Wedyzm (religia wedyjska) - najstarsza względnie poznana
religia
Indii
,
henoteistyczna
, wywodząca się prawdopodobnie z okresu między połową drugiego tysiąclecia p.n.e. a początkiem pierwszego p.n.e. Jej zręby ukazują teksty
Wed
, w szczególności najstarsze zbiory - sanhity. Była to religia ahierarchiczna, koncentrująca się wokół rozbudowanego ceremoniału ofiary wedyjskiej (
jadźńa
, śrauta); w mniejszym stopniu obecne były także praktyki magiczne i rytuały związane z ogniskiem domowym (patrz:
Atharwaweda
). Przebieg ofiary wedyjskiej był dla jej uczestników odtworzeniem aktu
kosmogonicznego
i zarazem czynnością podtrzymującą harmonijne istnienie wszechświata, co za tym, pomyślność życia ludzkiego - dlatego tak niezwykle ważny był jej prawidłowy przebieg.
Świątynie
i zwyczaj czczenia wizerunków bogów pojawia się w wedyzmie znacznie później, prawdopodobnie w efekcie obcych wpływów (być może
drawidyjskich
).
Bogowie wedyjscy (
dewa
) to nadludzkie, nieśmiertelne istoty, przede wszystkim uosabiające zjawiska natury (np.
Agni
- ogień,
Surja
- Słońce,
Waju
- wiatr,
Uszas
- świt,
Ratri
- noc, itd.). Najważniejsi pośród nich to bóstwa związane z powstaniem wszechświata i utrzymaniem jego porządku:
Agni
(pośrednik między człowiekiem sprawującym ofiarę a przyjmującym ją bogami),
Mitra
,
Waruna
,
Wisznu
(który zyska jeszcze na znaczeniu w późniejszym
hinduizmie
),
Soma
i
Indra
(król bogów, uosobienie wojowniczego charakteru
Ariów
). To te bóstwa przede wszystkim należy pokrzepić świętym napojem -
somą
, topionym masłem (
ghi
) i świętymi słowami Wed w trakcie ofiary wedyjskiej. Wielu bogów okresu wedyjskiego ma swoje starsze odpowiedniki w
Aweście
, choć często ich role uległy w wedyzmie znacznemu przekształceniu.
Należy pamiętać, że Wedy, a w szczególności
Rygweda
ukazywały wierzenia najwyższych warstw społecznych (
warn
), ignorując w znaczniej mierze mitologię tworzącą się w warstwach niższych oraz przenikające elementy niearyjskie, które najprawdopodobniej zadecydowały o późniejszym kształcie
hinduizmu
. Prawdopodobnie taki „ludowy” rodowód ma
Wisznu
i
Rudra
.
Kosmologia:
Świat dzieli się na trzy części: Ojciec-Niebo (
Djaus
), Matka-Ziemia (
Prythiwi
) i oddzielające ich powietrze. W najwyższej części nieba mieszkają bogowie, Surja (Słońce), Soma (Księżyc). Powietrze wypełnia ciemność i deszczowe chmury. Wszelki porządek wszechświata wyznacza jedna zasada -
ryta
.
Kosmogonia:
Według najstarszych mitów świat zbudowali bogowie jak cieśle stawiający dom. Późniejsze wersje mitów ukazują powstanie świata jako narodziny z pierwiastka żeńskiego i męskiego, bądź jako dzieło stwórcze
Pradźapatiego
(bóstwo późnowedyjskie, które szczególnego znaczenia nabiera w
braminizmie
).
Zobacz też