fragment
parku
w Workucie
tundra
- typowy krajobraz kraju
Komi (Republika Komi,
ros.
Республика Коми,
komi
Коми Республика) –
republika
w składzie
Federacji Rosyjskiej
.
Geografia
Republika Komi leży po zachodniej stronie gór
Ural
, na północnym zachodzie
Niziny Wschodnioeuropejskiej
, w północno-wschodniej europejskiej części Rosji. Graniczy z
Krajem Permskim
obwodami:
archangielskim
,
kirowskim
,
swierdłowskim
oraz z okręgami autonomicznymi:
Nienieckim
,
Chanty-Mansyjskim
oraz z
Jamalsko-Nienieckim Okręgiem Autonomicznym
.
Terytorium republiki zajmuje 415 900 km² (15. na terenie Rosji), zamieszkuje ją zaledwie 1 019 000 mieszkańców (54. na terenie Rosji), gęstość zaludnienia równa jest 2,44 osoby/km². Stolicą republiki jest
Syktywkar
, położony w południowo-zachodniej części republiki. Językami urzędowymi są
język rosyjski
i
język komi
. Strefa czasowa na terenie całej republiki: +3h względem czasu
GMT
Lasy zajmują ponad 70% terytorium republiki, a bagna około 15%.
Ponad 32 800 km² północnej części Republiki Komi jest pokryte
dziewiczymi lasami Komi
. W tych lasach powstaje tlen, którym oddycha cała
Europa
. Znajduje się tu unikatowy rezerwat – Rezerwat Peczorsko-Iłycki. W
1985
roku rezerwat został wpisany na listę
UNESCO
.
Hydrologia
Rzeki
Większość obszaru Komi leży w
dorzeczu
dużych równinnych rzek:
Wyczegdy
, Łuzy,
Miezieni
i
Waszki
. Prócz rzek typu równinnego przez teren kraju płyną też rzeki górskie. Są nimi prawe dopływy
Peczory
, m.in. Unja, Iłycz, Podczerem, Szczugor i in.
Głównymi rzekami Komi są:
Od wieków rzeki Komi odgrywały znaczącą rolę przy zasiedlaniu i zagospodarowywaniu zarówno tego kraju, jak i regionów położonych dalej na wschód. Już w XII wieku przez obszar dzisiejszej republiki (określanej wówczas mianem) przebiegała tzw.wielka
nowogrodzka
droga do
Jugry
(tj. dzisiejszego
Chanty-Mansyjskiego Okręgu Autonomicznego – Jugry
) (ros. великий новгородский чрезкаменный путь в Югру), której znaczna część wiodła właśnie ułatwiającymi komunikację licznymi rzekami Komi.
Jeziora
Na terenie Komi znajduje się ponad 78 tysięcy
jezior
, które łącznie zajmują obszar ok. 4,5 tys. km², jednak 98% tych zbiorników wodnych to jeziora niewielkie, o powierzchni nieprzekraczającej 0,5 km².
Jeziora te podzielić można ze względu na pochodzenie, jak też ze względu na położenie. Pod względem genezy wśród lokalnych zbiorników wyróżnić można
polodowcowe
,
krasowe
,
torfowiskowe
i reliktowe. Z uwagi na lokalizację i związaną z tym faunę i florę jeziora dzielą się na
tundrowe
,
tajgowe
(
leśne
), górskie oraz zalewowe
Największe rozmiary posiadają reliktowe jeziora leśne, które jedna są na ogół płytkie; największą głębokość (do 50 m) mają jeziora górskie, które z kolei są niewielkie pod względem obszaru – rzadko przekraczają 1 km².
Największe jeziora
- Jezioro Sindorskie (ros. Синдорское озеро) – powierzchnia 35 km²
- Jezioro Jam (ros. Ям озеро) – powierzchnia 48,7 km²
- Wielkie Charbiejty (ros. Большое Харбейты) – powierzchnia 21 km²,
głębokość
– do 17 m
Inne większe jeziora, ważne z gospodarczego, krajobrazowego lub ekologicznego punktu widzenia
- Jezioro Donty (Don) (powierzchnia – 4,6 km², długość – 20 km, średnia głębokość – 1,5 m)
- Jezioro Kadomskie (długość ok. 4 km, szerokość – 3,5 km)
- Jezioro Wad
- Jezioro Dodźskie
- Jezioro Wiejsakoty (powierzchnia – 6,3 km², długość – 3 km, szerokość – 0,6 km)
- Jezioro Wadybty
- Jezioro Smolne (Smolmoje)
- Jezioro Tielpos (górskie, głębokość 49,5 m, powierzchnia - 0,25 km²)
- Jezioro Długie (Dlinnoje) (górskie, głębokość 40-50 m)
- Jezioro Torgowoje (górskie, głębokość 40-50 m)
Bagna
Bagna
zajmują ok. 7,7% powierzchni Komi, tj. 3,2 mln
ha
. Obszary te stanowią odrębne
ekosystemy
, silnie oddziałujące na tereny sąsiednie poprzez wpływ na poziom
wód gruntowych
, akumulację wilgoci i oczyszczanie wód z zanieczyszczeń, a także jako miejsca lęgowe licznych gatunków ptaków .
Największe bagna:
- Bagno usińskie (
Усинское болото
) - 139.190 ha
- Okiean (“Ocean”) (Океан) - 178.975 ha
- Dziorniur (Дзёрнюр) - 32.228 ha
- Tybjuniur (Тыбъюнюр) - 60.042 ha
- Martiuszewskie (Мартюшевское) - 9.285 ha
Górnictwo
Na terenie republiki wydobywa się:
węgiel
,
ropę naftową
,
gaz ziemny
,
złoto
i
diamenty
.
Klimat
Większość obszaru republiki leży w
strefie
klimatu umiarkowanego
chłodnego, typu
kontynentalnego
, jedynie
północne
skrawki kraju pozostają w strefie
klimatu subpolarnego
.
Zima
na tym obszarze jest dość długa i bardzo chłodna; średnia
temperatura
najchłodniejszego
miesiąca
-
stycznia
waha się od −17
°C
na południu kraju do −20 °C w części północnej.
Lato
, jakkolwiek krótkie, jest dość ciepłe - średnia temperatura lipca to od +11 °C na północy do +15 °C na południu republiki.
W regionie występuje dość wysoki poziom
opadów
- średnio ok. 700 mm; opady te mają głównie postać
deszczu
, a ich największe nasilenie ma miejsce w
sierpniu
.
Historia
Od
średniowiecza
tereny dzisiejszej republiki wchodziły w skład
Państwa Nowogrodzkiego
; pod koniec
XV wieku
stały się częścią
Państwa Moskiewskiego
. Obszary te były ważnym źródłem
futer
. Z racji surowego klimatu i braku dróg ziemie komi pozostawały bardzo słabo zaludnione.
W
XVIII wieku
tereny dzisiejszej republiki wchodziły w skład
guberni
archangielskiej, w której ramach stanowiły 3
ujezdy
(jareński, solwyczegodzki i pustoziorski); w
1780 r
. z części terenu ujezdu jareńskiego wydzielono ujezd ust-sysolski.
Niższą od ujezdu jednostką
podziału administracyjnego
była
wołost
(ros.
волость
) – jednostka zbliżona do polskiej
gminy
.
Na początku
XX wieku
niewielkie części dzisiejszego obszaru Komi wchodziły też w skład guberni wołogodzkiej i wiackiej.
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Komi w czasach Związku Radzieckiego
W latach 30. odkryto na terenie Komi duże zasoby
węgla kamiennego
(eksploatacja rozpoczęła się jednak dopiero w latach
II wojny światowej
, gdy
Wehrmacht
zajął dostarczające węgla na potrzeby radzieckiej gospodarki obszar zagłębia
Donbasu
). W latach 30. też rozpoczęto w Komi budowę
przemysłu
, zbudowano
koleje
i drogi. Spowodowało to szybki napływ osadników (głównie Rosjan) i wzrost zaludnienia.
Od lat 30. do 50.
XX wieku
obszar republiki był ważnym punktem na
mapie
radzieckiego systemu obozów -
GUŁag
-ów. Część ówczesnych obozów funkcjonuje do dziś jako
więzienia
lub kolonie karne.
Komi w niepodległej Rosji
Po upadku ZSRR przemysł republiki - główne źródło dochodów mieszkańców znalazł się w kryzysie. Spowodowało to znaczną emigrację, w konsekwencji czego w latach
1990
—
2007
liczba mieszkańców kraju spadła o 22%.
Historia autonomii komiackiej
Autonomia
Komiaków
utworzona została
22 sierpnia
1922 r
, kiedy to zorganizowano
Komi-Zyriański Obwód Autonomiczny
. Tworzenie
autonomicznych jednostek
terytorialnych dla mniejszości narodowych było częścią polityki tzw.
korienizacji
, tj. przyznawania autonomii mniejszościom narodowym zamieszkującym obszary dawnego Imperium, poprzednio
dyskryminowanym
i
rusyfikowanym
przez
carat
. Obwód istniał do
5 grudnia
1936 r
. Wtedy to zmieniono status tej autonomicznej jednostki administracyjnej - podniesiono jej rangę i poszerzono zakres autonomii, tworząc
Komijską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką
.
Komijska ASRR została zlikwidowana w
1990
r. na fali zmian związanych z rozpadem
ZSRR
. Jej prawną kontynuacją jest obecna Republika Komi.
Prezydenci Komi
- Jurij Spiridonow 1992-2002
- Władimir Aleksandrowicz Torłopow 2002-2010
- Wiaczesław Michajłowicz Gajzer od 2010
Ludność
Komiacy
Rdzenną ludnością kraju są
ugrofińscy
Komiacy
(dawniej zwani też Zyrianami). Wywodzą się oni ze
średniowiecznych
plemion
fińskich
, zamieszkujących tereny między jeziorem
Ładoga
a
Uralem
. Już od
XI wiekw
. podlegali oni ruskim (potem rosyjskim) wpływom kulturowym, które nasiliły się jeszcze
XIV
i
XV w.
, gdy ziemie Komi zostały formalnie włączone do
Rosji
. Na przełomie średniowiecza i epoki nowożytnej Komiacy pod wpływem Rosjan przyjęli
religię
prawosławną
, choć do dziś, zwłaszcza na północy i na odizolowanych obszarach wiejskich zachowali elementy dawnego
kultu
przyrody.
Statystyki demograficzne
Ludność ogółem: 975 000 (szacunkowo na koniec
2006 r
.)
- Ludność wg miejsca zamieszkania:
- liczba
kobiet
na 1000
mężczyzn
: 1106
- Ludność wg wieku
- średnia wieku dla ogółu populacji: 34,5 lat
- średnia wieku w miastach: 33,7 lat
- średnia wieku na wsiach: 36,8 lat
- średnia wielu mężczyzny: 32,3 lat
- średnia wieku kobiety: 36,8 lat
-
gospodarstwa domowe
:
- ogółem: 381 626
- w miastach: 289 854
- na wsiach: 91 772
-
Przyrost naturalny
(
2005 r
.)
- urodzenia: 10 975 (współczynnik urodzeń 11,1)
-
zgony
: 15 074 (współczynnik zgonów 15,2)
-
ubytek naturalny
: 4 099 (- 4,1)
Skład etniczny
Zmiany składu etnicznego populacji Komi w latach
1926
-
2002
(wg danych
spisowych
)
|
1926
|
1939
|
1959
|
1970
|
1979
|
1989
|
2002
|
---|
Komiacy
| 191 245 (92,2%) | 231 301 (72,5%) | 245 074 (30,4%) | 276 178 (28,6%) | 280 798 (25,3%) | 291 542 (23,3%) | 256 464 (25,2%) |
Rosjanie
| 13 731 (6,6%) | 70 226 (22,0%) | 389 995 (48,4%) | 512 203 (53,1%) | 629 523 (56,7%) | 721 780 (57,7%) | 607 021 (59,6%) |
Ukraińcy
| 34 (0,0%) | 6010 (1,9%) | 80 132 (9,9%) | 82 955 (8,6%) | 94 154 (8,5%) | 104 170 (8,3%) | 62 115 (6,1%) |
Białorusini
| 11 (0,0%) | 3323 (1,0%) | 22 339 (2,8%) | 24 706 (3,1%) | 24 763 (2,2%) | 26 730 (2,1%) | 15 212 (1,5%) |
Tatarzy
| 32 (0,0%) | 709 (0,2%) | 8459 (1,0%) | 11 906 (1,5%) | 17 836 (1,6%) | 25 980 (2,1%) | 15 680 (1,5%) |
Niemcy
| 15 (0,0%) | 2617 (0,8%) | 19 805 (2,5%) | 14 647 (1,8%) | 13 339 (1,2%) | 12 866 (1,0%) | 9246 (0,9%) |
inni | 2246 (1,1%) | 4810 (1,5%) | 40 395 (5,0%) | 42 207 (4,4%) | 49 948 (4,5%) | 67 779 (5,4%) | 52 936 (5,2%) |
Wyznania
Zdecydowana większość populacji republiki wyznaje
prawosławie
. Prócz tego istnieje liczna grupa
ateistów
; z mniejszości religijnych najliczniejsi są
muzułmanie
(ok. 2%)
Miasta i osiedla typu miejskiego
miasta
i największe
osiedla typu miejskiego
(stan na
1 stycznia
2005
r.)
Nazwa | Nazwa rosyjska | Liczba mieszkańców |
---|
Syktywkar
| Сыктывкар | 228.928 |
Uchta
| Ухта | 103.064 |
Workuta
| Воркута | 82.000 |
Peczora
| Печора | 47.726 |
Usinsk
| Усинск | 45.238 |
Inta
| Инта | 38.772 |
Sosnogorsk
| Сосногорск | 29.203 |
Worgaszor
| Воргашор | 19.873 |
Jemwa
| Емва | 15.777 |
Siewiernyj | Северный | 14.228 |
Wuktył
| Вуктыл | 14.031 |
Niżnyj Odes | Нижний Одес | 11.654 |
Mikuń
| Микунь | 11.409 |
Żeszart
| Жешарт | 9.832 |
Jariega | Ярега | 8.519 |
Troicko-Peczorsk | Троицко-Печорск | 8.499 |
Krasnozatonskij | Краснозатонский | 8.464 |
Wodnyj | Водный | 6.662 |
Ussogorsk | Усогорск | 5.432 |
Zapoliarnyj | Заполярный | 4.498 |
Wierchniaja Maksakowka | Верхняя Максаковка | 4.010 |
Wojwoż | Войвож | 3.673 |
Szudajag | Шудаяг | 3.620 |
Komsomolskij | Комсомольский | 3.426 |
Kożwa | Кожва | 3.421 |
Sindor | Синдор | 2.973 |
Błagojewo | Благоево | 2.607 |
Wierchniaja Inta | Верхняя Инта | 2.095 |
Siedkyrkieszcz | Седкыркещ | 2.011 |
Gospodarka
Gospodarka
Komi opiera się głównie na wydobyciu surowców energetycznych (
ropa naftowa
,
gaz ziemny
oraz
węgiel
) oraz wykorzystaniu lasów (
przemysł drzewny
i celulozowo-papierniczy).
Po rozpadzie ZSRR lokalna
ekonomia
pogrążona jest w kryzysie; spowodował on m.in. to, iż w ciągu ostatniego dwudziestolecia populacja kraju spadła o blisko ¼.
Podział administracyjny
Republika Komi dzieli się na 15
rejonów
municypalnych (
ros
.
муниципальный район
); 5 największych miast stanowi wydzielone okręgi miejskie (ros.
городскoй округ
).
Rejony
Okręgi miejskie
Surowce mineralne
Na obszarze Komi znajdują się
złoża
kopalin opałowych, zwłaszcza
węgla
(213
mld
ton
, z czego –
węgiel kamienny
, ok. 78%,
węgiel brunatny
– 19%,
antracyt
– 3%),
łupków
opałowych,
asfaltytu
,
torfu
(złoża: 12 mld ton) oraz
ropy naftowej
(blisko 4 mld ton) i
gazu ziemnego
(ok. 3
trylionów
m³).
Ponadto na terenie republiki istnieją pokłady
pierwiastków
i
minerałów
wykorzystywanych w
przemyśle chemicznym
, przede wszystkim
fosforytów
,
siarki
,
soli
kamiennej
i wapiennych,
barytu
i
fluorytu
.
Prócz tego w Komi wydobywane są
wapienie
i
dolomity
,
gips
,
piaskowiec
i
kwarcyt
. W górach
Uralu
na wschodzie znajdują się złoża
kwarcu
,
rubinów
,
granatów
,
ru:пренит
i
bursztynu
. W różnych częściach kraju znajdują się także miejsca wydobycia
agatów
,
ru:яшма
,
marmuru
(różnych typów),
nefrytu
,
jadeitu
, itd.
Z
rud
metali
odkryto m.in.
tytan
, rudy
aluminium
(
boksyty
) i
metale szlachetne
– zwłaszcza
złoto
(w Uralu Polarnym i na Timanie oraz w dorzeczu rzeki Korzym.
Tablice rejestracyjne
Tablice pojazdów zarejestrowanych w Republice Komi mają oznaczenie "11" w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.
Linki zewnętrzne