Wedy, Weda (
dewanagari
वेद , "wiedza"; podobieństwo tych słów wynika ze wspólnego,
indoeuropejskiego
pochodzenia
sanskrytu
i
języka polskiego
) – to
święte księgi
hinduizmu
, najstarsza grupa religijnych tekstów sanskryckich, które stanowiły całość ówczesnej wiedzy człowieka o świecie ludzi i bogów; antologia tekstów z różnych okresów, o różnej tematyce, budowie i przeznaczeniu.
Wedy – to wiedza o świecie, która istniała od zawsze; nie była tworem ludzkim, lecz jedynie została objawiona
ryszim
– wieszczom-poetom. Pierwsza postać która otrzymała tę wiedzę to bóg
Brahma
, pierwsza istota w naszym wszechświecie.
Brahma
z kolei udzielił jej swoim synom i uczniom , tak jak początkowo otrzymał ją od ekspansji
Wisznu
,
Garbhodakaśaji
.
Podział
Wedy dzielą się na trzy rodzaje:
-
śruti
– "objawienie", dosłownie "to, co usłyszane";
-
smryti
– "zapamiętane";
-
njaja
– wiedza opierająca się na
logice
.
Najstarsze i najświętsze księgi to cztery sanhity (zbiory), które służyły jako "mszały" w obrzędzie ofiary wedyjskiej (śrauta,
jadźńa
):
-
Rygweda
– "wiedza hymnów pochwalnych" (ryć) – 1028 hymnów ułożonych w dziesięć mandali
-
Jadźurweda
– "wiedza formuł ofiarnych" (jadźus)
-
Samaweda
– "wiedza śpiewów ofiarnych" (saman)
-
Atharwaweda
– "wiedza zaklęć magicznych" – zbiór formuł magicznych, zaklęć i egzorcyzmów najpóźniej włączony do kanonu.
Poszczególne sanhity przypisano kapłanom biorącym udział w odprawianiu ofiary wedyjskiej:
- Hotar – recytował hymny Rygwedy, głosząc chwałę bogów i zapraszając ich do udziału w ofierze.
- Udgatar ("kantor") – śpiewał teksty Samawedy.
- Adhwarju (wykonywał wszelkie czynności manualne związane z obrzędem) – recytował półgłosem formuły Jadźurwedy.
-
Brahman
(główny kapłan, który czuwał nad poprawnością wszelkich czynności związanych z ofiarą) – miał recytować w myślach zaklęcia Atharwawedy, chroniąc w ten sposób uczestników przed niebezpiecznymi skutkami potencjalnych uchybień w obrządku.
Z każdą sanhitą wiążą się młodsze teksty:
brahmany
, aranjaki i
upaniszady
. Czasem mianem "Weda" określa całą taką grupę tekstów.
Historia
Według teorii o najeździe
Ariów
na
Indie
za moment powstania Wed przyjmuje się umowną datę ich przybycia – czyli ok. 1800 r. p.n.e. (choć prawdopodobnie część tekstów powstała wcześniej). Nie ma zgody co do tego, kiedy zakończono tworzenie zbiorów, ponieważ jednak kanoniczne teksty buddyjskie cytują fragmenty sanhit (a także brahman, aranyak i wczesnych upaniszad), zakłada się, że redakcję zakończono przed drugą połowa VI w. p.n.e. Wobec tego umowne daty powstawania Wed to 1500-500 r. p.n.e.
Sukcesja
Początkowo Wedy przekazywano tylko ustnie. Dopiero później wszystkie zbiory zebrano i skodyfikowano. Miał to uczynić wieszcz
Wjasa
. Imię
Wjasa
(
dewanagari
: व्यास,
trl.
Vyāsa,
ang.
Vyasa) wywodzi się od słowa sanskryckiego "porządkować, redagować". W rzeczywistości proces kodyfikacji zapisu Wed był długotrwały i angażował wielu ludzi, a początek zapisu prawdopodobnie miał miejsce ok. VIII w. p.n.e.
Krysznadwaipajana Wjasa (Wjasa) podzielił Wedy na cztery części, następnie wytłumaczył je w
Puranach
, a dla mniej pojętnych ludzi napisał
Mahabharatę
.
Mahabharata
zawiera
Bhagawadgitę
. Potem cała literatura wedyjska została streszczona w
Wedantasutrze
, a jako wskazówki na przyszłość pozostawił komentarz do Wedantasutr, nazwany Śrimad Bhagawatam (
Bhagawatapurana
).[1]
Wedy zapisano w archaicznej formie
sanskrytu
zwanej
językiem wedyjskim
. Jest on jednym z najstarszych
języków indoeuropejskich
, w którym zachowały się zabytki pisane.
Kontynuacja
Stopniowo wokół Wed narosła olbrzymia literatura: studia, glosy, komentarze. Najsłynniejszym komentatorem Wed był Sajana, żyjący w drugiej połowie XIV wieku.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Bhagavad-gita Taka Jaką Jest. Z sanskrytu na angielski:
A.C.Bhaktivedanta Swami Prabhupada
, z angielskiego na polski: NN, Wyd. Bhaktivedanta Book Trust, Paris 1980, Vaduz 1981, 1982, 1986