Oryginalna butelka lejdejska
Układ 4 butelek lejdejskich połączonych równolegle, Muzeum w
Lejdzie
Butelka lejdejska – urządzenie służące do gromadzenia
ładunku elektrycznego
będące pierwszym
kondensatorem
. Jest to szklana
butelka
, której obie powierzchnie – zewnętrzna i wewnętrzna – pokryte są odizolowanymi warstwami
metalu
. Warstwy te pełnią rolę okładek kondensatora, zaś szkło butelki jest
izolatorem
.
Historia
Wynalazcami butelki byli niezależnie od siebie
Pieter van Musschenbroek
, profesor
Uniwersytetu w Lejdzie
i
Ewald Jürgen Georg von Kleist
z
Kamienia Pomorskiego
. Obaj donieśli o swoim wynalazku w
1746
r.
Wcześniej niż Pieter van Musschenbroek, ale później niż Georg von Kleist, prowadził doświadczenia z butelką lejdejską gdańszczanin
Daniel Gralath
[1]. Wyjaśnił zasadę jej działania, zastosował łączenie wielu butelek w baterie. Swoje prace opisał w podręczniku Historia Elektryczności.
W wersji Kleista było to naczynie ze szkła wypełnione wodą i zatkane korkiem, który był przebity na wylot
miedzianym
drutem. Butelkę można było naładować elektrycznie stykając pręt z naładowanym ciałem. Poprzez drut i wodę prąd dostawał się do środka naczynia i ładował dodatnio lub ujemnie jego wewnętrzne ścianki.
Pojemność elektryczną
można było znacznie zwiększyć, pokrywając szkło od zewnątrz i wewnątrz folią przewodzącą prąd. Po połączeniu obu folii przewodnikiem można było uzyskać wyraźne efekty rozładowania butelki lejdejskiej.
Wkrótce po wynalezieniu tego przyrządu, francuski ksiądz
Jean-Antoine Nollet
, zapalony eksperymentator, na dziedzińcu królewskiego pałacu w
Wersalu
, w obecności króla i całego dworu, rozładował butelkę lejdejską, używszy zamiast przewodnika łańcucha trzymających się za ręce 240 królewskich gwardzistów. Ku podziwowi i uciesze widzów, porażeni wyładowaniem gwardziści równocześnie podskoczyli do góry. Innym razem ten sam eksperymentator rozładował butelkę łańcuchem niemal trzykilometrowej długości utworzonym z zakonników opactwa w
Chartreux
, połączonych ze sobą odcinkami drutu. I w tym doświadczeniu jego uczestnicy wyraźnie odczuli wstrząs.
Duże znaczenie dla rozwoju badań nad elektrycznością miały prace doświadczalne
Benjamina Franklina
, który w roku
1752
"złapał" prąd z
błyskawicy
do butelki lejdejskiej i dowiódł, że piorun jest związany z wyładowaniem elektrycznym w atmosferze.
Przypisy
- ↑ Andrzej Januszajtis, Scientists In Old Gdańsk: 17th And 18th Centuries, TASK Quarterly, 5 No 3 (2001), ISSN 1428-6394
Bibliografia