Radzim Gaudenty
Radzim GaudentyPomnik św. Wojciecha z bratem Radzimem w
Libicach
Bł. Radzim (Radzym[1]) Gaudenty (z
czes.
Radim) – syn
Sławnika
, brat przyrodni
św. Wojciecha
, pierwszy
arcybiskup gnieźnieński
oraz
metropolita
na ziemiach polskich: przyjmuje się, że urodził się między około
960
a
970
[2][3] rokiem (otrzymując sakrę biskupią powinien mieć najmniej 30 lat); rok śmierci nie jest ustalony – według różnych koncepcji historyków przyjmuje się kilka propozycji
1006
,
1011
[4],
1016
,
1018
,
1020
,
1022
. Znaczenie imienia RadzimImię czeskie Radim[5], a polskie Radzim oznacza dający radość, natomiast łacińskie imię Gaudenty wywodzi się od słowa gaudes, czyli radosny. Imiona więc oznaczają osobę o pogodnym usposobieniu. Towarzysz św. WojciechaOjcem Radzima był Sławnik[6], książę
libicki
z rodu
Sławnikowiców
, wnuk cioteczny
króla
Niemiec
Henryka Ptasznika
. Imię matki jest nieznane. Wg niektórych badaczy kształcił się wspólnie z Wojciechem w
magdeburskiej
szkole Otryka, ale ze względu na różnicę wieku od kilku do kilkunastu lat jest to mało prawdopodobne. Nie ulega jednak wątpliwości, że od młodości był przeznaczony do stanu duchownego będąc później nieodłącznym towarzyszem[7] starszego brata Wojciecha,
biskupa
Pragi
od
982
. W
988
wspólnie z nim podróżował do
Rzymu
. Dalszym etapem wędrówki miała być pielgrzymka do
Ziemi Świętej
. Dotarli jednak tylko do
opactwa
benedyktynów
na
Monte Cassino
, skąd powrócili do Rzymu. Tu obaj wstąpili do klasztoru benedyktynów na
Awentynie
(
990
), gdzie Radzim przyjął zakonne imię
Gaudenty
. Radzim przyjął wówczas także święcenia
diakona
, a niedługo potem
kapłańskie
. Pielgrzymowali też po Francji gdzie spotkali się w Moguncji z cesarzem Ottonem III. Bracia wrócili do Pragi, ale wobec kłopotów Wojciecha na jego praskim biskupstwie, w
994
znów podążyli do Rzymu. Stąd udali się przez
Polskę
na wyprawę misyjną do
Prus
. Los brata został Gaudentemu oszczędzony. Hagiografowie Wojciecha przekazali, że w przeddzień tragicznej śmierci Wojciecha Radzim miał mieć widzenie przepowiadające męczeństwo brata (
23 kwietnia
997
[8]). Wypuszczony przez Prusów, wspólnie z innym towarzyszem wyprawy, Benedyktem, powrócił na dwór
Bolesława Chrobrego
, którego poinformował o śmierci brata oraz brał udział w wykupieniu jego ciała przez Chrobrego. Arcybiskup gnieźnieńskiZabiegi dyplomatyczne u przyjaciół Wojciecha,
papieża
Sylwestra II
i cesarza
Ottona III
przyniosły szybki sukces w
999
. Wtedy też Radzim Gaudenty
2 grudnia
otrzymał w Rzymie
sakrę
biskupią, z przeznaczeniem na zamierzoną
metropolię gnieźnieńską
[9]. Podczas
zjazdu gnieźnieńskiego
w roku tysięcznym został intronizowany na
metropolię
[10], w skład której wchodziły trzy
sufraganie
: w
Krakowie
,
Wrocławiu
i
Kołobrzegu
. Biskupów:
krakowskiego
Poppona
,
wrocławskiego
Jana
i
kołobrzeskiego
Reinberna
, konsekrował prawdopodobnie Gaudenty. Wcześniejsze misyjne
biskupstwo poznańskie
pozostało poza archidiecezją prawdopodobnie do
1012
. Pomiędzy arcybiskupem a
poznańskim biskupem
Ungerem
zaistniał spór. Biskup poznański, czy to z własnej inicjatywy, czy też jak uważają niektórzy badacze pod naciskiem arcybiskupa
Magdeburga
, mającego nadzieję objąć swoją
jurysdykcją
państwo Chrobrego, protestował przeciwko nowemu arcybiskupstwu. Przebieg tego konfliktu nie jest znany. Nic nie wiadomo również o działalności Gaudentego jako arcybiskupa. Przypuszcza się, że sprowadził do Polski swoich współbraci zakonnych, benedyktynów, których osadził w
Międzyrzeczu
. Jest to jednak informacja przekazana przez późniejszą tradycję i niepewna. W okresie jego rządów miało miejsce w
1003
męczeństwo tzw.
Pięciu Braci Męczenników
. Wyprawę misyjną wśród
Jaćwingów
zorganizował w tym czasie św.
Bruno z Kwerfurtu
. Zakończyła się ona śmiercią Brunona
9 marca
1009
. Mogło to być jednak już po śmierci Radzima. Istnieje również podana przez
Galla Anonima
informacja o tym, że z nieznanego powodu arcybiskup obłożył klątwą ziemie Polski. Data śmierciZnana jest w przybliżeniu data dzienna śmierci Gaudentego – dwa czeskie nekrologi podają 12 października, natomiast nekrolog z
Lüneburga
14 października[11]. Niepewny jest natomiast rok. Według
Długosza
i powtarzających za nim Katalogów arcybiskupów gnieźnieńskich stało się to w
1006
. Data ta jest jednak obecnie kwestionowana.
Władysław Abraham
[12] uważał, że Gaudenty zmarł dopiero po
1011
. Hipotezę tę oparł na założeniu, że w nekrologu lüneburskim imiona zmarłych zapisane są w kolejności chronologicznej. Ponieważ w nekrologu tym imię Gaudentego zapisane jest po Swidgerze, którego Abraham identyfikował ze zmarłym 14 października 1011 biskupem Münster, to oznacza to, że Gaudenty musiał umrzeć po Swidgerze, a więc po roku 1011. Nowsze badania wykazały jednak, że argumentacja ta nie jest trafna i że zapisy z tego nekrologu nie mogą być traktowane jako wskazówka do ustalenia rocznej daty zgony Gaudentego[13]. Z drugiej jednak strony Abraham zwrócił uwagę, że o śmierci Gaudentego milczy niemiecki kronikarz bp
Thietmar z Merseburga
żyjący w latach
975
-1018. Nie odnotował on w swej kronice żadnej wzmianki o jego śmierci. Argumentację tę przyjmują m.in.
Gerard Labuda
i
Tomasz Jurek
, przesuwając datę śmierci Radzima Gaudentego na okres po 1018 roku[14]. KultRelikwiarz bł. Radzyma w kościele pod jego wezwaniem w Gnieźnie Pierwszy arcybiskup gnieźnieński pochowany został w archikatedrze gnieźnieńskiej w pobliżu świętych relikwii brata Wojciecha. Jego zwłoki zostały wywiezione w
1038
z
Gniezna
przez czeskiego księcia
Brzetysława I
do Pragi razem z relikwiami świętego Wojciecha i 5 Braci Męczenników[15] i złożone w
katedrze św. Wita na Hradczanach
w kaplicy
świętych Kosmy i Damiana
[16]. Gaudenty jako towarzysz świętego Wojciecha stał się obiektem kultu w Polsce i w Czechach. W pierwszej połowie XX w. z inicjatywy
bp. Antoniego Laubitza
zainteresowano się miejscem pochówku bł. Radzyma w katedrze gnieźnieńskiej i brakiem jego relikwii. Jednak dopiero w czerwcu
1963
z polecenia
prymasa Wyszyńskiego
w podziemiach środkowej nawy głównej katedry natrafiono na grobowiec Radzyma. Prymas spełniając swoją misję poprosił
Watykan
o wprowadzenie kultu bł. Radzyma do polskiego kalendarza liturgicznego i otrzymał pozytywną odpowiedź. Nigdy nie został jednak kanonizowany. Szczególną czcią otaczano go w Gnieźnie, Pradze oraz w zakonie benedyktynów. 9 kwietnia
2003
za zgodą
Miloslava Kardynała Vlka prymasa Czech
relikwie zostały przekazane Gnieznu[17], a mianowicie parafii pod jego wezwaniem. Przyczynił się do tego z prośby proboszcza Winiar ks. Zbigniew Bukowski oraz pracownik słuźby konserwatorskiej kurii w Pradze Pavel Konzal. Tak więc po prawie tysiącu latach relikwie Radzyma znów doznają czci w pierwszej stolicy
Polski
. Współcześnie
Kościół
katolicki
uważa go za błogosławionego, jednak Papież
Jan Paweł II
10 grudnia
2004
zezwolił na używanie tytułu święty przed imieniem Radzim. Istnieje teza, że głowa świętego Wojciecha przechowywana w
Akwizgranie
jest w rzeczywistości głową Radzima. Jego święto jest obchodzone w archidiecezji gnieźnieńskiej
14 października
, a w praskiej
12 października
. W
1981
jako doprowadzenie swojej misji prawie do celu[18]
kardynał Stefan Wyszyński
erygował jedyną na świecie parafię pod wezwaniem
bł. Radzyma Gaudentego w Gnieźnie
, w której jego relikwie doznają szczególnej czci, ale także doznają ją w kaplicy pod jego wezwaniem w katedrze gnieźnieńskiej oraz w praskiej archikatedrze[19].. Miejscowości nazwane od imienia Radzym
Hagiograf
salezjański
ks. Wincenty Zalewski podaje, że jest 10 miejscowości wywodzących się od imienia Radzim. Wśród nich można wymienić: Literatura i utwory sceniczneW literaturze polskiej można znaleźć kilka prezentacji Radzyma. Piszą o nim m.in.: - Maria Czeska Mączyńska (1883-1944) w powieści dla młodzieży pt. Rycerz chrystusowy
-
Władysław Jan Grabski
(1901-1970) w trzytomowej powieści-legendzie pt. Saga o Jarlu Broniszu
-
Teodor Parnicki
(1908-1988) w powieści historycznej pt. Srebrne Orły
-
Karol Bunsch
(1898-1987) w dwutomowej powieści historycznej pt. Rok tysięczny
-
Antoni Gołubiew
(1907-1979) w sześciotomowej powieści historycznej 'Bolesław Chrobry', szczególnie w drugim tomie 'Szło nowe'
Z utworów scenicznych można wymienić: -
Juliusz Słowacki
(1809-1849) dramat w pięciu aktach 'Lilla Weneda' rozgrywający się w okolicach
Gopła
- Dramat w trzech aktach Ignacego Zięby pt. Święty Wojciech
- Tomasz Szymański – dyrektor
Teatru w Gnieźnie
: Rapsod o św. Wojciechu
- Tomasz Szymański: Znowu nam się jęła marzyć... – w 90. rocznicę Powstania Wielkopolskiego
Zobacz teżPrzypisy- ↑
Bollandystowska dokumentacja dziejów św. Radzyma Gaudentego
. Strona parafii bł. Radzyma Gaudentego w Gnieźnie. [dostęp 2009-08-03].
- ↑ Gerard Labuda, Gaudenty w Polski Słownik Biograficzny tom VII, Kraków 1948-1958, ss. 308-309
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop, Radzim-Gaudenty w Arcybiskupi gnieźnieńscy w tysiącleciu, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2000, ss. 13-18
- ↑ Słownik, s.14
- ↑ Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1949, t.7, s.308; M. Świerkowski i D. Mondel, Księga imion, Wrocław 1995, s.245
- ↑ Walerian Występski, Radzym Gaudenty Arcybiskup Gnieźnieński
- ↑ J. Szymański, Radzim-Radim, Gaudentinus, Wyd.: Nasi święci, pod ref. A. Witkowskiej, Poznań 1995, s.451
- ↑ Tamże, s.451; T. Sinka, Bł. Radzim Gaudenty, Kraków 2002, s.7
- ↑ K. Śmigiel, Słownik biograficzny arcybiskupów gnieźnieńskich i Prymasów Polski, Poznań 2002, s.13-14; K.R. Prokop, Arcybiskupi gnieźnieńscy w Tysiącleciu, Kraków 2000, s.15
- ↑ B. Bolz, Poetycki Katalog Arcybiskupów Gnieźnieńskich z XVII w., Wyd.: Studia Gnesnesia, Gniezno 1997, s.284
- ↑ Władysław Abraham: Organizacja kościoła w Polsce do połowy XII w. Lwów 1890, s. 80 przyp. 1.
- ↑ Władysław Abraham: Organizacja kościoła w Polsce do połowy XII w. Lwów 1890, s. 80.
- ↑ J. Fried: Otto III. und Boleslaw Chrobry: das Widmungsbild des Aachener Evangeliars, der "Akt von Gnesen" und das frühe polnische und ungarische Königtum, Frankfurter Historische Abhandlungen, Franz Steiner Verlag, 2001, s. 120 przyp. 263. Fried przyjmuje (choć ze znakiem zapytania) datę podaną przez Długosza.
- ↑ Nasi święci, s.452
- ↑ św. Wojciech, s.261
- ↑ Tamże, s.452; Słownik, s.14; A. Kościecha, P. Dzianisz, Gdańsk 1996, s.252; G. Mikołajczyk, Radzym Gaudenty został pochowany w katedrze gnieźnieńskiej, W. Winnica, Gniezno, 41:1996, s.2-3
- ↑ List kardynała Vlka z okazji przekazania relikwii św. Radzyma adresowany do ks. Zbigniewa Kapturczaka; parafia bł. Radzyma Gaudentego w Gnieźnie 1981-2006, Wyd. Parafia bł. Radzyma Gaudentego w Gnieźnie, Gniezno 2006, s.78
- ↑ Zostało jeszcze odnalezienie i sprowadzenie relikwii do Gniezna
- ↑ www.radzym.pl
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Radzim Gaudenty":
Polska Partia Socjalistyczna
...
Imieniny
...
Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
Tułasiewicz
Obł.
Onufry Wasyluk
(męczennik) Pbł.
Piotr Dańkowski
bł.
Piotr Bonifacy Żukowski
Rbł.
Radzim Gaudenty
bł.
Rafał Chyliński
św.
Rafał Kalinowski
bł.
Regina Protmann
bł.
Roman Archutowski
bł.
Roman Sitko
bł. ...
Radzim Gaudenty
Radzim GaudentyData i miejsce urodzenia
960
-
970
Libice nad Cidlinou
Data i miejsce śmierci
12
/
14 października
1006
...
Hipolit (arcybiskup gnieźnieński)
w archikatedrze gnieźnieńskiej, zwyczajowym miejscu pochówku
metropolitów
. Zobacz też
arcybiskupi gnieźnieńscy i prymasi Polski
Poprzednik
Radzim Gaudenty
Arcybiskup gnieźnieński
przed
1025
–
1027
Następca
Bossuta Stefan
...
Otton III (cesarz rzymski)
...
Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie
i I
metropolię
kościelną w Polsce, podległą wyłącznie papieżowi. Pierwszym arcybiskupem został
Radzim Gaudenty
. W 1018 doszło do pożaru katedry, którą w ciągu siedmiu ...
Polscy święci i błogosławieni
Jan z Dukliśw. Jan Kantybł. Jolentabł.Karolina KózkaŚw. Kazimierz Jagiellończykśw. Kingaśw. Melchior Grodzieckibł. Radzim Gaudentyśw. Rafał Kalinowskibł. Roman Archutowskibł. Stanisław Papczyńskiśw. Stanisław Kostkaśw. Stanisław ze ...
Biskupi gnieźnieńscy
bł. Radzim GaudentyHenryk KietliczJakub ŚwinkaJanisławJarosław Bogoria SkotnickiJanusz SuchywilkBodzantaJan KropidłoMikołaj TrąbaWojciech JastrzębiecWładysław OporowskiJan GruszczyńskiJan ...
Kategoria:Męskie imiona łacińskie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Radzim Gaudenty":
016a. Polska Piastów (plansza 23)
...
034 Państwo polskie za panowania Mieszka I (plansza 15)
...
|