Charles Batteux (
6 maja
1713
w
Vouziers
w Ardenach –
14 lipca
1780
w
Paryżu
) - francuski filozof, znany zwłaszcza jako autor pism z zakresu estetyki, twórca pojęcia sztuki piękne.
Po studiach teologicznych w
Reims
wyjechał w
1739
roku do Paryża, następnie uczył w kolegiach w
Lisieux
i
Nawarrze
, by w końcu uzyskać stanowisko nauczyciela filozofii w
College de France
. W
1746
opublikował traktat Les Beaux-Arts réduits a un meme principe, w którym wprowadził pojęcie sztuki piękne.
Według Batteux dziełem sztuki jest każdy przedmiot wykonany przez człowieka dla zaspokojenia jakichś jego potrzeb. Podział sztuk jest trzystopniowy: pierwszy poziom stanowią sztuki mechaniczne, które służą wytwarzaniu narzędzi i przedmiotów codziennego użytku. Drugi poziom odpowiada sztuce użytkowej (wg obecnej terminologii) - wytwarzamy przedmioty użyteczne, a jednocześnie piękne. Poziom trzeci to właściwe sztuki piękne, które zajmują się wytwarzaniem przedmiotów wyłącznie dla zaspokojenia potrzeb duchowych.
Dzieło sztuki pięknej powstaje przez odpowiednie zestawienie i zagęszczenie występujących w przyrodzie elementów piękna - dźwięków, obrazów, kształtów. Tworzenie takich dzieł jest przyrodzoną potrzebą człowieka - tak, jak musimy zaspokajać potrzeby ciała, by istnieć jako istoty cielesne, musimy też zaspokajać potrzeby ducha, by istnieć jako istoty duchowe. Zestawiając ze sobą i zagęszczając występujące w naturze elementy piękna, artysta tworzy dzieła sztuki. Muzyk łączy w harmonię odgłosy świata natury, malarz łączy i zagęszcza elementy piękna przyrody.
Tym, co pozwala porządkować poszczególne doświadczenia i przypisywać je określonej idei jest
smak estetyczny
.
Idee Batteux spotkały się z szerokim odzewem wśród współczesnych mu teoretyków estetyki.
Reputację Batteux jako uczonego ugruntowały tłumaczenia
Horacego
(
1750
) i w roku
1754
został członkiem Akademii Napisów i Literatury, a w
1761
członkiem
Akademii francuskiej
. W roku
1765
wydał Cours de belles lettres, a w
1774
duży traktat Principes de la littérature. Swoje poglądy filozoficzne przedstawił w La morale d'Épicure tirée de ses propres écrits (
1758
), gdzie bronił poglądów
Epikura
i w Histoire des causes premieres (
1769
), która może być uznana za jedno z pierwszych dzieł z historii filozofii. Niezależność poglądów i krytyka nadużywania autorytetów doprowadziły do tego, że utracił stanowisko wykładowcy. Jego ostatnią i najszerzej zakrojoną pracą były wykłady dla uczniów szkół wojskowych Cours d'études a l'usage des éleves de l'école militaire w 45 tomach.