Temat: Dodatkowe zajęcia przygotowujące do egzaminu gimnazjalnego z matematyki, fizyki i chemii
Wstęp
Zajęcia kierowane są do uczniów klas IIIa i IIIb gimnazjum. W zamierzeniu mają stanowić dopełnienie lekcji matematyki, fizyki, chemii, aby dokładniej przygotować ich do egzaminu zewnętrznego w części matematyczno – przyrodniczej.
Termin realizacji: rok szkolny 2003/2004, 2004/2005 i następne lata od września do kwietnia
Czas i forma realizacji: 1godzina tygodniowo (konsultacje pozalekcyjne lub godzina lekcyjna z godzin do dyspozycji nauczyciela), zajęcia będą prowadzone społecznie
Obszar wdrożenia: uczniowie klas trzecich gimnazjum
Realizator projektu: mgr Celina Gajewska – nauczycielka matematyki, fizyki, chemii i informatyki
Osoby wspomagające: dyrektor szkoły, nauczyciel biologii, nauczyciel geografii i nauczyciel techniki
Cele główne:
- przygotowanie uczniów do egzaminu gimnazjalnego (część matematyczno – przyrodnicza) poprzez kształcenie umiejętności określonych w standardach wymagań, czyli:
- umiejętnego stosowania terminów, pojęć i procedur z zakresu przedmiotów matematyczno – przyrodniczych niezbędnych w praktyce życiowej i dalszym kształceniu;
- wyszukiwania i stosowania informacji;
- wskazywania i opisywania faktów, związków i zależności, w szczególności przyczynowo – skutkowych, funkcjonalnych, przestrzennych i czasowych;
- stosowania zintegrowanej wiedzy i umiejętności do rozwiązywania problemów;
zapoznanie z organizacją egzaminu zewnętrznego.
Cele edukacyjne:
utrwalenie przerobionego materiału z matematyki, fizyki, chemii, rozwijanie zdolności matematycznych, fizycznych, chemicznych, rozwijanie pamięci i umiejętności abstrakcyjnego myślenia oraz logicznego rozumowania, kształtowanie wyobraźni przestrzennej, przyswajanie i kształcenie umiejętności posługiwania się językiem charakterystycznym dla danego przedmiotu (matematyka, fizyka, chemia), kształtowanie umiejętności komunikowania i argumentowania, rozwijanie osobowości poprzez wyrabianie pracowitości, systematyczności, wytrwałości i dociekliwości, zwrócenie uwagi na ścisłość i precyzję wypowiedzi (zapisu) przy opisie sytuacji i prawidłowości w otaczającym świecie, doskonalenie umiejętności rozwiązywania testów wyboru, rozwijanie dedukcyjnego myślenia, posługiwania się metodą eliminacji, rozwijanie twórczego myślenia. Ramowy program pracy:
Materiał jest zgodny z programami nauczania matematyki, fizyki, chemii w klasach I – III gimnazjum dopuszczonymi do użytku szkolnego przez MEN:
- "Od Pitagorasa do Euklidesa" – nr dopuszczenia DKW – 4014 – 180/99
- "Fizyka z astronomią" – nr dopuszczenia DKW – 4014 – 201/99
- "Chemia w gimnazjum" – nr dopuszczenia DKW – 4014 – 77/99
- Matematyka
- Liczby i działania
- działania na ułamkach zwykłych i dziesiętnych, z uwzględnieniem ich kolejności;
- porównywanie liczb wymiernych;
- przybliżenia dziesiętne z nadmiarem i niedomiarem.
- Procenty i ich zastosowania praktyczne
- procent jako setna część liczby;
- obliczanie procentu danej liczby, liczby z danego jej procentu i ile procent jednej liczby stanowi druga liczba;
- stosowanie obliczeń procentowych w praktyce.
- Wyrażenia algebraiczne
- zapisywanie, nazywanie i odczytywanie wyrażeń algebraicznych;
- obliczanie wartości liczbowej wyrażenia algebraicznego;
- pojęcie sumy algebraicznej – dodawanie, odejmowanie, mnożenie (wzory skróconego mnożenia).
- Figury geometryczne i relacje między nimi
- pojęcie sumy i różnicy odcinków;
- własności symetralnej odcinka;
- dodawanie i odejmowanie kątów;
- własności dwusiecznej kąta;
- własności trójkątów i innych wielokątów;
- koło i okrąg – wyznaczanie środka okręgu (koła);
- kąt wpisany i kąt środkowy;
- okrąg i prosta – wzajemne położenie i własności;
- okrąg wpisany w trójkąt i opisany na okręgu.
- Symetrie
- własności symetrii osiowej i symetrii środkowej;
- figury osiowo – i środkowo – symetryczne;
- własności wielokątów foremnych.
- Zbieranie, porządkowanie i przedstawianie danych empirycznych
- czytanie tabel i wykresów zawierających dane empiryczne;
- sporządzanie diagramów i wykresów, selekcja danych;
- średnia arytmetyczna, moda, mediana, rozstęp.
- Równania, proporcje, nierówności, układy równań
- rozwiązywanie równań i nierówności I stopnia z jedną niewiadomą;
- proporcjonalność prosta i odwrotna – obliczanie niewiadomego wyrazu proporcji;
- równania I stopnia z dwiema niewiadomymi i zbiór ich rozwiązań;
- rozwiązywanie układów dwóch równań liniowych z dwiema niewiadomymi metodą podstawiania i przeciwnych współczynników;
- graficzna interpretacja rozwiązań układów dwóch równań liniowych;
- rozwiązywanie zadań tekstowych z zastosowaniem równań, nierówności, proporcji i układów równań.
- Figury jednokładne i podobne
- stosunek dwóch wielkości tego samego rodzaju;
- podział odcinka na równe części i w danym stosunku;
- twierdzenie Talesa i zastosowania;
- punkty i figury jednokładne i ich własności;
- figury podobne i ich własności.
- Twierdzenie Pitagorasa
- zastosowanie twierdzenia Pitagorasa i twierdzenia odwrotnego;
- związki miarowe w trójkącie prostokątnym;
- rozwiązywanie trójkątów prostokątnych (równoramiennych i o kątach 30o, 60o, 90o.
- Obwód i pole wielokąta, długość okręgu, pole koła
- obliczanie obwodów i pól wielokątów – jednostki miary pola;
- długość okręgu i pole koła;
- obliczanie długości okręgu i pola koła oraz długości łuku, pola wycinka i odcinka koła.
- Potęgi i pierwiastki
- obliczanie iloczynu i ilorazu potęg o tej samej podstawie;
- potęgowanie potęgi;
- obliczanie iloczynu i ilorazu potęg o tym samym wykładniku;
- pierwiastek kwadratowy i sześcienny – działania na pierwiastkach;
- Funkcje
- określanie zbioru argumentów i zbioru wartości (dziedzina i przeciwdziedzina);
- funkcja liniowa i jej własności;
- badanie monotoniczności funkcji;
- wybrane funkcje nieliniowe i ich własności.
- Proste i płaszczyzny w przestrzeni
- wzajemne położenie prostych, płaszczyzn oraz prostych i płaszczyzn w przestrzeni;
- kąt między prostą i płaszczyzną;
- kąt dwuścienny i jego miara.
- Graniastosłupy i ostrosłupy
- siatki różnego rodzaju ostrosłupów i graniastosłupów;
- wyróżnianie elementów ostrosłupa i graniastosłupa;
- przekroje ostrosłupa i graniastosłupa;
- obliczanie pola powierzchni podstaw, pola powierzchni bocznej i całkowitej oraz objętości ostrosłupów i graniastosłupów.
- Bryły obrotowe
- walec, stożek, kula – wyróżnianie elementów, kreślenie siatki walca i stożka;
- przekroje brył;
- obliczanie pola podstawy, pola powierzchni bocznej i całkowitej walca i stożka;
- obliczanie pola powierzchni i objętości kuli.
- Fizyka
- Kinematyka
- wielkości opisujące ruch, wzory na ich obliczanie, jednostki;
- rozwiązywanie zadań dotyczących ruchu jednostajnego, przyśpieszonego, opóźnionego oraz niejednostajnego;
- przekształcanie wzorów i jednostek dotyczących znanych wielkości fizycznych;
- analiza wykresów ruchu.
- Siły i ruch (dynamika)
- wyznaczanie sił działających na ciała fizyczne znajdujące się w określonych stanach;
- zastosowanie zasad dynamiki w praktyce – rozwiązywanie zadań rachunkowych i problemowych polegających na objaśnianiu i wyciąganiu wniosków;
- Praca, moc, energia mechaniczna
- obliczanie pracy i mocy ciał fizycznych, w tym urządzeń mechanicznych;
- przemiany energii w zjawiskach fizycznych – obliczanie Ep i Ek.
- Właściwości materii
- właściwości substancji w trzech stanach skupienia i ich związek z towarzyszącymi zjawiskami;
- analiza procesów cieplnych zachodzących w przyrodzie.
- Hydrostatyka i aerostatyka
- prawo Pascala i prawo Archimedesa;
- rozwiązywanie zadań dotyczących gęstości i ciśnienia.
- Ruch po okręgu
- wielkości opisujące ruch po okręgu i ich obliczanie;
- elementy astronomii – ciążenie powszechne.
- Elektrostatyka
- prawo Coulomba – analiza jakościowa;
- wyznaczanie linii sił pola elektrostatycznego.
- Prąd elektryczny
- wielkości charakteryzujące prąd elektryczny – wzory i jednostki;
- zadania rachunkowe na obliczanie różnych wielkości dotyczących prądu elektrycznego – prawo Ohma i prawo Kirchhoffa.
- Magnetyzm
- pole magnetyczne – właściwości magnesu i elektromagnesu.
- Ruch drgający i falowy
- istota ruchu drgającego i falowego w otaczającym świecie;
- obliczanie wartości wielkości dotyczących ruchu drgającego i falowego.
- Optyka
- istota zjawisk optycznych w przyrodzie;
- powstawanie obrazów w soczewkach skupiających i rozpraszających;
- konstrukcyjne wyznaczanie obrazów.
- Chemia
- Substancje chemiczne i ich przemiany
- mieszanina a związek chemiczny;
- typy reakcji chemicznych – substraty i produkty;
- źródła i skutki zanieczyszczeń powietrza – sposoby zapobiegania.
- Atom i cząsteczka
- budowa atomu;
- zapis reakcji chemicznych za pomocą symboli i wzorów – uzgadnianie równań reakcji;
- jakościowa i ilościowa interpretacja równań reakcji chemicznych – prawo zachowania masy i prawo stałości składu;
- pisanie wzorów sumarycznych i strukturalnych związków chemicznych;
- określanie zależności właściwości i budowy atomu pierwiastków od ich położenia w układzie okresowym.
- Kwasy i wodorotlenki
- reakcje otrzymywania;
- reakcje dysocjacji – wyznaczanie wzorów związków, które uległy dysocjacji na podstawie obecności jonów w roztworze;
- skala pH – określanie odczynu roztworów na podstawie obecności jonów w roztworze;
- zadania na obliczanie stężenia procentowego z przekształcaniem wzoru na Cp i wzoru na gęstość substancji;
- Sole
- sposoby otrzymywania soli – pisanie równań reakcji;
- wzory i nazwy soli kwasów tlenowych i beztlenowych;
- przedstawia równanie wytrącania osadu na podstawie tablicy rozpuszczalności;
- zastosowanie i właściwości soli poprzez wyjaśnienie reakcji zachodzących w najbliższym otoczeniu, np. mętnienie wody wapieniem, otrzymywanie napoju gazowanego, spulchnianie ciasta.
- Tworzywa pochodzenia mineralnego
- właściwości metali – korozja metali;
- dwutlenek krzemu i jego odmiany – szkło;
- skały wapienne, ich rodzaje, właściwości i zastosowanie – identyfikacja skał wapiennych;
- gips palony i krystaliczny – właściwości i zastosowanie;
- węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny jako surowce energetyczne.
- Węgiel i jego związki z wodorem
- odmiany alotropowe węgla i ich właściwości;
- szereg homologiczny węglowodorów (alkanów, alkenów i alkinów) – właściwości i zastosowanie;
- reakcje spalania (całkowitego, częściowego i niecałkowitego) – produkty reakcji;
- Pochodne węglowodorów
- alkohole, kwasy organiczne, mydła, estry – właściwości, znaczenie w gospodarce oraz podstawowe wzory i reakcje otrzymywania;
- identyfikacja związku na podstawie grupy funkcyjnej;
- rodniki i grupy funkcyjne amin i aminokwasów;
- zapisywanie równań reakcji spalania alkoholi i kwasów.
- Związki chemiczne w życiu codziennym
- białka, cukry, tłuszcze – budowa chemiczna, znaczenie dla organizmu, reakcje charakterystyczne;
- zapisywanie równań hydrolizy i zmydlania tłuszczów;
- zapisywanie równań hydrolizy cukrów złożonych;
- zapisywanie równań reakcji fotosyntezy i reakcji fermentacji alkoholowej glukozy.
W trakcie realizacji projektu, na każdych zajęciach rozwiązywane są zadania problemowe wymagające łączenia wiedzy i umiejętności z różnych przedmiotów nauczania w gimnazjum.
Warunki realizacji treści programowych: Aby osiągnąć zamierzone efekty pracy z uczniami, nauczyciel powinien:
- o ile to możliwe stosować różnorodne formy pracy,
- dobierać interesujące przykłady zadań i problemów pojawiających się w standardach egzaminacyjnych,
- umożliwić wyrównanie braków w wiedzy i umiejętnościach słabszym uczniom,
- zadbać o odpowiednią atmosferę na zajęciach,
- wzmacniać poczucie satysfakcji i własnej wartości uczniów,
- motywować do dalszej pracy i systematycznego udziału w zajęciach.
Treści programowe są dopasowane do materiału powtarzanego oraz aktualnie analizowanego na lekcjach matematyki, fizyki i chemii. Zajęcia dodatkowe mają pełnić rolę uzupełnienia, utrwalenia i uporządkowania wiedzy. Podczas zajęć rozwiązywane są zadania oraz omawiane problemy o różnych poziomach trudności, przeważają jednak zbliżone tematyką i stopniem trudności do zadań pojawiających się na egzaminach gimnazjalnych. Zajęcia prowadzone są w kolejności przedstawionej w treściach programowych (na przemian matematyka – fizyka – chemia). Istnieje jednak możliwość zmiany kolejności w przypadku zgłoszenia przez uczniów takiej potrzeby.
Materiały pomocnicze:
- podręczniki: Matematyka "Od Pitagorasa do Euklidesa" oraz inne dostępne, "Fizyka i astronomia" i inne, "Chemia w gimnazjum" i inne;
- karty pracy (opracowane przez nauczyciela do każdego działu);
- zbiory zadań różnego typu;
- testy podsumowujące opracowane przez nauczyciela lub dostępne na rynku (np. zamieszczane przez "Gazetę Wyborczą" na płytach CD – ROM), czy na stronach www portali edukacyjnych oraz Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych.
Przewidywane osiągnięcia uczniów: Uczeń powinien umieć:
- wykorzystywać posiadaną wiedzę do rozwiązywania problemów,
- czytać ze zrozumieniem teksty, np. w podręcznikach, w prasie, itp.,
- stosować odpowiednie terminy i pojęcia do opisu zjawisk, właściwości, zachowań obiektów, itp. oraz dotyczącego racjonalnego użytkowania środowiska,
- wykonywać obliczenia w różnych sytuacjach praktycznych,
- posługiwać się własnościami figur,
- odczytywać informacje przedstawione w różnorodnej formie: tekstu, mapy, wykresu, tabeli, schematu,
- świadomie operować informacją,
- wskazywać prawidłowości w procesach, w funkcjonowaniu układów i systemów,
- posługiwać się językiem symboli właściwym danej dziedzinie,
- stosować zintegrowaną wiedzę do objaśniania zjawisk,
- znajdować różne drogi rozwiązań tego samego problemu,
- poprawnie zakodować pracę i wypełnić kartę odpowiedzi.
Opracowanie i realizacja:
Celina Gajewska
|