Sonda kosmiczna – bezzałogowy, prawie zawsze zautomatyzowany
statek kosmiczny
przeznaczony do prowadzenia badań naukowych w przestrzeni pozaziemskiej.
Sondy kosmiczne wynoszone są przez
rakiety
lub na pokładzie
wahadłowców
. Wyposażone w aparaturę naukową (np. kamery, magnetometry, spektrometry, liczniki promieniowania), zbierają dane i dostarczają na Ziemię (obecnie prawie zawsze przesyłają je drogą
radiową
). Niektóre sondy kosmiczne powracają na naszą planetę z próbkami materii z innych ciał kosmicznych oraz z danymi zapisanymi na nośnikach informacji.
Loty sond kosmicznych wzbudzają dużo mniejsze zainteresowanie niż loty załogowe. W praktyce okazało się, że działające poza ziemią
roboty
badawcze dostarczyły nauce dużo więcej informacji niż ludzie. Poza tym jedynym obiektem, na który wysłano astronautów jest
Księżyc
.Olbrzymie koszty i trudności techniczne uniemożliwiają obecnie dalsze wyprawy załogowe, np. do pobliskich
planetoid
, na
Marsa
,
Wenus
,
Merkurego
, czy
księżyce galileuszowe Jowisza
. Najważniejszą zaletą maszyn, jest brak konieczności zabierania ogromnych ilości
tlenu
i
wody
. Utrzymanie ludzkiego organizmu przy
życiu
poza Ziemią jest bardzo kosztowne. Jeden lot promu kosmicznego odpowiada wysłaniu na Marsa około pięciu robotów badawczych. Strata sondy kosmicznej powoduje wielki smutek jej konstruktorów, a śmierć astronautów - żałobę narodową. Zwolennicy lotów załogowych podkreślają jednak, że ryzyko oraz koszty wysyłania ludzi w kosmos są uzasadnione, gdyż służą otwarciu dla ludzkości nowej przestrzeni rozwoju. Jednak nawet w załogowych lotach kosmicznych sondy są niezbędne. Zautomatyzowane statki
Progress
dostarczają na
stacje kosmiczną
zapasy.
Największy problem przy zastosowaniu sond kosmicznych w odległym kosmosie, to opóźnienie
komunikacji
. Wyłącznie roboty na Księżycu mogą być zdalnie sterowane przez ludzi. Marsjańskie łaziki w najgorszym przypadku muszą czekać aż pół
godziny
na reakcję operatora. Tyle czasu
fale radiowe
biegną w obie strony. Sondy wyposażane są jednak w coraz szybsze komputery, które pozwalają im na samodzielne podejmowanie decyzji i prowadzenie badań.
Niektóre sondy kosmiczne spełniają swoje zadania krążąc na
orbicie
wokół Ziemi jako jej
sztuczne
satelity
. Oprócz celów naukowych służą one zastosowaniom komercyjnym. Mogą pomagać
meteorologom
w przewidywaniu
pogody
, służyć komunikacji, czy jako
satelity geostacjonarne
transmitować programy
telewizyjne
.
Jednak dla nauki najważniejsze okazały się sondy badające
planety
Układu Słonecznego
i
przestrzeń kosmiczną
poza nim. Sondy jako nasze zdalne
oczy
i
uszy
dotarły w pobliże
komety Halleya
, kilku
planetoid
i na wszystkie planety Układu Słonecznego.
Najdalej zawędrowały sondy kosmiczne
Pioneer 10
,
Pioneer 11
,
Voyager 1
i
Voyager 2
, które opuściły już Układ Słoneczny i pomknęły ku innym
gwiazdom
naszej
galaktyki
. Na ich pokładzie umieszczono
informacje
o mieszkańcach planety ludzi. Zakodowane przez naukowców przesłanie dotrze w pobliże najbliższych gwiazd za więcej niż 40 000
lat
. Sondy kosmiczne stanowią ważny element w badaniach dotyczących
Słońca
. Sonda
SOHO
stale obserwuje naszą niespokojną gwiazdę ostrzegając nas przed nagłymi uderzeniami
wiatru słonecznego
.
Dla współczesnej
astronomii
przełomowe okazały się badania prowadzone przez sondy spoglądające ku odległym gwiazdom.
Teleskop Hubble'a
sfotografował szereg odległych
supernowych
, czym pomógł określić, jak szybko w swojej historii rozszerzał się
Wszechświat
. Sondy
COBE
i
WMAP
umożliwiły zbadanie
niejednorodności promieniowania tła
, które pochodzi sprzed 13,6
mld
lat. Badacze zajmujący się
kosmologią obserwacyjną
mogli wykluczyć kilka z proponowanych
hipotez
dotyczących początków naszego Wszechświata.
Pojazd Spirit na powierzchni Marsa
Najważniejsze misje sond kosmicznych
Linki zewnętrzne