Galba (Serwiusz Sulpicjusz Galba, Servius Sulpicius Galba, Servius Galba Imperator Caesar Augustus; ur.
25 grudnia
3 p.n.e.
, zm.
15 stycznia
69
n.e.) -
cesarz rzymski
od
8 czerwca
68
r. do swojej śmierci. Jego panowanie zapoczątkowało
rok czterech cesarzy
.
Pochodzenie i droga do władzy
Urodził się jako Servius Sulpicius Galba niedaleko
Terraciny
, jak określił to
Swetoniusz
: "na lewo od drogi do Fundi".
Poprzez swego dziadka ze strony ojca ("znakomitszego za sprawą swego wykształcenia, niż rangi - jako że nie przekroczył statusu
pretora
", "opublikował obszerną i skrupulatną historię" - Swetoniusz, który przewidział jego drogę do objęcia rządów), pochodził od Serwiusza Sulpicjusza Galby (pretor w
54 p.n.e.
). Ojciec Galby zdobył urząd
konsula
i chociaż był niski, garbaty i przeciętnie przemawiał, uchodził za pracowitego obrońcę w adwokaturze. Matką przyszłego władcy była Mummia Achaika, wnuczka Catullusa i prawnuczka Lucjusza Mummiusza Achaikusa. Rodzice Galby mieli jeszcze tylko jedno dziecko, starszego syna zwanego Gajuszem, który opuścił Rzym po roztrwonieniu większej części swego majątku i popełnił samobójstwo, ponieważ Tyberiusz nie pozwoliłby mu wziąć udziału w przydziale prowincji w jego roku. Po kolejnym ślubie ojca z Liwią Ocelliną, Galba został adoptowany przez macochę i przyjął jej imiona, stając się Lucjuszem Liwiuszem Ocellą zanim zasiadł na tronie cesarskim.
Pochodził ze szlacheckiego rodu i był bardzo bogatym człowiekiem, jednak zarówno poprzez urodzenie, jak i adopcję, nie był powiązany z żadnym z sześciu pierwszych cesarzy. We wczesnych latach wykazywał nadzwyczajne predyspozycje, toteż
August
i
Tyberiusz
przepowiadali jego przyszłą sławę.
W
20
r. stał się pretorem, w
33
zaś konsulem. Zyskał dobrą opinię w licznych prowincjach:
Galii
,
Germanii
,
Africe
oraz
Hispanii
(
Półwysep Iberyjski
, teren obejmujący dzisiejszą
Hiszpanię
i
Portugalię
), z powodu zdolności wojskowych, stanowczości oraz bezstronności. Po śmierci
Kaliguli
odmówił namowom przyjaciół do pokuszenia się o urząd cesarza, lojalnie służąc
Klaudiuszowi
. Przez pierwszą połowę rządów
Nerona
żył na emeryturze, aż do roku
61
, kiedy to władca Rzymu zlecił mu kierowanie prowincją
Hispania Tarraconensis
.
Wiosną
68
r. Galba został poinformowany, że Neron planuje go wyeliminować; dowiedział się także o powstaniu Windeksa w
Galii
. Początkowo był skłonny pójść za przykładem dowódcy
nadreńskich
wojsk, ale porażka i śmierć galijskiego zarządcy wznowiły jego wahania. Zapał Galby ożywiła jednak wieść, że poparcia udzielił mu
prefekt pretorianów
Nimfidiusz Sabinus
. Do tego momentu ośmielał się jedynie nazywać się
legatem
senatu
i ludu rzymskiego, ale po samobójstwie Nerona przyjął tytuł
cezara
i odbył marsz na
Rzym
.
Po śmierci Nerona Nimfidiusz Sabinus usiłował przejąć władzę przed przyjazdem Galby, nie mógł jednak pozyskać lojalności gwardii pretoriańskiej i został zabity. Po przybyciu do miasta w październiku 68 r. nowy cesarz spotkał się z żądaniami żołnierzy. Jego odpowiedzią było zabicie wielu z nich.
Panowanie i upadek
Najistotniejszy problem, z jakim zetknął się Galba podczas swoich krótkich rządów, związany był z przywróceniem państwowych finansów. Władca podejmował wiele niepopularnych decyzji, spośród których najbardziej niebezpieczną była odmowa wypłacenia pretorianom nagród pieniężnych, jakie były im w jego imieniu obiecane. Cesarz gardził poglądem, jakoby żołnierze powinni otrzymywać "łapówki" za lojalność. Oburzał pospólstwo swoim skąpstwem i niechęcią wobec przepychu. Zaawansowany wiek stłumił energię władcy, który znalazł się całkowicie pod kontrolą ulubieńców. Trzej z nich - Tytus Winiusz (został kolegą cezara jako konsul), Korneliusz Laco (dowódca gwardii pretorianów) oraz wyzwoleniec Galby, Icelus Marcjanusz - mogli kontrolować władcę. Z powodu wielkiego wpływu na cesarza byli oni nazywani "trzema pedagogami". Wszystko to sprawiło, że Galba stał się naprawdę nielubiany.
1 stycznia
69
r. dwa legiony w
Germania Superior
odmówiły przysięgi lojalności wobec władcy i przewróciły jego pomniki, żądając wybrania nowego cesarza. Następnego dnia sprzeciwili się również żołnierze w
Germania Inferior
- postanowili oni sami zdecydować, kto zasiądzie na tronie i okrzyknęli cezarem zarządcę swojej prowincji,
Witeliusza
. Wskutek wybuchu rewolty Galba uświadomił sobie, jak zła jest opinia o jego rządach oraz jak wysoki stopień społecznego niezadowolenia. W celu powstrzymania rosnącej burzy, zaadoptował swego koadiutora i spadkobiercę,
Lucjusza Kalpurniusza Pizona
. Ludność uznała wybór następcy za przejaw strachu, a pretorianie oburzyli się, ponieważ nie pojawiała się zwyczajowa
donacja
.
Marek Salwiusz Oton
, niegdysiejszy zarządca
Luzytanii
i jeden z najwcześniejszych zwolenników Galby, rozczarowany tym, że to nie on, lecz Pizon objął miano następcy władcy, nawiązał kontakt z pretorianami, którzy przyjęli go swoim cesarzem. Galba, który natychmiast udał się na spotkanie z rebeliantami (był tak słaby, że musiał być trzymany w lektyce), napotkał oddział kawalerii i został zarżnięty niedaleko Lacus Curtius. Pizona zabito niedługo potem. Jak podaje
Plutarch
, w swoich ostatnich chwilach cesarz Galba miał nadstawić szyję i rzec: "Uderzcie, jeśli będzie to z pożytkiem dla Rzymian!"
Łącznie zabicie Galby zadeklarowało ok. 120 osób, pragnących zyskać przychylność Otona i mających nadzieję na nagrodę. Lista ich imion została spisana i trafiła w ręce Witeliusza, gdy ten przejął władzę po Otonie. Wszyscy, którzy się na niej znaleźli, zostali zabici.
Podczas późnego etapu swoich rządów na prowincji Galba był niedołężny i apatyczny, ale było to spowodowane zarówno upływem czasu, jak i chęcią, by nie przyciągać na siebie uwagi Nerona. Jak pisze Tacyt, wszyscy ogłosiliby go godnym cesarstwa, gdyby nigdy nie był cesarzem ("omnium consensu capax imperii nisi imperasset").
Zobacz też
Bibliografia
- Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna. t. I, Warszawa 1992.
- Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, ISKRY, Warszawa 2006.
- Krawczuk A., Poczet cesarzy rzymskich, ISKRY, Warszawa 2006.
- Swetoniusz, Żywoty cezarów., Ossolineum, Wrocław 1987.
- Tacyt, Dzieła t.I-II, Warszawa,1957, 2004.
- Władcy i wodzowie starożytności. Słownik, pod red. P. Iwaszkiewicz, W. Łoś, M. Stępień, Warszawa 1998.
Linki zewnętrzne