaktyczną, zabawową, estetyczną ( krzesło, stołek, bujak, taboret, fotel, forma rzeźbiarska)
- omówienie zagadnień związanych z rolą siedziska w życiu człowieka ( wykorzystanie siedziska w zależności od potrzeb i sytuacji) ,
rodzaje siedzisk, wyjaśnienie pojęcia ergonomii
- różnorodność architektury mebla, siedziska w zależności od potrzeby wykorzystania go użytkowo, poszukiwanie zależności formy i
funkcji
- umiejętny dobór zdobnictwa, ornamentyki do kształtu i charakteru siedziska
- projektowanie z wykonywaniem makiet w skali w celu znalezienia odpowiednich proporcji ( makiety przedwykonawczej w skali 1: 1)
- zaproponowanie alternatywnych wariantów wykończenia proponowanego przedmiotu użytkowego
- wykonanie dokumentacji rysunkowej, technicznej z wymiarowaniem i plakatu reklamowego w dowolnej technice o wysokich
walorach estetycznych i plastycznych
materiały: drewno sosnowe, brzozowe, olchowe, jesionowe, dębowe
narzędzia: tokarka, piła płatnica, otwornica, siekiera, dłuta płaskie, profilowe, wiertła i frezy do drewna, papier ścierny
PROGRAM NAUCZANIA DLA KLASY IV
1.
PŁASKORZEŹBA, MEDALION – PORTRET CHARAKTERYSTYCZNY ZNANEJ OSOBY LUB AUTOPORTRET- w oparciu o dotychczasowe doświadczenia projektowe i wykonawcze dokonanie wyboru, sprecyzowanie tematu
- określenie formy dla projektowanej płaskorzeźby, medalionu
- dokonanie wyboru układu kompozycyjnego jak też określenie głębokości reliefu w kontekście światłocieniowym
- wykonanie projektu w skali 1: 1 z naniesieniem światłocienia i kierunków cięć narzędziem rzeźbiarskim
- określenie możliwości wykończenia płaskorzeźby (monochromatyczna – światłocieniowa, polichromowana – kolor)
- wykonanie dokumentacji rysunkowej z wymiarowaniem oraz plakatu reklamowego o wysokich walorach plastycznych i poprawnej
kompozycji w dowolnej technice
- omówienie na forum grupy poszczególnych etapów pracy z wykazaniem walorów jak i ewentualnych niedoskonałości powstałych w trakcie realizacji
materiał: drewno brzozowe, olchowe, lipowe
narzędzia: piła, dłuta profilowe, papier ścierny
ZADANIE DYPLOMOWE
1. W oparciu o dotychczasowe doświadczenie i osiągnięcia dokonanie wyboru tematu pracy dyplomowej – pomysł i inspiracja.
2. W trakcie indywidualnej pracy z każdym uczniem określenie kształtu, formy i ewentualnego zdobnictwa proponowanych prac.
3. Dokumentowanie pracy projektowej – selekcja i wybór projektów roboczych do prezentacji na komisyjnym zatwierdzeniu tematów
prac dyplomowych.
4. Temat pracy dyplomowej jest bardzo indywidualnym i dobrowolnym wyborem ucznia. Wybór i określenie tematu jest pochodna doświadczeń zdobytych w trakcie projektowania i realizacji ćwiczeń w poszczególnych klasach, możliwości koncepcyjnych i manualnych danego ucznia, umiejętności kreatywnego myślenia i syntezowania doświadczeń. Temat jest swoistą kreacja i suwerennym pomysłem ucznia lub poszerzoną i rozwiniętą koncepcyjnie kontynuacją ćwiczenia realizowanego wcześniej w toku nauczania. Alternatywa poszukiwania tematu jest dla ucznia wyzwaniem i tworzy możliwość podjęcia indywidualnej decyzji wynikającej z umiejętności określenia optymalnej dla siebie możliwości kreacji własnej myśli twórczej.
5. Nauczyciel prowadzący ma obowiązek inspirować i motywować ucznia do podjęcia ciekawego rozwiązania tematu, ale jednocześnie
czuwać aby podjęty temat i zakres pracy był dopasowany do możliwości samodzielnego zrealizowania przez ucznia.
6. Do realizowanej pracy dyplomowej wykonanie dokumentacji techniczno – plastycznej o oryginalnym indywidualnym rozwiązaniu
koncepcyjnym, kompozycyjnym i wykonawczym na kilku ( 4 – 6 planszach o wymiarach 50 x 70 cm).
7. Wykonanie plakatów reklamowego i autorskiego noszących cechy indywidualne wykonawcy o wysokich walorach koncepcyjnych,
plastycznych i wykonawczych.
8. Prezentacja własnych dokonań w trakcie obrony pracy i wykazanie jej walorów plastycznych i użytkowych.
materiały: drewno sosnowe, brzozowe, olchowe, jesionowe, dębowe
narzędzia: tokarka, piła płatnica, otwornica, siekiera, dłuta płaskie, profilowe, wiertła i frezy do drewna, papier ścierny
UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU
Założeniem metodycznym „Programu nauczania przedmiotu ćwiczenia praktyczne w specjalizacji snycerstwo” jest integrowanie zagadnień plastycznych z zagadnieniami technicznymi oraz rozwijanie wrażliwości na piękno realizowanych prac. Integracja ta dotyczy przede wszystkim wiedzy i umiejętności zdobywanych na zajęciach z technologii i rysunku zawodowego. Pośrednio na efekt końcowego kształcenia w danej specjalności mają swój wpływ również pozostałe przedmioty artystyczne, a w szczególności rysunek i malarstwo, a także historia sztuki. Podane w programie treści kształcenia dla poszczególnych klas stanowią punkt wyjścia do indywidualnej, twórczej pracy nauczyciela przy opracowaniu rozkładu materiału na cały rok, rozkładu uwzględniającego ilość godzin przewidzianych w planie nauczania szkoły w ciągu roku i całym cyklu nauczania tego przedmiotu wspomnianego sposobu korelacji z innymi przedmiotami, wyborze odpowiednich metod zgodnych z zasadami wyznaczonymi przez współczesną pedagogikę, psychologię i metodykę. Istotne znaczenie ma też kontynuacja tradycji szkoły oraz specyficzny dorobek wypracowany przez inne szkoły i środowiska artystyczne jak również warunki techniczne i technologiczne, którymi dysponuje szkoła. Jasne i precyzyjne sformułowanie zadania, kontrola poszczególnych etapów pracy ucznia, stałe pobudzanie ambicji twórczych i zainteresowań, pomoc przy pokonywaniu trudności ( głównie tych, które wynikają z braku doświadczenia), czy wreszcie dokonanie podsumowania efektów pracy i ocena – to te elementy pracy nauczyciela, które w sposób szczególny ogniskować powinny jego uwagę przy podejmowaniu decyzji o wyborze najskuteczniejszych metod nauczania.
Ważnym elementem właściwego prowadzenia zajęć jest uwrażliwianie uczniów na zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, głównie w trakcie wykonywania zajęć trudnych technicznie.
Szczególna rola ćwiczeń praktycznych wyraża się między innymi w tym, że jest to przedmiot warunkujący w sposób podstawowy uzyskanie określonej specjalności – jest głównym przedmiotem zawodowym. W ramach obowiązujących treści z tego przedmiotu realizowana jest praca dyplomowa, której obrona stanowi część egzaminu dyplomowego będącego komisyjną formą oceny poziomu przygotowania zawodowego uczniów programowo najwyższych klas.
ZESTAW PODSTAWOWYCH ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH:
1. Podstawowe materiały i przybory rysunkowe, malarskie, kreślarskie i inne stosowane w snycerstwie.
2. Urządzenia, narzędzia i przybory stosowane w pracach rzeźbiarskich i stolarskich.
3. Stanowiska pracy gwarantujące właściwy przebieg pracy uczniów zarówno w fazie projektowania jak i wykonywania ćwiczeń.
4. Demonstracyjne środki dydaktyczne warunkujące prawidłowy przebieg procesu tworzenia ćwiczeń.
5. Zaplecze lub inne wydzielone miejsce do przechowywania prac, narzędzi i materiałów.
LITERATURA:
1. I. Tłoczek „ Polskie snycerstwo”. Wrocław 1984.
2. Albumy prezentujące snycerstwo polskie i obce.
3. J. Samek „ Polskie rzemiosło artystyczne”. WAi F 1984.
4. T. Mielniczek, B. Grzegorzewski „ Historia ramy do obrazu”.KAW 1977.
5. Y le Grand „ Oczy i widzenie”. Warszawa 1994.
6. R. Reinfuss „ Meblarstwo ludowe w Polsce”. PAN 1977.
7. R. Tarkowski „ Metodyka nauczania rzeźby w Liceum Sztuk Plastycznych”. COPSA
1977.
8. W. Ślesiński „ Technologia i techniki rzeźbiarskie”. Arkady 1995.
9. H. De Morant „ Historia sztuki zdobniczej od pradziejów do współczesności”. Arkady
1981.
10. Artykuły w prasie specjalistycznej polskiej i obcej