Poniższy artykuł zawiera podstawy prawne określające zasady organizacji wycieczek szkolnych, a także ich cele wraz z dokumentacją. Ponadto przedstawiono wymogi, które powinnien spełniać kierownik wycieczki, a także opiekunowie. Znaczna część artykułu omawia zasady bezpieczeństwa uczniów w czasie trwania wycieczki.
Podstawy prawne określające zasady organizacji wycieczek szkolnych: 1. Zarządzenie nr 18 MEN z dnia 29 września 1997 r. w sprawie zasad i warunków organizowania przez szkoły i placówki publiczne krajoznawstwa i turystyki ( Dz.U. MEN nr 9/1997, poz.40 ). 2. Rozporządzenie MEN z dnia 17 sierpnia 1992 r. w sprawie ogólnych przepisów BHP ( Dz.U.nr 65/1992,poz.331). 3. Rozporządzenie MEN z dnia 19 września 1996 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów BHP ( Dz.U. nr 119/1996, poz. 562 ). 4. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym ( Dz.U. 98/1997, poz.602 ); ważne przy organizowaniu wycieczek rowerowych. 5. Rozporządzenie MEN z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach i nad wodą ( Dz.U. nr 57/1997, poz. 358 ). 6. Rozporządzenie MZ i OS z dnia 5 listopada 1992 r. w sprawie zakresu opieki zdrowotnej nad uczniami ( Dz.U. nr 87/1992, poz. 441 ). 7. Rozporządzenie MZ i OS z dnia 29 grudnia 1995 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakresu opieki zdrowotnej nad uczniami ( Dz.U. nr 4/1996, poz. 31 ).
I. ZASADY OGÓLNE 1. Szkoły i inne placówki oświatowo – wychowawcze zobowiązane są rozwijać działalność krajoznawczo – turystyczną, służącą wzbogacaniu procesu dydaktyczno – wychowawczego, poprawie stanu zdrowia oraz kształtowaniu kultury wypoczynku dzieci i młodzieży. 2. Formy działalności krajoznawczo – turystycznej: • Wycieczki przedmiotowe – inicjowane i realizowane przez nauczyciela w celu uzupełnienia obowiązującego programu nauczania w ramach danego przedmiotu lub przedmiotów pokrewnych • Wycieczki krajoznawczo – turystyczne, w których udział nie wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i umiejętności specjalistycznych • Wycieczki turystyki kwalifikowanej np. obozy wędrowne, w których udział wymaga od uczestników przygotowania kondycyjnego i umiejętności specjalistycznych oraz posługiwania się sprzętem specjalistycznym • Imprezy krajoznawczo – turystyczne i turystyki kwalifikowanej takie jak: biwaki, konkursy turnieje, złazy, rajdy, spływy, zloty itd. • Imprezy wyjazdowe związane z realizacją programu nauczania takie jak: szkoły „zielone”, „ zimowe”, „ ekologiczne” 3. Organizacja oraz program wycieczek czy biwaków każdorazowo powinien uwzględniać zainteresowania i potrzeby uczniów, ich stan zdrowia i sprawność fizyczną, a także ewentualne przygotowanie i odpowiednie umiejętności specjalistyczne. 4. Wycieczka szkolna – to integralna forma pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły, umożliwiająca uczniom bezpośrednie poznanie środowiska lokalnego, własnego regionu, kraju ojczystego lub innych krajów, ich właściwości geograficznych, historycznych, przyrodniczych, kulturowych lub gospodarczych. 5. Przy organizowaniu i przeprowadzaniu wycieczek współdziałają nauczyciele, uczniowie i rodzice.
II. CELE WYCIECZEK 1. Cele poznawcze: • Poznanie kraju, regionu, w którym odbywa się wycieczka, jego środowiska przyrodniczego( ukształtowanie powierzchni, skały, wody, roślinność, zwierzęta, parki narodowe, rezerwaty przyrody, pomniki przyrody), tradycji, zabytków kultury i historii (skanseny, muzea, kościoły, dworki, zamki, pałace, budowle zabytkowe, umocnienia militarne). 2. Cele kształcące: • Poszerzenie wiedzy z różnych dziedzin życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego • Upowszechnienie wśród dzieci i młodzieży zasad ochrony środowiska naturalnego oraz umiejętności korzystania z zasobów przyrody • Obserwowanie krajobrazu, jego opisywanie i porównywanie z innymi. • Czytanie planów miast i map turystycznych. 3. Cele wychowawcze • Upowszechnianie form aktywnego wypoczynku • Poprawa stanu zdrowia dzieci młodzieży pochodzących stosunek terenów zagrożonych ekologicznie • Podnoszenie kondycji zdrowotnej oraz sprawności fizycznej • Przeciwdziałanie patologiom społecznym, pożyteczne spędzanie czasu • Wspomaganie rodziny szkoły procesie wychowania • Kształtowanie wartościowych cech charakteru i woli • Rozwijanie samodyscypliny, samokontroli w postępowaniu • Rozwijanie inwencji twórczej, aktywnej postawy, pełnienia różnych ról
III DOKUMENTACJA WYCIECZKI 1. Karta wycieczki zatwierdzona przez dyrektora szkoły (kopia pozostaje w szkole). Należy bardzo dokładnie opracować program wycieczki: trasa, zwiedzane obiekty, przystanki. Program powinien być dostosowany do wieku i zainteresowań uczestników. 2. Lista uczestników wycieczki (kopia pozostaje w szkole). 3. Pisemne zgody rodziców lub prawnych opiekunów na udział dzieci w wycieczce. 4. Regulamin wycieczki należy dostosować do rodzaju wycieczki z uwzględnieniem przepisów BHP. 5. Sprawozdanie merytoryczne i finansowe po zakończeniu wycieczki. Rozliczenie finansowe należy przedstawić na najbliższym spotkaniu z rodzicami; powinno być podpisane przez klasową radę rodziców. Po zakończonej wycieczce należy dokonać jej podsumowania z uczestnikami ( np. gazetka, kronika, wręczenie dyplomów uczestnictwa, wymiana wrażeń itp.)
IV KIEROWNIK WYCIECZKI I OPIEKUNOWIE 1. Kierownikiem wycieczki krajoznawczo-turystycznej powinien być nauczyciel lub w uzgodnieniu z dyrektorem szkoły inna pełnoletnia osoba będąca instruktorem harcerskim albo posiadająca uprawnienia przewodnika turystycznego, przewodnika lub instruktora turystyki kwalifikowanej, organizatora turystyki, instruktora krajoznawstwa lub zaświadczenie o ukończeniu kursu kierowników wycieczek szkolnych. 2. Do obowiązków kierownika wycieczki należy: • opracowanie z udziałem uczestników szczegółowego programu i harmonogramu wycieczki lub imprezy. • zaplanowanie i zorganizowanie transportu, noclegów, wyżywienia, ubezpieczenia i apteczki pierwszej pomocy. • wypełnienie przed wycieczką: Karty wycieczki i Listy uczestników podpisanych przez opiekunów, a następnie zatwierdzenie i pozostawienie ich u dyrektora szkoły. • opracowanie regulaminu wycieczki. • zapoznanie uczestników wycieczki z: regulaminem wycieczki, z zasadami bezpieczeństwa podczas wycieczki oraz sprzętem i ekwipunkiem potrzebnym podczas wycieczki ( spotkanie z uczestnikami przed wycieczką ) • zapewnienie warunków do pełnej realizacji programu i regulaminu wycieczki oraz sprawowanie nadzoru w tym zakresie • uzyskanie pisemnej zgody rodziców lub opiekunów na uczestnictwo dzieci w wycieczce. • określenie i podział zadań dla opiekunów wycieczki dotyczących realizacji programu oraz sprawowania opieki nad uczestnikami. • podzielenie zadań wśród uczestników • dysponowanie środkami finansowymi przeznaczonymi na wycieczkę. • po zakończonej wycieczce dokonanie jej oceny ( podczas zebrania z jej uczestnikami) oraz sporządzenie sprawozdania merytorycznego i rozliczenia finansowego wycieczki. 3. Opiekunem wycieczki lub imprezy powinien być nauczyciel albo w uzgodnieniu dyrektorem szkoły inna pełnoletnia osoba. Opiekun potwierdza własnoręcznym podpisem na karcie wycieczki przejęcie odpowiedzialności za bezpieczeństwo dzieci. 4. Do obowiązków opiekuna należy: • sprawowanie opieki nad powierzonymi mu uczestnikami. • współdziałanie z kierownikiem w zakresie realizacji programu i harmonogramu wycieczki lub imprezy. • nadzór nad przestrzeganiem regulaminu przez uczestników ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa. • nadzór nad wykonywaniem przez uczestników przydzielonych zadań. • wykonywanie innych zadań zleconych przez kierownika.
V ZASADY BEZPIECZEŃSTWA 1. Trasa i czas trwania wycieczki muszą być dostosowane do wieku i możliwości uczestników. W wycieczkach wielodniowych mogą uczestniczyć dzieci w wieku powyżej 11 lat ( kl. IV – VI ). 2. Ilość uczniów przypadająca na jednego opiekuna: • wycieczka w obrębie tej samej miejscowości co szkoła- 1 opiekun na 30 uczniów • wycieczka z wykorzystaniem środków lokomocji w tej samej miejscowości co szkoła - 1 opiekun na 15 uczniów • wycieczka poza miejscowość, w której jest szkoła - 1 opiekun na 15 uczniów • impreza turystyczno-krajoznawcza (biwak)- 1 opiekun na 10 uczniów 3. Wycieczki na terenach górskich leżących na obszarach parków narodowych, rezerwatów przyrody i leżących powyżej 1000 m.n.p.m. może prowadzić tylko wykwalifikowany przewodnik. 4. W wycieczkach turystyczno-krajoznawczych nie mogą brać udziału uczniowie, w stosunku do których istnieją przeciwwskazania lekarskie. 5. Uczniowie niepełnosprawni , o ile nie ma przeciwwskazań zdrowotnych, mogą brać udział w wycieczkach i imprezach. Ich organizatorzy powinni jednak zapewnić warunki odpowiednie do specyficznych potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności. 6. W wycieczce nie może brać udziału uczeń bez pisemnej zgody rodziców lub prawnych opiekunów. 7. Rodzic wyrażając zgodę na uczestnictwo dziecka w wycieczce powinien podać numer PESEL oraz numer i nazwę kasy chorych, do której należy dziecko oraz przekazać kierownikowi informację o stanie zdrowia dziecka, jego dolegliwościach (choroba lokomocyjna, krwotoki, itp.) a także wykaz używanych przez dziecko leków. 8. Na wycieczce nie wolno bez zgody rodziców podawać dzieciom żadnych leków, za wyjątkiem środków opatrunkowych. Do dziecka z objawami chorobowymi należy wezwać lekarza (pogotowie ratunkowe). Po interwencji kierownik musi domagać się wystawienia przez lekarza karty wizyty opatrzonej pieczątką ZOZ i podpisem. 9. W przypadku wypadku należy powiadomić pogotowie ratunkowe, policję, rodziców i dyrektora szkoły. 10. Kierownik wycieczki ustala określone miejsce wyjazdu i przyjazdu dzieci z wycieczki. Rodzice są zobowiązani do doprowadzenia i odebrania dzieci z miejsca zbiórki. Nie wolno wysadzać dzieci na drodze przejazdu autokaru. 11. W czasie wycieczki uczestnicy nie mogą pozostawać bez nadzoru opiekunów Na wycieczce nie ma tzw. „czasu wolnego” dla uczestnika 12. Opiekun wycieczki obowiązany jest sprawdzić stan liczbowy uczniów przed wyruszeniem z każdego miejsca pobytu, w czasie zwiedzania, przejazdu oraz po przybyciu do punktu docelowych. 13. Do oprowadzania wycieczek na terenie takich miast jak: Gdańsk, Gdynia, Sopot, Kraków, Poznań, Toruń, Warszawa, Wrocław - są wymagane uprawnienia przewodnika miejskiego. 14. Na obszarach górskich ( Beskidy, Tatry, Sudety ) kierownik wycieczki jest zobowiązany do zapewnienia grupie właściwego przewodnika górskiego. 15. Wszyscy uczestnicy i opiekunowie wycieczek rowerowych, których trasa wiedzie drogami publicznymi, powinni posiadać karty rowerowe. 16. Na wszystkich wycieczkach należy przestrzegać zasad bezpiecznego poruszania się po drogach i ulicach. 17. Kierowca jest zobowiązany przedstawić kierownikowi wycieczki kartę przeglądu technicznego autokaru. Jeden kierowca może prowadzić pojazd maksymalnie przez 8 godzin na dobę z przerwami na odpoczynek ( trasa – około 500 km ).
VII POSTANOWIENIA KOŃCOWE 1. Wycieczki mogą być finansowane ze środków pozabudżetowych, a w szczególności z: • odpłatności uczniów biorących w niej udział, • środków pochodzących z działalności samorządu uczniowskiego, • środków wypracowanych przez uczniów, • ze środków przekazanych przez radę rodziców, radę szkoły, osoby fizyczne lub prawne. 2. Kierownik i opiekunowie wycieczek i imprez nie ponoszą kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia. Wydatki z tego tytułu pokrywa się ze środków wymienionych w pkt.1. 3. Uczniowie, którzy nie uczestniczą w wycieczce klasowej odbywającej się w dniach zajęć szkolnych są zobowiązani do udziału w zajęciach szkolnych w klasie wskazanej przez dyrektora szkoły. 4. Kierownik wycieczki powinien poinformować rodziców o możliwości dodatkowego ubezpieczenia uczestników wycieczki. Uczestnicy wycieczek powinni być objęci ubezpieczeniem od następstw nieszczęśliwych wypadków. 5. Udział uczniów w wycieczkach ( z wyjątkiem przedmiotowych odbywających się w ramach zajęć lekcyjnych )i imprezach wymaga zgody rodziców lub prawnych opiekunów. 6. Nauczyciel powinien dodatkowo ubezpieczyć się na czas wycieczki od odpowiedzialności cywilnej.
Opracowała Czesława Pieluszczak
|