Tetrapylon (monumentalna brama) w Afrodyzji
Afrodyzja, gr. Ἀφροδισιάς, Aphrodisiás (bizant. Stauropolis, tur. Geyre), starożytne miasto w
Azji Mniejszej
, w
Karii
(w południowo-zachodniej
Anatolii
). Lokalny ośrodek kultu bogini-matki utożsamianej przez starożytnych
Greków
z
Afrodytą
. Pozostałości jońskiej świątyni bogini pochodzą z
epoki hellenistycznej
; kolumnowy dziedziniec z
propylejami
dobudowano w latach
117
-
123
za panowania cesarza
Hadriana
. W VI wieku świątynię Afrodyty przekształcono w kościół.
Rozkwit gospodarczy miasto zawdzięczało bogatym złożom marmuru, szczególnie cenionego z powodu kolorystyki (od śnieżnobiałej po szaroniebieską). Marmur – głównie w postaci wyrobów – eksportowano do wielu miejscowości na całym niemal obszarze cesarstwa rzymskiego. Apogeum prosperity miasto osiągnęło w II-III w.n.e. Kiedy jednak po upadku państwa zachodniorzymskiego Karia znalazła się w granicach
cesarstwa bizantyńskiego
i przerwana została wymiana handlowa z Zachodem, Afrodyzja pogrążyła się w kryzysie. Mniejszą uwagę przywiązywano do rozwoju sztuk plastycznych, tym bardziej, że
chrześcijańscy
władcy wrogo odnosili się do dawnych kultów religijnych – w tym także do
Afrodyty
.
Nowa nazwa miasta – Stauropolis (pol. Krzyżogród?) – miała pomóc w zatarciu imienia bogini, ale nie utrzymała się długo. Silne trzęsienia ziemi i epidemie VII wieku doprowadziły do całkowitego upadku miasta, a zwaliska ruin i niewielką osadę dokumenty bizantyńskie określały jako Kariopolis.
Do czasów dzisiejszych zachowały się liczne posągi, bowiem Afrodyzja była w okresie I-V w. n.e. siedzibą znanej, klasycystycznej szkoły rzeźbiarskiej. Ponadto zachowały się fragmenty murów obronnych miasta, stadion,
termy
, teatr,
odeon
i
agora
Tyberiusza
z
portykiem
kolumnowym.
Bibliografia
- Piotr Gruszka: Aphrodisias, Acta Universitatis Wratislaviensis No 1499, Antiquitas XIX, Wrocław 1994