Tu-144 |
| Tu-144 |
|
Dane podstawowe |
Państwo |
ZSRR
|
Producent |
Tupolew
|
Typ |
samolot pasażerski
|
Załoga | 3 |
Historia |
Data oblotu |
31 grudnia
1968
|
Lata produkcji | 1975 – 1984 |
Wycofanie ze służby | 1978 (komunikacja pasażerska) |
Egzemplarze | 16 (oraz jeden nieukończony) |
Dane techniczne |
Napęd | 4 x NK-144A (Tu-144S) 4 x Kolesow RD-36-51A (Tu-144D) |
Ciąg
| 4 × 200
kN
|
Wymiary |
Rozpiętość | 27,65 m (prototyp) / 28,80 m (produkcja) |
Długość | 59,40 m (prototyp) / 65,70 m (produkcja) |
Wysokość | 10,50 m |
Powierzchnia nośna | 469 m² (prototyp) / 506 m² (produkcja) |
Masa |
Własna
| 85 000 kg |
Startowa
| 180 000 kg |
Paliwa | 70 000 kg |
Osiągi |
Prędkość maks.
| 2,3
Ma
(2 500 km/h) |
Prędkość przelotowa
| 2,1
Ma
(2 300 km/h) |
Pułap
| 18 000 m |
Zasięg | 4300 km (Tu-144S) / 6200 km (Tu-144D) |
Dane operacyjne |
Liczba miejsc |
120-140 |
Użytkownicy |
Aerofłot
|
Rzuty |
| Rzuty samolotu |
|
|
Tu-144 (
ros.
Ту-144) –
radziecki
naddźwiękowy samolot pasażerski skonstruowany przez biuro konstrukcyjne
Andrieja Nikołajewicza Tupolewa
. Na Zachodzie samolot nazwano Konkordskij z powodu podobieństwa tego samolotu do
Concorda
. Rosyjska telewizja TV6 sugerowała, że nazwa ta pochodzi od
Concordea
i nazwiska radzieckiego konstruktora helikopterów,
Igora Sikorskiego
[1].
Pierwszy prototyp wystartował
31 grudnia
1968
pod
Moskwą
, dwa miesiące przed Concordem. Tu-144 pierwszy też przełamał barierę dźwięku
5 czerwca
1969
, a
15 lipca
1969
został pierwszym komercyjnym transportowcem który przekroczył prędkość 2
macha
.
Uważa się, że produkcja Tu-144 była oparta na
szpiegostwie
przemysłowym dokonywanym we
francuskiej
firmie Aérospatiale w której był produkowany Concorde. Były przypuszczenia, że skradzione plany pozwoliły radzieckim inżynierom na przyśpieszenie prac nad własnym samolotem, którego projekt oparli na planach Concorda. Jest to jednak mało prawdopodobne, jeśli już to skradzione dane dotyczyły raczej ogólnych założeń, osiągów i wielkości, a nie ścisłych rozwiązań konstrukcyjnych. Pośpiech związany z pierwszeństwem oblotu (przed
Concorde
) sprawił, iż maszynę trapiły do końca nieusunięte usterki i poważne awarie. Było to przyczyną wielu przymusowych lądowań, co w oficjalnej prasie przekładano na "kurtuazyjną wizytę" (np. w Warszawie w 1971 roku). Dochodziło m.in. do pękania skrzydła i utraty paliwa w locie, rozliczne były awarie silników.
3 czerwca
1973
podczas pokazów lotniczych (Paris Air Show) doszło do katastrofy jednego z prototypów samolotu. Do dnia dzisiejszego nie są znane konkretne przyczyny tego zdarzenia. Po wypadku mówiono o tym, że samolot wleciał w smugę gazów spalinowych francuskiego myśliwca, który go fotografował. Współczesne badania wskazują jednak na możliwy problem w układzie sterowania, który został w ostatniej chwili nieprawidłowo przeprogramowany, żeby zdyskontować konkurencyjnego
Concorde
. Niewykluczony jest również błąd pilota[2]. Przed katastrofą, samolot wykonywał manewr stromego wznoszenia. Brak jest danych potwierdzajacych ewentualne
przeciągnięcie
, gdyż maszyna po wznoszeniu ustablizowała lot do pozycji horyzontalnej. Co spowodowało, że maszyna zaczęła pikować. Snuto przypuszczenia odnośnie możliwosci zablokowania
wolantu
przez kamerę zabraną na pokład maszyny przed startem, jak też manewrze uniku przed zderzeniem w powietrzu z samolotem myśliwskim. Próba wyprowadzenia maszyny z silnego pikowania spowodowała przeciążenia powyżej granicy wytrzymałości konstrukcyjnej i doszło do złamania
skrzydła
i kadłuba Tu-144 No 77102[3].
Pierwszy Tu-144S wszedł do służby
26 grudnia
1975
przewożąc ładunki i pocztę. Loty pasażerskie rozpoczął w grudniu
1977
. Tu-144S potrafił osiągać maksymalną prędkość Macha 2.35, jednak by samolot mógł utrzymać prędkość naddźwiękową dopalacze musiały być cały czas włączone, co wiązało się z bardzo dużym zużyciem paliwa. W kwietniu
1978
do służby weszła nowa wersja samolotu – Tu-144D, która miała m.in. silniki turboodrzutowe Kolesowa; ich mniejsze zużycie paliwa pozwalało wydłużyć zasięg samolotu. W planach była wersja z powiększonymi skrzydłami i zbiornikami paliwa, która miała otrzymać oznaczenie Tu-144DA.
Zawodność i awaryjność tych maszyn, ogromne koszty lotu związane z bardzo dużym zużyciem paliwa i dużym nakładem obsługi naziemnej spowodowały, iż maszyna dość szybko i bez rozgłosu została wycofana z eksploatacji. W sumie samoloty tego typu wykonały tylko 55 rejsowych lotów pasażerskich, 102 komercyjnych rejsowych w ogóle. Ostatni pasażerski lot rejsowy miał miejsce
1 czerwca
1978
[4]. Wiadomo jest, że
Aerofłot
użytkował egzemplarze Tu-144 po oficjalnym wycofaniu tego modelu z użytku, do
1987
.
Ogółem wyprodukowano 16 samolotów: jeden prototyp, jeden przedprodukcyjny, dziewięć Tu-144S oraz pięć Tu-144D.
W
1996
roku przy współfinansowaniu
NASA
na bazie Tu-144D No 77114 powstała maszyna doświadczalna Tu-144LL, posiadająca silniki Kuzniecow NK-321 z bombowca strategicznego
Tu-160
. Celem powstania samolotu było stworzenie latającego laboratorium, pozwalającego na badania technologii potrzebnych przy planowanych i realizowanych projektach nowych pasażerskich samolotów naddźwiękowych. Maszyna odbyła kilkadziesiąt lotów, głównie z misjami badawczymi w zakresie materiałoznawstwa. Ostatni lot odbył się 14 kwietnia 1999 roku.
Egzemplarze zachowane do dzisiaj
Z 16 ukończonych Tu-144 tylko 8 zachowało się do dzisiaj. Sześć maszyn (o numerach 68001, 77101, 77103, 77104, 77105 oraz 77113) zostało zezłomowanych. Dwa inne egzemplarze zostały zniszczone w katastrofach (77102 podczas Paris Air Show oraz 77111 podczas testu Tu-144D na trasie Moskwa-Chabarowsk).
Czerwiec 2010, dwa samoloty znajdują na terenie fabryki Tupolewa w Żukowskim (współrzędne 55.569786° N 38.155652° E i 55.571776° N 38.152304° E)
Numer egzemplarza | Miejsce przechowywania |
---|
77106 | w Muzeum Rosyjskich Sił Powietrznych w Monino |
77107 | w instytucie lotniczym w
Kazaniu
|
77108 | na terenie Uniwersytetu Lotniczo-Kosmicznego w Samarze(?) |
77109 | prawdopodobnie w wytwórni samolotów w Woroneżu |
77110 | w Muzeum Lotnictwa Cywilnego w Uljanowsku |
77112 | w Muzeum Techniki w Sinsheim |
77114 | przebudowany na Tu-144LL; przechowywany na terenie fabryki Tupolewa w Żukowskim |
77115 | przechowywany na terenie fabryki Tupolewa w Żukowskim |
Przypisy
- ↑
Concordski internet auction
(
ang.
). BBC, 2001-07-05. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ Błąd rozumiany jako przekroczenie dopuszczalnych parametów lotu (szybkość, wysokość, kąt wznoszenia,
przeciążenie
).
- ↑ Nie ulega wątpliwości fakt, że samolot miał podczas pokazów zaprezentować swoją przewagę nad Concorde i załoga maszyny pod presją wykonywała manewry nie przewidziane podczas procesu normalnej eksploatacji maszyny. Prezentowany w roku 2010 na kanale Discovery Historia film o kulisach
prób
samolotu oraz szczegółów przed startem maszyny do tych pokazów wskazują na fakt prawdopodobnego błędu w urządzeniu automatycznego sterowania (zamontowanego za oparciem fotala dowódcy) a którego działanie miało poprawiać sterowność samolotu na małej prędkości. Zginęła cała załoga w tym
pilot doświadczalny
Michaił Kozłow, który był za sterami podczas pierwszego oblotu maszyny 31 grudnia 1968 roku.
- ↑ Stało sie to po katastrofie Tu-144 No 77111 w dn. 23 maja 1978, gdy podczas jednego z ostatnich lotów doświadczalnych z powodu pęknięcia przewodu paliwowego doszło do zapalenia się silników maszyny. Zginęło dwoch pilotów doświadczalnych będących na pokładzie maszyny.