Zakład Ubezpieczeń Społecznych (oficjalny
skrót
ZUS) –
państwowa
instytucja
publicznoprawna realizująca zadania z zakresu
ubezpieczeń społecznych
w
Polsce
.
Zakres działania, zadania i funkcjonowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określają art. 66-72 ustawy z dnia
13 października
1998
roku o systemie ubezpieczeń społecznych (
Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585
, z późn. zm.) oraz statut ZUS (
Dz. U. z 2008 r. Nr 28, poz. 164
).
Historia
Zakład Ubezpieczeń Społecznych został utworzony w
1934
na mocy rozporządzenia Prezydenta RP z dnia
24 października
1934
roku o zmianie
ustawy
o ubezpieczeniu społecznym. Rozporządzenie to doprowadziło do połączenia 5 instytucji (Izby Ubezpieczeń Społecznych, Zakładu Ubezpieczenia na Wypadek Choroby, Zakładu Ubezpieczenia od Wypadków, Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych, Zakładu Ubezpieczenia Emerytalnego Robotników) w jeden podmiot, nazwany Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.
W
1955
ZUS został zlikwidowany, a jego funkcje przejęły
związki zawodowe
, Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej oraz
rady narodowe
. Jednak już w
1960
doszło do jego reaktywowania i od tego czasu nieprzerwanie funkcjonuje do dziś.
Najważniejsze zadania
- Realizacja przepisów o
ubezpieczeniach społecznych
,
- Dochodzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w drodze egzekucji administracyjnej i sądowej,
- Dysponowanie środkami finansowymi
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS)
, Funduszu Rezerwy Demograficznej (środki FRD mogą być uruchomione najwcześniej w 2009 r.) oraz
Funduszu Alimentacyjnego
w stanie likwidacji,
- Realizacja umów i porozumień międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych oraz kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy.
W 2008 r. ZUS ubezpieczał i rozliczał 24 miliony osób, zgromadził i wypłacił ponad 120 miliardów zł[1].
Stawki składek ubezpieczeniowych
Stawki składek ubezpieczeniowych na rok 2008:
- Ubezpieczenia emerytalne: 19,52% podstawy wymiaru składki (płatnik i ubezpieczony opłacają po połowie).
- Ubezpieczenia rentowe: 6% przy czym ubezpieczony płaci 1,5%, płatnik 4,5% (obowiązuje od 2008 r.)
- Ubezpieczenia chorobowe: 2,45% podstawy wymiaru składki (opłacane przez ubezpieczonego).
- Ubezpieczenia wypadkowe: 0,40% do 8,12% (w zależności od
PKD
) podstawy wymiaru składki (w całości opłacana przez płatnika)[2].
Inne ubezpieczenia
Pozostałe ubezpieczenia pobierane przez ZUS, przekazywane innym instytucjom:
- Zdrowotne – 9% podstawy wymiaru składki, przekazywane do
NFZ
-
Fundusz Pracy
– 2,45%, przekazywane do instytucji rynku pracy (PUP, WUP)
- Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – 0,10%, przekazywane FGŚP
- Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP) - obowiązuje od 01.01.2010 r. - pobierany za pracowników pracujących w szczególnych warunkach 1,5 %
Ponadto planowane jest wprowadzenie nowego obciążenia, tzw. składki pielęgnacyjnej[3].
Struktura organizacyjna ZUS
- Prezes ZUS – powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów
- Zarząd – liczy od 2 do 4 członków powoływanych przez Radę Nadzorczą na wniosek Prezesa ZUS
- Rada Nadzorcza (powoływana na pięcioletnią kadencję) w tym:
czterech członków Rady, w tym przewodniczącego, powołuje się na wniosek ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, złożony w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, po jednym członku Rady powołuje się na wniosek każdej reprezentatywnej organizacji pracodawców, również po jednym członku Rady powołuje się na wniosek każdej reprezentatywnej organizacji związkowej, jednego członka Rady powołuje się na wniosek ogólnokrajowych organizacji emerytów i rencistów.
W skład ZUS wchodzi Centrala Zakładu oraz terenowe jednostki organizacyjne, którymi są oddziały oraz podlegające im inspektoraty i biura terenowe (oddziały wojewódzkie zostały zniesione
6 marca
2008
r.).
Krytyka ZUS
Krytykowany jest sposób wdrożenia Kompleksowego Systemu Informatycznego (KSI), budowanego od 1996 roku przez firmę
Prokom
(obecnie Asseco) na podstawie umowy podpisanej przez
Annę Bańkowską
. Przede wszystkim zwracano uwagę na błędy funkcjonowania systemu i brak egzekwowania ich naprawy ze strony zamawiającego oraz zawyżone koszty budowy systemu[4][5]. Według
NIK
system został zamówiony przez ZUS bez określenia podstawowych oczekiwań wobec systemu ponieważ w momencie uruchomienia przetargu nie były ustalone podstawy prawne jego działania. Wobec braku wymagań szczegółowych egzekwowanie postępu prac było uzależnione od swobodnej interpretacji nieprecyzyjnie zdefiniowanych wymagań. W 1998 roku nowy prezes Stanisław Alot podpisał aneks do umowy z Prokomem, który całkowicie zmieniał koncepcję systemu i według NIK wymagał rozpisania odrębnego przetargu[6][7].
Budow KSI ZUS trwała oficjalnie od 1997 roku, kiedy podpisano umowę z Prokomem, do 2010 roku kiedy umowa to wygasła i dokonano ostatecznego odbioru systemu, przejmując majątkowe prawa autorskie do kodu źródłowego i dokumentacji systemu, którymi wcześniej nie dysponował. Równocześnie ZUS podpisał nową umowę trzyletnią umowę z Asseco o wartości 249 mln zł na utrzymanie systemu[8].
W 1999 w wyniku transakcji z firmą "Infolex" łódzki oddział ZUS kupił za 25 milionów złotych biurowiec i grunty, podczas gdy, jak się okazało, szacunkowa wartość nieruchomości wynosiła ok. 11 mln. Prokuratura wszczęła śledztwo i w wyniku procesu 11 lipca 2008 łódzki sąd rejonowy skazał byłego dyrektora oddziału łódzkiego ZUS Bolesława Parzyjagłę na wyrok dwóch lat więzienia w zawieszeniu na pięć lat za działanie na szkodę ZUS i narażenie go na stratę 14,5 mln zł.[9]
Liczne kontrowersje wokół ZUS-u budzi fakt, iż zarządy niektórych oddziałów ZUS podejmowały się budowania nowych siedzib zakładu, których koszty pochłaniały wiele milionów złotych (tzw. "pałace ZUS")[10][11]. W 2007 nauka języka angielskiego dla ówczesnej prezes
Aleksandry Wiktorow
i jej ówczesnego zastępcy Rypińskiego kosztowała 13 tys. zł miesięcznie[12]
W styczniu 2008
Gazeta Wyborcza
poinformowała, że ZUS nie przelał na konta emerytalne milionów kobiet składek za urlopy macierzyńskie i wychowawcze w latach 1999-2001, przez co mogą otrzymać one niższe emerytury. ZUS tłumaczy to błędem systemu komputerowego[13].
8 września 2009 roku funkcjonariusze
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego
, na zlecenie Prokuratury Okręgowej w Szczecinie, wkroczyli do warszawskiej siedziby ZUS i aresztowali pięć osób, w tym prezesa Sylwestra Rypińskiego, w związku z zarzutami o
korupcję
. Prezesowi ZUS postawiono 6 zarzutów korupcyjnych, za które grozi kara pozbawienia wolności do 10 lat.[14]
W 2010 roku kontrowersje wzbudziła zmiana interpretacji przepisów o zawieszeniu działalności gospodarczej, która spowodowała ściąganie przez ZUS składek zaległych od 2008 roku z przedsiębiorców, którzy działalność tę zawieszali zgodnie z zaleceniami ZUS oraz otrzymywali zaświadczenia o niezaleganiu ze składkami[15].
Politycy i publicyści kojarzeni z prawicą krytykują także samo istnienie ZUS[16], jak i obowiązek odprowadzania do niego składek[17].
Prezesi ZUS (od 1960)
Zobacz też
Przypisy
- ↑
Nasz Dziennik
, 10-11.01.2009 r., str.4
- ↑ stan na wrzesień 2008 r.
- ↑
Za starość też trzeba płacić
. Wirtualna Polska, 4 czerwca 2009.
- ↑ Krystyna Doliniak:
Maszyneria Trurla za Trzy miliardy
. Forbes, 07.02.08.
- ↑ Piotr Piętak:
ZUS – prawdziwe porażki i sukcesy
. Computerworld, 2010.
- ↑ Leszek Kraskowski:
Jeśli nie Prokom, to kto
. Rzeczpospolita, 2000.
- ↑ Leszek Kraskowski:
Tajemnice kancelarii Interlex
. Rzeczpospolita, 2000.
- ↑
ZUS podpisał umowę z Asseco
. ZUS, 8 października 2010.
- ↑
Przepłacili miliony trafią za kratki
. 11 lipca 2008.
- ↑
U nas nie ma marmurów
. 2007-12-14.
- ↑
Zobacz, na co ZUS wydaje nasze miliardy
. Wirtualna Polska, 23 lipca 2009.
- ↑
Prezes ZUS uczy się na koszt podatników
. 2007-02-06.
- ↑
ZUS zgubił składki kobiet
. 28 stycznia 2008.
- ↑
Prezes ZUS zatrzymany. Będą zarzuty korupcyjne
(
pol.
). TVN24.pl, 2009-09-08. [dostęp 8 września 2009].
- ↑
Za błędy urzędników płacimy wszyscy. Jak zawsze.
.
Dziennik Polski
, 2010.
- ↑
Zlikwiduj ZUS
. [dostęp 2010-09-27].
- ↑
Program partii - Wolność i Praworządność
. [dostęp 2010-09-27].
Linki zewnętrzne