Gabon, Republika Gabońska (
franc.
République Gabonaise) – państwo położone w środkowej
Afryce
nad
Oceanem Atlantyckim
. Graniczy z
Gwineą Równikową
,
Kamerunem
(na północy) i
Kongiem
(na wschodzie). Stolicą i największym miastem Gabonu jest
Libreville
.
Od czasu uzyskania niepodległości od
Francji
,
17 sierpnia
1960
, Gabon był rządzony tylko przez dwóch
prezydentów
. Na początku lat dziewięćdziesiątych
XX wieku
Gabon wprowadził wielopartyjny system i nową demokratyczną
konstytucję
, która uwzględniła bardziej transparentny proces wyborczy i zreformowała wiele rządowych instytucji. Niewielka
populacja
(niespełna dwa miliony), obfite bogactwa naturalne i zagraniczne inwestycje uczyniły z Gabonu jeden z najbogatszych krajów regionu o jednym z najwyższych
HDI
w
Czarnej Afryce
. Jest członkiem organizacji międzynarodowych jak
MFW
,
NAM
,
ONZ
,
UNESCO
i
WHO
.
Historia
Wczesna historia
Pierwsze odkryte ślady ludzkiej obecności na tym terenie pochodzą z przełomu
paleolitu
i
neolitu
. W późniejszym czasie ziemie te zostały zasiedlone przez liczne plemiona z grupy
Bantu
. Pierwszymi
Europejczykami
, którzy dotarli do Gabonu byli w
1471
trudniący się handlem niewolnikami
Portugalczycy
.
Gabon jako kolonia francuska
Francuskie Kongo. Tubylcy z Gabonu – kolonialna pocztówka z 1905 r.
W
XVIII wieku
na terenie Gabonu zaczęli osiedlać się
Francuzi
.
Francja
przybrała status seniora przez podpisywanie traktatów z gabońskimi wodzami przybrzeżnych plemion w
1839
i
1841
roku. Amerykańscy misjonarze z
Nowej Anglii
założyli misję przy Baraka (obecnie
Libreville
) w
1842
roku. W
1849
roku,
Francuzi
zdobyli statek służący do transportu niewolników i wypuścili oni niewolników przy delcie rzeki Komo. Niewolnicy założyli w tym miejscu osadę o nazwie
Libreville
(
fr.
miasto wolności). Francuscy eksploratorzy spenetrowali gęste dżungle Gabonu w okresie
1862
–
1887
. Najsławniejszy,
Savorgnan de Brazza
, wykorzystywał gabońskich tubylców w poszukiwaniach górnego biegu rzeki
Kongo
.
Francja
zajęła Gabon w
1885
roku, a w
1889
roku został on włączony do Konga Francuskiego. W
1910
roku Gabon stał się częścią
Francuskiej Afryki Równikowej
, federacji, która przetrwała do
1959
roku. W
1946
roku otrzymał status francuskiego
terytorium zamorskiego
, a w
1958
roku na podstawie
referendum
stał się republiką posiadającą ograniczoną
autonomię
przewidzianą dla krajów
Wspólnoty Francuskiej
. Gabon ostatecznie uzyskał niepodległość
17 sierpnia
1960
roku.
Niepodległy Gabon
W latach sześćdziesiątych
XX wieku
Gabon brał udział w tworzeniu grupy państw Brazzaville. Od momentu uzyskania niepodległości istniały dwie partie: BDG, rządzony przez Leona M'Ba, i UDSG (Union Démocratique et Socialiste Gabonaise) od Jean-Hilaire Aubame. BDG uzyskało poparcie od trzech z czterech niezależnych ustawodawczych zastępców i M'Ba został zaprzysiężony
premierem
. Wkrótce potem było wnioskowane, że Gabon miał niewystarczającą liczbę osób dla systemu dwupartyjnego, dwóch przywódców partii zgodziło się co do jednej listy kandydatów. W
lutym
1961
r. odbyły się wybory, utrzymane pod nowym systemem prezydenckim, w których
Léon M'ba
został prezydentem, a Aubame ministrem spraw zagranicznych.
Ta koalicja istniała do lutego
1963
r., gdy większe BDG zmusiło członków UDSG do wybrania między przyłączeniem do swojej partii albo rezygnacji. Ministrowie UDSG ustąpili, a
Léon M'ba
rozpisał wybory na
luty
1964
r. oraz również zmniejszył liczbę miejsc Zgromadzenia Narodowego (od 67 do 47). UDSG nie zebrał listy kandydatów zdolnych spełniać wymagania z wyborczych
dekretów
. Gdy
BDG
miało duże szanse ponownie wygrać wybory, gabońskie
wojsko
obaliło prezydenta M'Ba w bezkrwawym zamachu stanu
18 lutego
1964
r. Francuskie wojsko na nowo przywróciło jego rząd następnego dnia. Wybory odbywały się w
kwietniu
z wieloma opozycyjnymi kandydatami. Kandydaci BDG odnieśli zwycięstwo wyborcze, otrzymując 31 miejsc, a opozycja 16. W marcu
1967
roku,
Léon M'ba
był wybrany na prezydenta, a
Omar Bongo
(wtedy Albert Bongo) na wiceprezydenta. M'Ba zmarł później tamtego roku, i
Omar Bongo
został prezydentem.
W marcu
1968
Bongo oznajmił, że Gabon zostanie jednopartyjnym krajem przez rozwiązanie BDG i założenie nowej partii –
Gabońska Partia Demokratyczna
. Bongo został wybrany na prezydenta w lutym
1975
roku i ponownie wybrany w grudniu
1979
r. i
listopadzie
1986
r. na okres siedmiu lat. W kwietniu
1975
r. zlikwidowano urząd wiceprezydenta, a na jego miejsce wprowadzono premiera. Używając PDG jako narzędzia, by zlikwidować regionalne i plemienne rywalizacje, które podzieliły gabońską politykę, Bongo starał się jednoczyć naród.
Opozycja partii PDG kontynuowała swoją politykę, jednakże, we wrześniu
1990
r., dwie próby zamachu stanu nie powiodły się. Gospodarczy kryzys i chęć liberalizacji polityki spowodowały agresywne demonstracje i
strajki
studentów i robotników na początku
1990
r. W odpowiedzi na ich żądania, Bongo wynegocjował z nimi znaczące koncesje płacowe. W dodatku obiecał utworzyć
PDG
i organizować krajową polityczną konferencję na przełomie marca i kwietnia
1990
roku, by omówić przyszły polityczny system Gabonu.
PDG
i 74 organizacji politycznych było obecnych na konferencji. Uczestnicy zasadniczo podzielili się na dwie luźne koalicje.
Konferencja kwietniowa zatwierdziła szeroko zakrojone polityczne reformy, wliczając w to tworzenie
senatu
, decentralizację procesu budżetowego, wolności zgromadzeń i prasy, i anulowanie wiz wyjazdowych. W próbie prowadzenia zmiany politycznego systemu na wielopartyjną demokrację,
Omar Bongo
został przewodniczącym
PDG
i stworzył przejściowy rząd, na czele którego stanął nowy premier –
Casimir Oyé-Mba
. Gabońskie Socjaldemokratyczne Ugrupowanie (RSDG) było mniej liczne niż poprzedni rząd i obejmował przedstawicieli z kilku partii opozycyjnych w jego szafce. RSDG sporządziło projekt tymczasowej konstytucji, która dostarczyła podstawowej deklaracji praw człowieka i niezawisłego sądownictwa, ale zachowało silne prawa wykonawcze dla prezydenta. Po dalszej recenzji przez konstytucyjny komitet i Zgromadzeniu Narodowym, ten dokument zaczął obowiązywać w marcu
1991
r.
Pomimo dalszych antyrządowych demonstracji po przedwczesnej śmierci przywódcy opozycji, pierwsze wybory do Zgromadzenia Narodowego po prawie 30 latach miały miejsce na przełomie września i października
1990
roku.
PDG
ponowne wygrał
wybory
w grudniu
1993
roku z 51% liczby głosów, kandydaci opozycyjni odmówili potwierdzenia wyników wyborów. Poważne społeczne niepokoje wywołały ugodę między rządem a frakcjami opozycyjnymi do pracy na rzecz politycznego ośrodka społecznego.
PDG
wygrało wybory samorządowe w
1996
i
1997
r., ale w kilku ważnych miastach, wliczając w to
Libreville
, wygrali burmistrzowie opozycyjni.
Pochodzenie nazwy kraju
Nazwa Gabon pochodzi z
języka portugalskiego
Rio de Gaboa, kiedy to
Portugalczycy
w
1485
r. przybyli do ujścia zacisznej rzeki, nazywając ją rzeką schronienia.
Polityka
Gabon jest
republiką
opartą na konstytucji pochodzącej z roku
1991
. Głową państwa jest
prezydent
, wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Władzę sprawuje 2-izbowy
parlament
: Zgromadzenie Narodowe (120 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję) i Senat (91 senatorów powoływanych przez rady gminne i regionalne również na 5-letnią kadencję).
W marcu
1991
r. została uchwalona nowa
konstytucja
. Wśród jej zapisów pojawia się deklaracja praw człowieka i rządowa komisja doradcza, która zajmuje się kwestiami gospodarczymi i społecznymi. Wielopartyjne wybory odbywały się w
1990
-91, chociaż partie opozycyjne miały jeszcze nie być formalnie dopuszczone do nich.
Największe partie Gabonu to:
Prezydent
Pierwszym prezydentem niepodległego Gabonu był wybrany w
1961
r.
Léon M'ba
. Prowadził antyopozycyjną politykę, która doprowadziła do zamachu stanu w
1964
roku, udaremnionego przez wojska francuskie. Następnie prezydentem Gabonu został
Omar Bongo
. Był on jest jednym z najdłużej pozostających u władzy osób na świecie. Prezydentem został w
1967
roku i sprawował tę funkcję aż do śmierci 8 czerwca 2009 roku. Był członkiem
Gabońskiej Partii Demokratycznej
. W październiku 2009 prezydenturę objął jego syn,
Ali Bongo Ondimba
.
Premier
Obecnym premierem Gabonu od
17 lipca
2009
roku jest
Paul Biyoghé Mba
. Jest on członkiem
Gabońskiej Partii Demokratycznej
.
Senat
Senat jest izbą wyższą gabońskiego
parlamentu
. Zasiada w nim 91 członków, wybranych na okres sześciu lat w jednomandatowych okręgach wyborczych przez lokalnych i departamentalnych radnych.
Pierwszym prezydentem senatu był
Georges Rawiri
(
1932
-
2006
), stary krajowy wpływowy polityk i bliski sojusznik
Omara Bongo
. Służył na tym stanowisku aż do swojej śmierci w
2006
roku. Został on zastąpiony przez obecnego senatora – René Radembino Coniquet pochodzącego z grupy etnicznej Myéné.
Zgromadzenie Narodowe
Zgromadzenie Narodowe (Assemblée Nationale) jest niższą izbą gabońskiego
parlamentu
. Zasiada w nim 120 członków (111 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję i dziewięciu członków wyznaczonych przez
prezydenta
).
Sądownictwo
Cywilny system
sądownictwa
w Gabonie składa się z trzech części:
sądy okręgowe
,
sądy apelacyjne
i
Sąd
Najwyższy Gabonu. Sąd Najwyższy ma trzy izby: sądowy, administracyjny i księgowości.
Konstytucja
z
1991
roku, która dała wiele podstawowych wolności i praw, też utworzyła również Sąd Konstytucyjny – ciało, które rozważa tylko konstytucyjne zagadnienia i wykazuje właściwy stopień samodzielności w podejmowaniu decyzji.
Sądownictwo składa się również z
wojskowego
trybunału
, który rozpatruje wykroczenia pod wojskowym prawem, państwowego sądu bezpieczeństwa (cywilny trybunał) i specjalnego sądu karnego dla przypadków oszustwa i korupcji, włączając w to rządowych urzędników.
Konstytucja daje prawo do publicznego
procesu sądowego
i prawa do obrony prawnej, ale nie ma żadnego prawa do domniemania niewinności. W dodatku, chociaż
konstytucja
zapewnia ochronę do nieingerencji w prywatność i korespondencję, nakaz przeprowadzenia rewizji łatwo może być wydany przez
sąd
, czasami po wykrytym fakcie. Znaczący czynnik odstraszający od politycznej zdrady to słaba niezależność sądownictwa w próbach bezpieczeństwa stanu, gdzie wpływ sędziego może mieć ważne znaczenie. Sąd Bezpieczeństwa Państwa, ostatnio zebrany w
1990
roku, jest zwoływany przez
rząd
, by rozpatrywać sprawy dotyczące bezpieczeństwa
państwa
.
Uroczystości państwowe
Święta państwoweData | Polska nazwa | Oryginalna nazwa |
19 lutego
| Dzień Konstytucji | |
12 marca
| rocznica założenia Gabońskiej Partii Demokratycznej | |
17 sierpnia
| Dzień Niepodległości | Jour d'Indepence |
Przestrzeganie praw i swobód
Wolność i demokracja
W raporcie Freedom in the World 2006, ogłoszonym przez pozarządową amerykańską organizację
Freedom House
, Gabon znalazł się w kategorii państw "Częściowo wolnych" ze wskaźnikiem 4,5 w 7-stopniowej skali[1].
Wolność prasy i mediów
1) w raporcie Freedom of the Press 2005 (Freedom House) Gabon znalazł się w kategorii państw "Częściowo wolnych" na 139. miejscu na 194 ze wskaźnikiem 66 w 100-stopniowej skali[2].
2) w raporcie Press Freedom Index 2004 organizacji
Reporterzy bez Granic
(
ang.
Reporters Without Borders, RWB,
fr.
Reporters sans frontières, RSF', Gabon był na 115. miejscu na 167.[3]
Stosunki międzynarodowe
Gabon nie jest silnie zaangażowany w politykę międzynarodową. Od
1973
roku, liczba krajów utrzymujących stosunki dyplomatyczne z Gabonem podwoiła się. W wewnątrzafrykańskich wydarzeniach Gabon opowiada się za rozwojem przez ewolucję a nie rewolucję i popiera wolną przedsiębiorczość jako system najbardziej skuteczny w szybkim wzroście gospodarczym. Zainteresowany stabilnością w Centralnej Afryce i możliwościach interwencji, Gabon był bezpośrednio zainteresowany wysiłkami mediacji w
Czadzie
,
Republice Środkowoafrykańskiej
,
Kongo
,
Angoli
i dawnym
Zairze
(
DRK
). W grudniu 1999 roku, dzięki mediacji prezydenta
Bongo
, zostało zawarte porozumienie pokojowe w Kongo Brazzawille między rządem a większością dowódców zbrojnego buntu. Gabon był silnym rzecznikiem regionalnej stabilności i gabońskie siły zbrojne odgrywały ważną rolę w
ONZ
w stabilizacji Republiki Środkowoafrykańskiej (MINURCA).
Podział administracyjny
Gabon jest podzielony w 9 prowincji i na 37 departamentów.
Prowincje
Geografia
Mapa hydrograficzna Gabonu
Gabon leży w środkowej
Afryce
nad
Oceanem Atlantyckim
. Długość
linii brzegowej
wynosi 880
km
. Na północy graniczy z
Gwineą Równikową
(długość granicy – 350
km
) i
Kamerunem
(300
km
), na wschodzie i na południu z
Republiką Konga
(1903
km
). Przez terytorium państwa przechodzi
równik
. Kraj jest rozciągnięty pomiędzy szerokościami geograficznymi 2°N i 4°S. Największą rzeką przepływającą przez państwo jest
Ogowe
. Gabon także zachowuje naturalne środowisko z czym może być największą przestrzenią naturalnych parków w świecie. We wrześniu
2002
roku prezydent ogłosił, że na obszarze stanowiącym około 10 procent terytorium kraju – w tym na części dziewiczego wybrzeża – powstaną
parki narodowe
. Parki te maja powierzchnię 30 000 km² co jest równe w przybliżeniu powierzchni
Belgii
.
Administracyjnie, Gabon jest rozdzielany do 9 prowincji, które dzielą się na 37 departamentów.
Informacje ogólne
Ukształtowanie powierzchni
Gabon jest położony w większości na
Progu Dolnogwinejskim
, średnio wznoszącym się na wysokość 600 m n.p.m.Jest położony wzdłuż
nizin
, rozciągające się na szerokości od 30 do 200
km
, gdzie na szerokości dłuższej niż 96
km
tworzy skalisty stok, którego wysokość sięga od 450 do 600
m
. Ten płaskowyż jest położony na północy, wschodzie i w większości na południu.
Rzeki
schodzące z głębi wyrzeźbiły głębokie kanały wobec skarpy, podzielając ją na odmienne części, takie jak
Góry Krystaliczne
i Góry Chaillu. Są to
góry
położone w różnych częściach Gabonu. Północna linia brzegowa głęboko jest nacięta z
zatokami
,
estuariami
i
deltami
tak daleko na południe jak delta rzeki
Ogowe
, tworząc doskonałe naturalne schronienia. Dalej na południu wybrzeże staje się bardziej strome, ale są też przybrzeżne obszary ograniczone przez laguny i bagna
namorzynu
. Faktycznie cały teren jest zawarty w dorzeczu Rzeki
Ogowe
, której długość wynosi około 1100
km
długa i nadaje się do żeglugi na długości około 400
km
. Najniższy punkt wysokościowy znajduje się u wybrzeża Oceanu Atlantyckiego (0 m
n.p.m.
), a najwyższy punkt to
Mont Bengoué
(1 070 m
n.p.m.
)[4] lub według innych źródeł
Mont Iboundji
o kwestionowanej wysokości 1575 m
n.p.m.
[5][6].
Zasoby naturalne
Zasoby naturalne:
ropa naftowa
,
mangan
,
uran
,
złoto
,
drewno
,
rudy żelaza
,
energia wodna
.
Zagrożenia
Zagrożenia:
wylesianie
,
kłusownictwo
.
Klimat
Gabon leży w strefie
klimatu równikowego
wybitnie wilgotnego. Średnia roczna temperatura wynosi 26 °C. Najgorętszym miesiącem jest
styczeń
, z przeciętną temperaturą wahającą się w
Libreville
od 23 °C do 31 °C. Przeciętne
lipcowe
temperatury, czyli najzimniejszego miesiąca, znajdują się w zasięgu między 20
°C
i 28
°C
. Od czerwca do września nie ma faktycznie żadnych opadów ale jest wysoki poziom
wilgotności
; sezonowo najwięcej deszczu pada w
grudniu
i
styczniu
. Deszcz wtedy jest intensywny. Nadmierny deszcz jest spowodowany przez kondensację wilgotnego powietrza będącego skutkiem połączenia się, bezpośrednio poza wybrzeżem, zimnego
Prądu Benguelskiego
z południa i ciepłego
Prądu Gwinejskiego
z północy. Roczna suma opadów waha się pomiędzy 1500 a 2500 mm.
Rzeki
Przez Gabon przepływają trzy rzeki główne:
Nr | nazwa | długość | powierzchnia dorzeczy |
---|
1. |
Ogowe
| 1200 km | 215 000 km² |
2. | Nyanga | 600 km | 22 000 km² |
3. | Komo | 230 km | 5000 km² |
Przyroda Gabonu
Fauna i flora
Pokrywa roślinna na terenach Gabonu jest i gęsta i jej przyrost jest szybki. Około 80% powierzchni kraju zajmują
wilgotne lasy równikowe
i aż 20 procent tutejszych gatunków roślin nie występuje nigdzie indziej na ziemi. Puszcza równikowa daje schronienie
gorylom
,
szympansom
,
słoniom leśnym
i wielu innym zagrożonym gatunkom zwierząt. Dzięki niedawno utworzonym parkom Gabon znalazł się w pierwszym szeregu strażników afrykańskiej różnorodności biologicznej. W Gabonie występuje ponad 6000 gatunków roślin oraz inne gatunki, które raz na rok tracą liście. Wzrost
drzew
jest szczególnie gwałtowny; w rzadziej zalesionych obszarach, drzewa są średnio wysokie na 60 m i
pnie
grubo są splecione z winoroślami. Występuje tu około 300 gatunków
drzew
. W przybrzeżnych regionach szerokie przestrzenie są przykryte wysoką
trawą
papirusu
. W Gabonie można spotkać takie gatunki drzew jak okoumé,
mahoń
, iroko. Poza tym występują:
mango
,
bananowiec
,
palma kokosowa
,
heban
,
iboga
,
palma
,
spathodea
,
kakaowiec
.
Sawanny
występują w dolinach rzek
Nyanga
i Ngoumé.
W Gabonie można spotkać takie zwierzęta jak:
bawół
,
bongo
,
dzioborożce
,
kameleon
,
karakal
,
kot złoty
,
szympans zwyczajny
,
krab
,
słoń afrykański
,
goryl
,
buszbok
,
hipopotam
,
świnia leśna
,
ibis
,
manat afrykański
,
mamba czarna
,
mamba pospolita
,
mandryl
,
mangusta
,
łuskowiec
,
lampart
,
lew
,
sępowronek
,
potamochoerus
,
papuga popielata
,
jeżozwierz
,
żmija gabońska
.
Ekologia
Problemy Gabonu w dziedzinie ochrony środowiska dotyczą
wycinki lasów
, zanieczyszczenia i utrzymanie dzikiej przyrody.
Lasy
, które zajmują 80% powierzchni kraju są zagrożone przez nadmierną wycinkę drzew.
Przybrzeżne
lasy
Gabonu były zubożałe, ale istnieje program ponownego zalesienia. Około 2,7% całkowitego obszaru powierzchni Gabonu jest pod ochroną. Zanieczyszczenie gruntu jest problemem w rozwoju miejskich centrów przez zanieczyszczający
przemysł
i gospodarstwa domowe.
Miasta
Gabonu łącznie produkują 0,1 milionów
ton
śmieci
rocznie.
Woda
w Gabonie jest zanieczyszczona przez
przemysł
naftowy. Gabon ma 164
m³
kilometrów
odnawialnych zasobów wody. Około 47% mieszkańców wsi i 95% mieszkańców miast ma czystą wodę pitną. W wyniku rozwoju demograficznego powiększył się
popyt
na
mięso
,
kłusownictwo
stało się zagrożeniem dla
fauny
. Począwszy od
2001
roku, 12 ze 190 gatunków
ssaków
w Gabonie zostały zagrożone. Cztery gatunki
ptaków
ze 466 też zostało zagrożonych wraz z dwoma gatunkami
gadów
. Dodatkowo 78 ze ok. 6&nnsp;000 gatunków roślin zostało zagrożonych. Gabon ma największą populację
goryla
na świecie.
Parki narodowe
Gospodarka
Dane statystyczne za lata
2004
-
2007
|
struktura zatrudnienia: | –
rolnictwo
60% –
przemysł
15% –
usługi
25% |
Produkt krajowy brutto
ważony
parytetem siły nabywczej
(PKB): | 20,09 mld USD |
wzrost PKB: | 4,5% (2007 r.) |
PKB na jednego mieszkańca: | 13,800 USD |
udział w strukturze PKB: | – rolnictwo 5,8% – przemysł 58,8% – usługi 35,5% |
budżet
: | – dochody: 3,353 mld USD – wydatki: 1,3 mld USD |
inflacja
: | 5% |
dług zagraniczny
: | 3,579 mld USD |
rezerwy złota i dewizy: | 1,459 mld USD |
siła robocza
: | 600 000 ludzi |
bezrobocie
: | 21% |
inwestycje: | 24% PKB |
elektryczność
: | – produkcja: 1,52 mld
TWh
– konsumpcja: 1,241 GWh – produkcja wg źródła: paliwa kopalne: 27,8% hydroelektrownie: 72,2% elektrownie atomowe: 0% inne: 0% |
ropa naftowa
: | – produkcja: 266 000 bar/d – konsumpcja: 13 000 bar/d – eksport: 228 000 bar/d – import: 2436 bar/d |
gaz ziemny
: | – produkcja: 95,91 mln m³ – konsumpcja: 95,91 mld m³ |
import: | 1,951 mld USD |
eksport: | 6,856 mld USD |
eksport
(najważniejsi partnerzy): | –
Stany Zjednoczone
(27,6%), –
Chiny
(15,9%), –
Francja
(7,8%), – Trynidad i Tobago (5,4%), – Tajlandia (4,3%) |
import
(najważniejsi partnerzy): | –
Francja
(35,4%), –
Stany Zjednoczone
(7,6%), –
Holandia
(5,5%), – Kamerun (4,5%), – Belgia (4,3%) |
Gabon jest krajem rolniczo-przemysłowym. W Gabonie uprawiane są takie rośliny jak:
jams
,
maniok
,
taro
,
kukurydza
,
trzcina cukrowa
,
kawa
,
kakao
,
palma oleista
. Bardzo dobrze rozwinięty jest tam
przemysł wydobywczy
(gł. wydobycie i przetwórstwo
ropy naftowej
). Gabon posiada także znaczne złoża rud
uranu
i wystarczające na ponad 100 lat zasoby rud
manganu
. Nie eksploatowane są jednak dotychczas złoża rudy
żelaza
w Bélinga (płn.-wsch. część kraju), które należą do największych na świecie. Inne występujące w obfitości bogactwa naturalne – w tym najlepsze na świecie tropikalne gatunki twardego drewna są na razie wykorzystywane w niewielkim stopniu. Gabon jest bardziej rozwinięty niż sąsiednie państwa. Był pełnym członkiem
OPEC
od
1975
do
1995
. Dochód narodowy w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosi 5010
USD
i jest czterokrotnie większy od państw
Czarnej Afryki
. Zaowocowało to nagłym spadkiem skrajnego ubóstwa, jednak wciąż duża odsetek populacji pozostaje biedna. Problemem gospodarki są długi od zaciągniętych pożyczek w latach siedemdziesiątych
XX w
.
Jednostką monetarną Gabonu jest
frank CFA
, dzielący się na 100
centymów
.
Gabon był uzależniony od
drewna
i
manganu
do czasu odkrycia na morzu
ropy naftowej
we wczesnych latach siedemdziesiątych
XX wieku
. Sektor naftowy obecnie stanowi 40%
PKB
, 66% przychodów państwa i 75% przychodów z
eksportu
[7]. Wydobycie ropy (w
2008
r. wydobywano 230 000 baryłek ropy dziennie) podupadło od czasów, gdy wydobywano 370 000 baryłek ropy dziennie w
1997
roku. W
1998
roku spadek w cenach ropy naftowej wywarł ujemny wpływ na dochody państwowe i gospodarkę. Gabon zajmuje 39. miejsce w świecie pod względem produkcji ropy naftowej (odpowiada za 0,3% produkcji światowej).
Rolnictwo
Od czasu uzyskania niepodległości, panująca pozycja sektora
ropy naftowej
znacznie zmniejszyła rolę rolnictwa. Tylko 1.8% całkowitego obszaru ziemi w Gabonie jest przystosowane jako
grunty orne
i
rolnictwo
przyczynia się tylko około 5,8%
PKB
[8]. W
2001
roku, import towarów rolnych do Gabonu to 18% całego
importu
. Do
II wojny światowej
,
rolnictwo
zostało ograniczone głównie do gospodarki samozaopatrzeniowej i uprawiano takie rośliny jak
maniok
,
banany
,
zboża
,
ryż
,
pochrzyn
i
słodkie ziemniaki
. Od czasu niepodległości chciano intensywnie zróżnicować i powiększyć rolniczą produkcję. Eksperymentalne gospodarstwa rolne zostały założone oraz spółdzielnie, które zostały założone przez połączenie wiejskiej ludności. Jednakże rolnictwo nie było na wysokim priorytecie w latach
1976
–
81
i robotnicy woleli szukać zatrudnienie w obszarach miejskich. Rozwój rolnictwa i małego biznesu utrudnia brak międzynarodowej konkurencji. Innym problemem są braki transportu dóbr na rynki.
Hodowla zwierząt
Gospodarka zwierzęca jest ograniczona głównie przez obecność much
tse-tse
. Główne zwierzęta, jakie są hodowane w Gabonie to:
świnie
,
owce
,
kozły
,
bydło
i
kury
. By zmniejszyć import
mięsa
, rząd odłożył 200 000
hektarów
(494 000
akrów
) w niezaludnionym regionach
sawanny
, by założyć trzy rancza w Ngounie, Nyanga i Lekabi. Aktualnie import zamrożonej wołowiny jest najważniejszym źródłem tego produktu, gdyż koszty importu są cztery razy mniejsze niż lokalnie wyprodukowana
wołowina
. Produkcja
drobiu
zaspokaja połowę konsumpcji Gabonu. Typowa roczna produkcja drobiu wynosi 3900
ton
.
Rybołówstwo
Rybołówstwo
w Gabonie jest stosunkowo słabo rozwinięte. Tradycyjne
rybołówstwo
wynosi około dwóch-trzecich całego połowu ryb w Gabonie. Wody poza wybrzeżem Gabonu zawierają duże ilości ryb. Głównie są wyławiane
tuńczyki
i
sardynki
. Flota rybołówstwa dawniej została bazowana głównie w
Libreville
. Nowy port rybacki został zbudowany w
Port-Gentil
w
1979
roku. Ten port jest obecnie centrum operacji dla przemysłowej floty. Całkowity połów ryb w
2000
roku wynosił 47 470
ton
, z tego 80% z
Oceanu Atlantyckiego
. Przez międzynarodowe porozumienie i prawo Gabonu jest wytyczona strefa ekonomiczna, rozciągająca się na ok. 300
km
poza wybrzeżem, które zakazuje połowów ryb w tej strefie bez rządowego upoważnienia. Jednakże, odkąd Gabon nie ma łodzi patrolowych, obce
trawlery
często nielegalnie chwytają
tuńczyka
w wodach przybrzeżnych Gabonu.
Leśnictwo
Powierzchnia Gabonu pokrytego przez
las
wynosi 77%; lasy w zawsze dostarczały mieszkańcom Gabonu podstawę do życia, specjalnie paliwa i schronienia. W
lasach
gabońskich występuje ok. 400 gatunków drzew, z czego około 100 gatunków jest wykorzystywanych do
przemysłu
. Gabon jest największym eksporterem surowego lasu w regionie i jego sprzedaże drewna surowego to ok. 20% produkcji całej
Afryki
.
Leśnictwo
jest drugie po sektorze
ropy naftowej
najważniejszym sektorem
eksportowym
. Gabon jest największym producentem okoumé na świecie – ok. 90% całej produkcji. Z Gabonu są również dostarczane inne drzewa, jak
mahoń
, kevazingo i
heban
. Inne gatunki drzew obejmuje m.in. dibetou, movingui i
zingana
.
Eksploatacja drewna w Gabonie jest utrudniona i rabunkowa przez utrudnienia w
transporcie
, głównie z powodu utrudnienia przez Kolej Transgabońską i drogę Ndjole – Bitam. W eksploatację
lasów
Gabonu jest zaangażowanych ok. 50 firm, które mogą dokonywać eksploatacji drewna na obszarze ok. pięciu miliona
hektarów
powierzchni
lasów
, które zostało przyznanych przez rząd.
Górnictwo
Gabon jest jednym z najbogatszych państw dawnej Francuskiej Afryki Równikowej jeżeli chodzi o występowanie surowców mineralnych. Gabon jest jednym z światowych liderów w wydobywaniu manganu. Duże złoża manganu występują w Moanda. Produkcja manganu wynosi 2.9 milionów ton[9]. Na terenie Gabonu występują takie surowce jak
potaż
,
uran
,
niob
,
ruda żelaza
,
ołów
,
cynk
,
diamenty
,
marmur
i
fosforan
. Nie licząc ropy naftowej i gazu ziemnego, górnictwo obejmowało 2%
PKB
w
1996
roku.
Przemysł
W
przemyśle
jest zatrudnionych 15% siły roboczej i wytwarza on 58,8% całego
PKB
(
2007
r.). Jest on skoncentrowany głównie na
ropie naftowej
, górnictwie
manganu
i przetwarzaniu
drewna
. Zakłady przemysłowe znajdują się głównie w pobliżu
Libreville
i miasta
Port Gentil
. W Gabonie poza tym znajdują się zakłady przemysłowe związane z produkcją
tekstyliów
,
cementu
,
chemikaliów
,
browary
i
stocznie
. Produkcja jest bardzo uzależniona od czynników zewnętrznych; koszty
importów
podniosły się znacząco w
1994
r., kiedy dokonała się dewaluacja
franka CFA
. Zwiększyły się przez to koszty produkcji spowodowane tym, że
przemysł
wytwórczy jest mniej konkurencyjny i głównie dostarcza towary rynek krajowy.
Energetyka
Głównym źródłem produkcji energii elektrycznej w Gabonie są
hydroelektrownie
– 70,1% (
1999
r.) całej produkcji energetycznej. Pozostałą część produkują głównie elektrownie cieplne wykorzystujące głównie
gaz ziemny
. Główne hydroelektrownie w Gabonie znajdują się na tamach Kinguélé i Tchimbélé na rzece Mbei i w
tamie
Petite Poubara niedaleko
Makokou
na rzece
Ogowe
. Produkcja i dystrybucja
elektryczności
są utrzymane przez Gabońskie Przedsiębiorstwo Wody i Elektryczności (SEEG), które zostało utworzone w
1963
r., wcielając równocześnie kilka mniejszych prywatnych firm. Produkcja energii elektrycznej wzrosła z 114 mln
kWh
w
1971
roku do 1520
kWh
w
2005
r. Konsumpcja energii w Gabonie w tym samym roku wynosiła
1241
mln
kWh
.
Turystyka
Gospodarka
turystyczna
w Gabonie jest niewykształcona. Pomimo tego kraj jest atrakcyjny turystycznie, m.in. ze względu na plaże, rybołówstwo, wodospady na rzece
Ogowe
i Góry Kryształowe. Turyści też przyjeżdżają, by odwiedzić znany szpital założony przez
Alberta Schweitzera
w
Lambaréné
. Polowanie jest legalne w niektórych obszarach w sezonie od
grudnia
do
września
.
Do niedawna rozwój
turystyki
był hamowany przez zastąpienie tego działu gospodarki na rzecz eksportu ropy naftowej i drewna. W
2000
roku
rząd Gabonu pracował nad rozwijaniem sektora turystycznego, głównie turystyki biznesowej i eko-turystyki.
W
2001
roku do Gabonu przybyło 155 000 turystów, w tym spośród typu turystyki to 60 000 turystów to turyści biznesowi (39%), 30 000 – turystyka rodzinna (19%), 20 000 – turystyka konferencyjna (13%), 45 000 – pozostali (29%)[10]
Handel zagraniczny
Gabon jest krajem dosyć silnie uzależnionym od
Francji
również w imporcie, który wynosi 35,4% wszystkich
importów
do Gabonu, ale
Francja
ma coraz mniejszy udział w imporcie (z 64% w
2001
r.). Inni najważniejsi partnerzy zagraniczni w imporcie to
Stany Zjednoczone
– 7,6%,
Holandia
– 5,5%,
Kamerun
– 4,5%,
Belgia
– 4,3% (
2006
r.). Głównymi produktami, które importuje Gabon to sprzęt maszynowy, artykuły żywnościowe, chemikalia i materiały budowlane.
Główne produkty, które
eksportuje
Gabon to nieprzetworzona
ropa naftowa
(77% całego
eksportu
),
drewno
,
mangan
i
uran
(
2001
r.). Jeszcze w
2001
roku
Stany Zjednoczone
były dominującym krajem eksportowym (47% całego
eksportu
). Obecnie również jest najważniejszym partnerem w eksporcie – 27,6% (
2006
r.). Inni partnerzy w eksporcie towarów to
Chiny
– 15,9%,
Francja
– 7,8%,
Trynidad i Tobago
– 5,4% i
Tajlandia
4,3% (
2006
r.).
Waluta
Walutą obowiązującą w Gabonie jest
frank CFA
(The Communauté Financiere Africaine franc, symbol – XAF) dzielący się na 100
centymów
.
Frank CFA
jest emitowany w Gabonie w
monetach
o nominałach: 1, 2, 5, 10, 25, 50, 100 i 500 franków CFA i
banknotów
: 50, 100, 500, 1 000, 5000 i 10 000 franków CFA.
Finanse
Przekroczenie budżetu na transgabońską kolej, wstrząs cen ropy naftowej w
1986
r., i dewaluacja
franka CFA
w
1994
r. spowodowały problem długów. Gabon pogorszył relacje z
Klubem Paryskim
i
IMF
za złe zarządzanie długiem i dochodami.
IMF
skrytykował rząd za przekroczenie budżetu na rzeczach dalekobudżetowych, zapożyczenia z banku centralnego i opóźnianie harmonogramu dla prywatyzacji i administracyjnej reformy.
Dochody Gabonu z ropy naftowej spowodowało silny wzrost
PKB
na głowę do 4000
dolarów
, niezwykle wysokim jak dla regionu środkowoafrykańskiego. Z drugiej strony są wysokie wskaźniki ubóstwa.
Gospodarka
jest bardzo zależna od uzyskiwania obfitych materiałów.
Drewno
i
górnictwo
manganowe
są innymi głównymi sektorami. Gabon kontynuuje wychodzenie na wahające się ceny za ropę naftową,
drewno
,
mangan
, i eksport
uranu
. Zagraniczni i gabońscy obserwatorzy konsekwentnie lamentowali nad brakiem zmiany podstawowych materiałów w gabońskiej gospodarce. Różni pośrednicy do tej pory udaremnili więcej dywersyfikacji (mały rynek z 1 milionem osób, uzależnienie od francuskich importerów, niezdolność zbicia kapitału na regionalnych rynkach, brak gorliwości świadczącej o przedsiębiorczości wśród Gabończyka, i dość regularny strumień ropy jako "czynsz"). Małe sektory przetwórstwa i usług są zdominowane w dużej mierze przez kilku wiodących na rynku lokalnym inwestorów.
W
1992
roku, deficyt budżetowy został zwiększony do 2,4%
PKB
, i Gabonowi nie udało się zapisać zaległości jego dwustronnemu długowi, wywołując anulowanie ugód zmiany harmonogramu spłat z oficjalnymi i prywatnymi wierzycielami. Dewaluacja gabońskiego franka CFA o 50%
12 stycznia
1994
r. wywołała nagły wzrost inflacji do 35%; stawka jednak ta spadła na 6% w
1996
r.
IMF
wprowadził roczny plan awaryjny w
1994
-95 i trzyletni zwiększony EFF przy bliskich handlowych stawkach zaczynając pod koniec
1995
roku.
Francja
zapewniła dodatkowe finansowe poparcie w styczniu
1997
roku po tym jak Gabon osiągnął cele
IMF
w połowie
1996
r. W
1997
roku,
IMF
skrytykowała rząd za przekroczenie budżetu na rzeczach dalekobudżetowych, pożyczając od Banku Centralnego, i wkładając jego harmonogram dla prywatyzacji i administracyjnej reformy.
Rok | Zmiana PKB | Rok | Zmiana PKB |
---|
1980
| 0,0% |
2001
| 2,1% |
1987
| -15,4% |
2002
| -0,3% |
1989
| 15,4% |
2003
| 2,4% |
1990
| 5,1% |
2004
| 1,1% |
1992
| -3,1% |
2005
| 3,0% |
1995
| 5,0% |
2006
| 1,2% |
1999
| -8,9% |
2007
| 5,6% |
2000
| -1,9% |
2008
| 3,9% |
Transport
Dane infrastruktury |
Drogi o twardej nawierzchni: | 629
km
(wliczając 30
km
dróg ekspresowych) |
Linie kolejowe: | 669
km
|
Śródlądowe szlaki wodne: | 1600
km
|
Sieć rurociągowa: | 270
km
|
Ilość linii telefonicznych: | – 32 000 (
1995
) – 39 100 (
2005
) |
Liczba aktywnych telefonów komórkowych: | 720 000 (
2007
) |
Kod telefoniczny: | +241 |
Liczba odbioników radiowych: | 208 000 (
1997
) |
Ilość telewizorów: | 63 000 (
1997
) |
Internet – domena: |
.ga
|
Transport drogowy
Główne drogi łączą faktycznie wszystkie główne części kraju, ale praca przy ich konserwacji i napraw jest trudna z powodu częstych i ciężkich ulew. W
2002
roku, drogowa sieć obejmowała 8454
km
dróg, w których 838
km
ma twardą nawierzchnię, wliczając w to 30 km dróg ekspresowych. Główna droga łącząca
północ
z
południem
prowadzi z
Bitam
do
Ndendé
. Ta główna droga (północ – południe) dalej jest kontynuowana w
Kamerunie
na
północy
i w
Kongo
na południu. Główna
droga
łącząca wschód z zachodem łączy
Libreville
i
Mékambo
. Dalej na
południe
, inne drogi biegną z
Mayumba
do
Lastoursville
i
Franceville
. W
1995
roku w Gabonie było zarejestrowanych około 23 000 samochodów osobowych i 10 000 innych pojazdów w użyciu.
Drogi główne są oznaczone krajowymi trasami i ponumerowane, z przedrostkiem "N" (czasami "RN"):
Transport kolejowy
Jedyną linią kolejową w Gabonie jest Kolej Transgabońska (
fr
Transgabonais). Długość tej linii to 649
km
(2002 r.). Prowadzi ona z portu
Owendo
(niedaleko
Libreville
) i prowadzi do
Franceville
przez m.in. miejscowości
Ndjolé
, Lopé,
Booué
,
Lastoursville
i
Moanda
.
Do lat siedemdziesiątych
XX wieku
Gabon nie miał żadnych linii
kolejowych
. W
październiku
1974
roku pojawił się program budowy Kolei Transgabońskiej. Początkowo kolej miała prowadzić do
Makokou
i transportować rudę
żelaza
, jednakże trasa została zmieniona z powodów politycznych, mianowicie miała trzymać w obrębie granic państwowych transport rud
manganu
. W pierwszej fazie budowy, ukończonej w
1983
roku kolej połączyła port
Owendo
z miastem
Booué
(332
km
). Koszty wyniosły 227 miliardów
franków CFA
, dodatkowo 98 miliardów franków CFA na budowy związanej z nią infrastruktury. Druga faza, ukończona w grudniu 1986 roku połączyła
Booué
z
Franceville
(357
km
) przez miasto
Moanda
, w ten sposób ułatwiając
transport
i
eksport
manganu
z południowego wschodu i eksploatacji leśnictwa w tym samym regionie.
Kolej
jest również ważna dla przewożenia
drewna
i
uranu
oprócz trgo jest ważnym publicznym środkiem transportu w państwie. W
2005
roku
kolej
przewiozła ok. 218 000 pasażerów[12], jednakże przejazdy pasażerskie na linii są ograniczone tylko do trzech przejazdów na tydzień. Kolej Transgabońska została sprywatyzowana w
1999
roku. Obecnie jest planowane przedłużenie linii kolejowej do
Brazzaville
w
Republice Konga
. Jednak przeszkodą jest różny rozstaw torów w Gabonie (1435mm) i
Kongo
(1067mm). Proponowana trzecia faza budowy poprowadziłaby dalej linię z
Booué
do miasta Belinga w północnym wschodzie, gdzie są złoża rudy żelaza[13].
Kolej
w Gabonie jest jedną z niewielu w środkowoafrykańskich kolei, która nie powstała w czasach kolonializmu.
Transport lotniczy
Na terenach Gabonu znajduje się 61 portów lotniczych, z których 11 posiada twardą nawierzchnię i 50 o miękkiej nawierzchni (stan na
1999
r.). Znajdują się tu 3 międzynarodowe porty lotnicze:
Libreville
(im.
Léon M’ba
),
Port-Gentil
i
Franceville
.
Gabon Airlines
jest narodową linią lotniczą, obsługującą linie do
Europy
, Zachodniej i Środkowej
Afryki
i w przeloty wewnątrzkrajowe. Początkowo narodową linią lotniczą było założone w
1951
roku Air Gabon, ale ta spółka ogłosiła upadłość
3 marca
2006
roku. Również wiele innych licznych linii lotniczych obsługują trasy międzynarodowe z i do Gabonu. Air Affaires Gabon prowadzi loty wewnątrz kraju. W
2001
roku linie lotnicze w lotach krajowych i międzynarodowych przewiozły 373 900 pasażerów.
Transport wodny
Najbardziej ruchliwe porty w Gabonie to
Port-Gentil
, centrum eksportu
ropy naftowej
i importu górniczego sprzętu oraz
Owendo
, nowy port, który został wybudowany w
1974
roku, 10 km na południe od
Libreville
. Pojemność portu
Owendo
, początkowo wynosiła 300 000 ton, i zwiększyła się do 1,5 miliona ton w
1979
roku. Mniejszy port znajduje się w
Mayumba
, również magazynuje
drewno
i port był zaprojektowany dla miasta. W
1998
roku, flota handlowa Gabonu posiadała 2 okręty, ale od
2002
roku Gabon nie ma żadnej handlowych okrętów. Gabon ma 1600
km
śródlądowych szlaków wodnych.
Demografia
Populacja Gabonu wynosi około 1,5 miliona obywateli (1 454 867[8]). Językiem urzędowym Gabonu jest język francuski. Prawie wszyscy Gabończycy należą do ludów
Bantu
, chociaż w Gabonie żyje co najmniej czterdzieści grup etnicznych z oddzielnymi językami i kulturami.
Fang
jest największą grupą etniczną, pomimo że dane z niedawnego spisu ludności wskazują, że największą grupą jest Bandjabi (albo Nzebi). Inne grupy obejmują: Myene, Bakota, Eshira, Bapounou, i Okande. Granice pomiędzy grupami etnicznymi są rzadsze niż w innych krajach w
Afryce
. Ludność jest nierównomiernie rozmieszczona (na wybrzeżu
gęstość zaludnienia
wynosi ponad 20 osób/km², a w głębi lądu ok. 1 osoby/km²) Gabon należy do krajów o najwyższym przyroście naturalnym, który w
2004
r. wyniósł tutaj 2,5% (25‰).
Statystyki demograficzne (2006) |
---|
|
Zmiana liczby ludności Gabonu w latach
1961
-
2003
(w tysiącach) |
Liczba ludności | 1 424 906 |
Ludność według wieku |
0 – 14 lat | 42,1% |
15 – 64 lat | 53,9% |
ponad 64 lata | 4,0% |
Wiek (mediana) |
W całej populacji | 18,6 roku |
Mężczyzn | 18,4 lat |
Kobiet | 18,8 lat |
Przyrost naturalny | 21,3‰ |
Współczynnik urodzeń | 36,16 urodzin/1000 mieszkańców |
Współczynnik zgonów | 12,25 zgonów/1000 mieszkańców |
Współczynnik migracji | -2,65 migrantów/1000 mieszkańców |
Ludność według płci |
przy narodzeniu | 1,03 mężczyzn/kobiet |
poniżej 15 lat | 1,01 mężczyzn/kobiet |
15 – 64 lat | 0,99 mężczyzn/kobiet |
powyżej 64 lat | 0,71 mężczyzn/kobiet |
Umieralność noworodków |
W całej populacji | 54,51 zgonów/1000 urodzeń żywych |
płci męskiej | 63,65 zgonów/1000 urodzeń żywych |
płci żeńskiej | 45,1 zgonów/1000 urodzeń żywych |
Średnia długość życia |
W całej populacji | 54,49 lat |
Mężczyzn | 53,21 lat |
Kobiet | 55,82 lat |
Rozrodczość | 4,74 dzieci/kobietę |
Piramida wieku |
|
Grupy etniczne
Gabon zamieszkuje przynajmniej 40 odmiennych grup etnicznych.
Pigmeje
są uważani za rdzennych mieszkańców. Obecnie pozostało tylko około 3 000, będąc rozmieszczonych w małych
plemionach
w
lasach
. Największa grupa etniczna –
Fang
(około 30% populacji), pochodzą z północy i w
XVIII
wieku osiedlili się na terenach obecnego północnego Gabonu. W prowincji
Woleu-Ntem
,
północnej
części Gabonu potomkowie ludów żyją do dziś bez konfliktów z innymi ludami
Bantu
. Nzebi, Obamba, Eshira, Bapounou i Batéké to inne główne grupy etniczne. Mniejsze grupy to Omyene,
Mpongwe
, Galoa, Nkomi, Orungu i Enenga; te ludy żyją wzdłuż niższej części rzeki
Ogowe
, od
Lambaréné
do miasta
Port-Gentil
. Grupa etniczna Kota (albo Bakota) zamieszkuje głównie na północnym wschodzie, ale kilka plemion jest zamieszkanych również na południu. Inne grupy to
Vili
i Séké. Oprócz tego Gabon jest zamieszkane przez inne narodowości wliczając 6000
Francuzów
i 11 000 osób podwójnej narodowości. Członkowie plemienia Omyéné zamieszkującego okolice
Port Gentil
uważają się za arystokrację społeczeństwa gabońskiego ze względu na długą tradycję kontaktów z władzami kolonialnymi.
Struktura etniczna:
-
Fang
(35,5%)
-
Mpongwe
(15,1%)
- Mbede (14,2%)
- Punu (11,5%)
- Inne grupy (23,7%)
Języki
Językiem urzędowym Gabonu jest
język francuski
. Jest również używany w tutejszym systemie oświaty. Przed
II wojną światową
niewielu mieszkańców Gabonu uczyło się
języka francuskiego
, ale niemal wszyscy z nich pracują obecnie w biznesie lub polityce. Tuż po wojnie
Francja
rozwijała powszechne podstawowe szkolnictwo we wszystkich swoich afrykańskich terytoriach i w latach
1960
-
1961
spis ludności wykazał, że 47% Gabończyków mających ponad czternaście lat mówi po
francusku
. W latach dziewięćdziesiątych
XX wieku
liczba osób potrafiąca czytać i pisać wzrosła do 60%.
Niewielki procent mieszkańców ma średnie lub wyższe wykształcenie, są oni również niezwykle biegli we francuskim języku. Szacuje się, że 80%[14] populacji kraju potrafią porozumiewać się w
języku francuskim
i jedna trzecia mieszkańców
Libreville
są rodzimymi użytkownikami języka Francuskiego[15]. Około 10 000
Francuzów
żyje w Gabonie i
Francja
dominuje we wpływach kulturalnych i handlowych Gabonu.
Lokalne języki to przede wszystkim języki z grupy
bantu
, które osiedliły się na terenach Gabonu około 2000 lat temu i zostały one odróżnione do około 40
języków
. W tych językach powszechnie się mówi, ale nie pisze; misjonarze ze
Stanów Zjednoczonych
i
Francji
rozwinęli przepisywanie języków opartych na
łacińskim alfabecie
w
XIX wieku
i przetłumaczali oni
Biblię
na kilka z tych języków.
Francuska
kolonialna polityka oficjalnie propagowała naukę
francuskiego
i zniechęcała afrykańskie języki. Jednak języki były przekazywane z pokolenia na pokolenie dzięki rodzinie i plemionom.
Rząd gaboński sfinansował badania nad językami
bantu
na początku lat siedemdziesiątych
XX wieku
i jest możliwość, by część z nich można wykorzystać do szkolnictwa.
Używane są również języki:
Fang
, Myene, Bateke i Bandjabi.
Religie i wyznania
Migracje
Z powodu niewielkiej populacji i dobrze prosperującej gospodarki, Gabon jest bardzo korzystnym krajem dla robotników z innych
afrykańskich
narodów, wliczając
Benin
,
Kamerun
,
Gwineę Równikową
,
Mali
i
Senegal
. Około 100 000 – 200 000 imigrantów z innych krajów przebywa w Gabonie, więcej niż w
Gwinei Równikowej
i
Kamerunie
. Przypuszcza się, że obcokrajowcy stanowią przynajmniej 20% populacji w Gabonie.
Gabon w przeszłości przyjął dwie fale uchodźców z
Republiki Konga
. Pierwsza grupa, głównie przedstawiciele rządu, przybyła do Gabonu w
1997
r. wraz z odejściem od rządu prezydenta
Pascala Lissouba
; druga grupa, licząca około kilku tysięcy uchodźców, przybyła do
1999
roku w wyniku nieustannych walk w
Kongo
.
Całkowita liczba imigrantów w Gabonie w
2000
roku wyniosła 250 000 osób, wliczając w to 18 000 uchodźców. W
2000
roku, ostateczne
saldo migracji
wyniosło 4,3 na 1000 osób, to mniej niż od 7,9 na 1000 osób w
1990
roku. W ostatnich latach poziom migracji jest ujemny. Pod koniec
2008
roku wyniósł -3,62 migrantów na 1000 osób.
Urbanizacja
W Gabonie znajduje się 33 miast i 3483 wsi i innych miejscowości[16]. Poziom
urbanizacji
wynosi 83% (
2003
r.). Osadnictwo wiejskie jest usytuowane wzdłuż dróg komunikacyjnych i
rzek
.
Miasta
Poniższa tabelka przedstawia spis miast w Gabonie od największych:
Edukacja
W Gabonie mieszka 1 362 000 osób, w tym 41% stanowią osoby poniżej 15 roku życia. 9,6% środków z budżetu przeznacza się na edukację. Okres chodzenia do szkoły trwa 13 lat z klasy pierwszej do trzynastej. Nauka trwa w
języku francuskim
. Piśmienność mieszkańców Gabonu wynosi 84,0%[17] (73,7% u mężczyzn, 53,3% u kobiet).
Do głównych stopnii tytułu
baccalauréat
są zaliczane:
- A1, skoncenrowany na języku francuskim, filozofii i matematyce
- A2, skoncenrowany na języku francuskim i języku obcym
- B, skoncenrowany na ekonomii
- C, skoncenrowany na matematyce i fizyce
- D, skoncenrowany na matematyce, fizyce, biologii i naukach o Ziemi.
Uniwersytety i uczelnie wyższe
-
Uniwersytet
Omara Bongo
-
Politechnika
we
Franceville
- Szkoła Medyczna
- Centrum Międzynarodowych Badań Medycznych we
Franceville
(Centre International de Recherches Médicales de Franceville)
- Narodowa Szkoła Leśnictwa w
Libreville
- Narodowa Szkoła Prawa (Ecole nationale de magistrature)
- Wyższa Szkoła Edukacji
- Afrykański Instytut Informatyki (Institut Africain d'Informatique)
- Narodowy Instytut Biznesu (Institut national des sciences de gestion)
Kultura
Muzyka
Gabon jest afrykańskim krajem, gdzie muzyka jest mało znana w porównaniu do innych krajów
Czarnej Afryki
jak
Demokratyczna Republika Konga
i
Kamerun
. Kraj szczyci się wachlarzem stylów ludowych, tak bardzo jak wykonawcy muzyki pop, jak wokalistka Patience Dabany (mieszkająca teraz w
USA
). Albumy Dabany, nagrywane w
Los Angeles
, mają wyraziście gaboński klimat i cieszą się popularnością we Frankojęzycznej Afryce. Inni muzycy obejmują gitarzystów jak Georges Oyendze, La Rose Mbadou i Sylvain Avara oraz śpiewak Oliver N'Goma.
Rock
i
hip-hop
z
USA
i Wielkiej Brytanii cieszą się popularnością w Gabonie, tak jak
rumba
, makossa i soukous. Inni główni muzycy obejmują Pierre-Claver Akendengue, "weteran" Mack Joss, Vickos Ekondo, znany jako "Król Tandima".
Annie Flore uczestniczyła w muzycznych wydarzeniach, zaimprowizowała i zaplanowała, z wielkim wyborem muzyków z całego świata, wliczając w to: Youssou N'dour (
Senegal
), Ray Léma (
Demokratyczna Republika Kongo
), Lokua Kanza (
DRK
), La Baronne (
Francja
), Carlo Rizzo (
Włochy
), Cynthia Scott (
USA
), Mario Chenart (
Kanada
), Solange Campagne (
Kanada
), Philip Peris (
Australia
) i Qiu-Xia-He (
Chiny
).
Maski
Maska n'goltang (z plemienia
Fang
)
Gabon również jest znany na całym świecie w sławne maski, taki jak n'goltang (Fang). Każda grupa ma swój własny krąg masek użytych dla rozmaitych powodów. Oni są głównie używane w tradycyjnych ceremoniach takich jak
ślub
, narodziny i pogrzeby. Tradycyjne maski głównie są zrobione z rzadkich gatunków drzew i innych cennych materiałów.
Sport
Sportowcy gabońscy nie odnosili większych sukcesów na międzynarodowych zawodach sportowych i na
olimpiadach
. Reprezentanci Gabonu startowali w siedmiu letnich igrzyskach olimpijskich i na nich nie zdobywali żadnych medali. Najbardziej popularnym sportem w Gabonie jest
piłka nożna
. Największym stadionem jest
Stade Omar Bongo
znajdującym się w
Libreville
. Jest jednym ze współorganizatorów
Pucharu Narodów Afryki
w
2012
roku.
Radiofonia i telewizja
W Gabonie działają dwie główne stacje
radiowe
. Stacja państwowa, Radiodiffusion Télévision Gabonaise (RTG), obsługuje dwie główne sieci – krajową sieć w
jęz. francuskim
i prowincjonalną sieć w języku francuskim i w językach grup etnicznych. Być może najpopularniejsza prywatna stacja w Gabonie (i jeden że wielu krótkofalowych radiostacji) Afrique Numero Un, działa na
FM
w
Libreville
a także nadaje przez krótkofalówkę. Afrique Numero Un również ma stacje przekaźnikowe w głównie francuskojęzycznych
afrykańskich
krajach. Radio France Internationale ma stacje przekaźnikowe w Gabonie. Inne prywatne stacje również obsługują w Gabonie, jednak są skoncentrowane przeważnie obszarze miasta
Libreville
.
W Gabonie działają cztery kanały telewizyjne. Jak też wiele dawnych francuskich kolonii, Gabon używa
SECAM
-K standard. Jednakże, RTG jest jedyną stacją telewizyjną obsługującą na obszarze całego Gabonu. Dodatkowo dwa kanały telewizyjne działają na obszarze
Libreville
.
Warunki socjalne
Zasiłki dla osób starych i dla kalekich są dostępne dla wszystkich pracowników i są sfinansowane ze składek od pracowników i pracodawców. Rodzinny zasiłek jest dostępny dla wszystkich otrzymujących pensję pracowników z dziećmi poniżej 16 lat. Pracownicy rolni i rolnicy nie są objęci tymi programami.
Kobiety, pomimo tego, że mają prawną ochronę i uczestniczą w biznesie i polityce, są dyskryminowane w wielu obszarach.
Wielożeństwo
jest nadal powszechne i prawa kobiet w poligamicznych związkach są ograniczone. Nadużycie siły wobec kobiet w domach jest powszechne, głównie w wiejskich obszarach.
Warunki w gabońskich więzieniach są ciężkie i zagrażają życiu.
Służba zdrowia
Medyczna
infrastruktura
Gabonu jest uważana z jedną z najlepszych na
Czarnej Afryce
. Większość usług zdrowotnych jest publicznych, ale istnieją również prywatne instytucje, z których najlepszy jest
szpital
założony w
1913
roku w
Lambaréné
przez
Alberta Schweitzera
. Do
1985
roku w Gabonie działało 28
szpitali
, 87 centrów medycznych i 312 przychodni. W
1999
roku na 1000 osób przypadało 0,2 lekarza i 3,2 łóżek szpitalnych. Od 1985 do 1995, 90% populacji miało dostęp do opieki zdrowotnej. W
2000
roku 70% populacji miało dostęp do bezpiecznej wody pitnej i 21% miało odpowiednie warunki sanitarne.
Siły zbrojne
Gabon ma małe, zawodowe
wojsko
o liczebności ok. 5000
żołnierzy
, podzielonych na
wojsko
lądowe,
marynarkę wojenną
,
lotnictwo
wojskowe (
Gabońskie Siły Powietrzne
),
żandarmerię
, i państwową
policję
. Gabońskie siły są ukierunkowane do obrony kraju i nie zostały przystosowane do działań ofensywnych. Dobrze wyszkolona i dobrze wyposażona gwardia o liczebności 1800 żołnierzy dostarcza ochrony
prezydentowi
. Wydatki na
wojsko
wynoszą 2%
PKB
.
Znani Gabończycy
- Jean-Baptiste Abessolo – pisarz
- Jean-Hilaire Aubame – polityk, były prezydent Gabonu (tymczasowy)
-
Omar Bongo
– były prezydent Gabonu (od 1967 do 2009 roku)
-
Daniel Cousin
– piłkarz
Hull City
- Georges Aleka Damas – twórca hymnu Gabonu
-
Jean-Eyeghe Ndong
– były premier
- Angèle Rawiri – pisarka
Osoby związane z Gabonem
- Jean-Rémy Bessieux – misjonarz chrześcijański
-
Pierre Savorgnan de Brazza
– podróżnik
-
Paul du Chaillu
– amerykański podróżnik
- Patience Dabany – piosenkarka
- Félix Éboué – administrator kolonialny
- Émile Gentil – administrator kolonialny
-
Albert Schweitzer
– niemiecki teolog luterański, filozof, organista, muzykolog, lekarz
Przypisy
Bibliografia
Przebudźcie się!
;
styczeń 2008
; nr 1; str. 15-17
Linki zewnętrzne
- Rząd
- Wiadomości
- Statystyki i ogólne informacje
- Kultura