Stare
Zoo
w
Poznaniu
– trzeci pod względem wieku ogród na dzisiejszych ziemiach polskich, za
Ogrodem Zoobotanicznym w Toruniu
założonym w
1797
i
ogrodem we Wrocławiu
założonym w
1865
.
Jego początki sięgają
1871
roku, kiedy to właściciel restauracji przydworcowej i prezes kółka kręglarskiego, z okazji swoich 50. urodzin, otrzymał niezwykły prezent. Otóż jego przyjaciele w ciągu trzech dni kupowali na ulicach napotkane zwierzęta. Jubilat w dniu swoich urodzin otrzymał mały zwierzyniec, na który się złożyły: baran, gęś, kaczka, kot, koza, królik, kura, małpa, niedźwiedź, paw, świnia i wiewiórka. Cała menażeria trafiła do ogródka przy dworcu
Kolei Stargardzko-Poznańskiej
na
Jeżycach
. Zwierzęta szybko stały się atrakcją, szczególnie dla dzieci, jednak ich utrzymanie pochłaniało olbrzymie pieniądze. Z tego powodu
24 lutego
1874
zawiązało się stowarzyszenie Ogród Zoologiczny w Poznaniu, jednak nie zostało ono oficjalnie zarejestrowane. Formalności dopełniono ostatecznie
15 maja
1875
roku. W zarządzie, co było ewenementem w owych czasach, zasiedli zarówno Niemcy, Polacy, jak i Żydzi, byli wśród nich:
Franciszek Chłapowski
, Ludwik Frankiewicz, hrabia Wawrzyniec Benzelstierna-Engeström.
W
1881
ustąpił pierwszy dyrektor, Stanisław Zieliński, który na swojego następcę wyznaczył Roberta Jaeckela, który, pomimo że był Niemcem, dbał o utrzymanie międzynarodowego charakteru zoo, sprzeciwiając się m.in. usunięciu polskich nazw. Po likwidacji jeżyckiego dworca i wytyczeniu nowej ulicy Dworcowej (dziś ul. Zwierzyniecka) zoo zakupowało kolejne działki i
9 sierpnia
1891
osiągnęło swój obecny rozmiar - 5,24 ha. W tym samym czasie został nawiązany kontakt z
berlińskim zoo
i zgodnie z ówczesnymi wzorcami została urządzona przestrzeń dla zwierząt. Były to małe klatki umożliwiające prezentację jak największej liczby gatunków na jak najmniejszym obszarze. Z tego okresu pochodzą słoniarnia i pawilon dużych drapieżców zbudowane w stylu mauretańskim oraz grota, którą zbudowano na wzór
Lazurowej Groty
na
Capri
. W tym czasie w kolekcji znajdowała się między innymi zebra Burchella. Za kadencji tego dyrektora w zoo prezentowano około 900 osobników z ponad 400 gatunków. Wówczas ogród pełnił również rolę parku z rozbudowanymi usługami gastronomicznymi.
13 maja
1907
roku umarł R. Jaeckel, który cały swój majątek zapisał ogrodowi. W
1910
roku odsłonięto ku czci byłego dyrektora pomnik przedstawiający lwa, wyrzeźbiony przez berlińskiego artystę Augusta Gaula. Po śmierci Roberta Jaeckela nastąpiła chwilowa stagnacja, przerwana przez kolejnego z dyrektorów, Hansa Laackmanna, który sprawował tę funkcję od
1 kwietnia
1913
do swojej śmierci (poległ podczas
I wojny światowej
)
28 kwietnia
1918
roku. Podczas jego kadencji po raz pierwszy pojawiła się idea przeniesienia zoo w nowe miejsce.
Po
I wojnie światowej
zoo przejęły władze polskie. Ogród był wówczas w opłakanym stanie. W czerwcu
1919
roku w swojej kolekcji posiadał jedynie 243 zwierzęta z 75, głównie krajowych, gatunków. Od
1 czerwca
1919
dyrektorem był Bolesław Cylkowski. Przeprowadził on placówkę przez lata kryzysu. Jego następcą został w
1922
roku Kazimierz Szczerkowski. Był on najbardziej zasłużonym dyrektorem ogrodu. To za jego sprawą powstał międzynarodowy program współpracy mający na celu uratowanie
żubra
. Ideę tę rozpowszechnił prezentując podczas
Pewuki
w
1929
roku jedyną wówczas parę żubrów w Polsce - Hagena i Gatczynę. Na podstawie tego przedsięwzięcia powstały Europejskie Programy Zachowania Gatunków (EEP), które realizują placówki zrzeszone w Europejskim Stowarzyszeniu Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA). W
1935
stał się również współtwórcą Międzynarodowej Unii Dyrektorów Zoologicznych. Za jego kadencji wzniesiono kilka budynków, w tym
wolierę
w kształcie kopuły o wymiarach 14 m na 22 m na 20 m w
1924
roku, a na teren ogrodu przybywały grupy prezentujące kulturę różnych części świata. W tym okresie dzięki szerokiej akcji reklamowej wielu darczyńców ofiarowywało różnorodne zwierzęta do ogrodu. W
1924
budynek restauracji przejął oddział przyrodniczy Muzeum Wielkopolskiego, który powstał dzięki eksponatom
Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
. Po
II wojnie światowej
budynek i zbiory przejmowały kolejno: poznański oddział Instytutu Zoologii
Polskiej Akademii Nauk
, a później Zakład Biologii Rolnej i Leśnej PAN.
Kazimierz Szczerkowski sprawował funkcję dyrektora do
3 kwietnia
1940
, kiedy to, pomimo że był cenionym przez niemieckich zoologów specjalistą, został wysiedlony do
GG
(wbrew naciskom władz okupacyjnych nie podpisał volkslisty).
W
1945
dyrektorem został Wiesław Rakowski (K. Szczerkowski od 1945 do
1951
pełnił funkcję wicedyrektora). Poznańskie zoo tuż po wojnie przejęło okazy ze zniszczonego podczas walk zoo we Wrocławiu, a także likwidowanego ogrodu w
Lesznie
. Kolejni dyrektorzy dbali o rozwój ogrodu, lecz było to poważnie utrudnione ze względu na brak odpowiedniej powierzchni. W
1974
roku otwarto po latach przygotowań
Nowe Zoo
na Białej Górze. Od tego momentu w Starym Zoo dąży się do prezentowania drobnych zwierząt tropikalnych, podczas gdy zwierzęta duże trafiają do Nowego Zoo (wyjątek stanowią owady, prezentowane na Malcie). Poza tym w ogrodzie przy ul. Zwierzynieckiej swoich lat dożywały stare osobniki, w tym
słonica indyjska
Kinga, która była jednym z najdłużej żyjących w niewoli przedstawicieli swojego gatunku.
Wyróżnienia
Ogród w Poznaniu wpisano do prestiżowego
Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych
, obok 9 innych największych ogrodów w Polsce: w
Toruniu
,
Wrocławiu
,
Płocku
,
Warszawie
,
Opolu
,
Gdańsku
,
Łodzi
,
Krakowie
i
Chorzowie
.
Do sukcesów ogrodu należą:
W
1978
roku Stare Zoo zostało wpisane do rejestru zabytków, jako przykład zabudowy wiwaryjnej.
Zwierzęta
W poznańskim zoo można podziwiać min.
lemury katta
,
żółwie olbrzymie
,
żółwie błotne
i
warany z Komodo
. Poznański
ogród zoologiczny
jako jedyny w
Polsce
posiada
warany
z
Komodo
.
Linki zewnętrzne
Źródła