Jerzy Topolski
Jerzy TopolskiTablica pamiątkowa na Wydziale Historycznym
UAM
Jerzy Topolski (ur.
20 września
1928
w
Poznaniu
, zm.
21 grudnia
1998
tamże) – polski
historyk
, specjalizujący się w zakresie historii społeczno-gospodarczej oraz
metodologii historii
. Uznawany za najwybitniejszego polskiego metodologa historii swoich czasów, twórca poznańskiego ośrodka metodologicznego. ŻyciorysW okresie okupacji niemieckiej, wywieziony wraz z rodziną z Gniezna do Piotrkowa Trybunalskiego, ukończył szkołę powszechną oraz dwuletnią Szkołę Handlową (jedyną dopuszczalną w Generalnej Guberni formę szkolnictwa ponadpodstawowego). Zaraz po powrocie do Gniezna w 1945 złożył egzaminy i tym samym uzyskał maturę. W latach 1946–1950 studiował na
Uniwersytecie Poznańskim
, a w 1951 uzyskał stopień doktora nauk historycznych na
Uniwersytecie Mikołaja Kopernika
, na podstawie rozprawy o rozwoju latyfundium arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Po krótkim okresie pracy jako asystent w Katedrze Historii Państwa i Prawa Polskiego, w 1951 uzyskał aspiranturę w
partyjnym
Instytucie Kształcenia Kadr naukowych. W 1955 uzyskał istniejący krótko w okresie stalinowskim tytuł kandydata nauk (później uznawany za równoważnik habilitacji) na podstawie rozprawy Położenie i walka klasowa chłopów w XVIII wieku w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. W 1956 uzyskał etat docenta w Instytucie Historii PAN, a w marcu 1959 podjął równoległą pracę na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. W 1962 definitywnie zdecydował się na pracę w Instytucie Historii UAM. Profesorem nadzwyczajnym został w 1961, a zwyczajnym w 1968. Od 1971 był członkiem-korespondentem, a od 1977 członkiem rzeczywistym
Polskiej Akademii Nauk
. Od 1984 przez kilka lat przewodniczył Komitetowi Nauk Historycznych PAN. Cały okres swej kariery zawodowej związał z
Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza
w
Poznaniu
, gdzie w latach 1968–1981 był wicedyrektorem, a 1981–1987 dyrektorem Instytutu Historii. Wykładał także na uniwersytetach w
Belgii
,
Francji
,
Hiszpanii
,
Holandii
,
Niemczech
,
Włoszech
,
Kanadzie
i
Stanach Zjednoczonych
. Zajmował się historią nowożytną Polski i
Europy
, historią
historiografii
oraz teorią i metodologią historii. Członek i współzałożyciel (razem z
Leszkiem Nowakiem
i
Jerzym Kmitą
) tzw.
poznańska szkoła metodologiczna
|poznańskiej szkoły metodologicznej. Stworzył podstawy nowej metodologii historii, odwołującej się do
marksizmu
, ale otwartej również na inne współczesna nurty europejskie (odrzucenie dogmatycznego marksizmu). Z tego powodu uznawany nieraz w ZSRR lub w NRD za "rewizjonistę", druk jego publikacji w części krajów socjalistycznych bywał utrudniony (m.in. nie doszło do radzieckiego wydania Metodologii historii). Do powszechnego obiegu naukowego weszło wiele pojęć stworzonych przez Topolskiego, np. "wiedza pozaźródłowa". W późniejszym okresie dowodził, że poznanie historyczne dokonuje się w trzech perspektywach: ontologicznej, metodologicznej i aksjologicznej. Do końca życia był marksistą, jednakże z czasem coraz bardziej zdystansowanym. Aktywnie działał w PZPR, był człowiekiem o przekonaniach silnie lewicowych. W codziennej pracy miał jednak opinię człowieka oceniającego naukowców ze względu na ich rzetelność, bez brania pod uwagę ich poglądów i przynależności politycznej. W okresie PRL-u zdarzało mu się też bronić pracowników naukowych przed nadużyciami władzy. Żonaty z Marią Danuta Łabędzka-Topolska, a także przez okres 4 lat: Zofia Kulejewska (obecnie emerytowany profesor Wydziału Prawa Uniwersytetu Szczecińskiego) W dorobku Topolskiego znajduje się łącznie ponad 1000 pozycji bibliograficznych, w tym około 30 książek oraz kilkaset artykułów, w tym wiele przetłumaczonych na języki obce i wydane zagranicą. Jego zainteresowania twórcze obejmowały następujące nurty: problematyka społeczno-gospodarcza, regionalistyka, syntezy i podręczniki, metodologia historii oraz historia historiografii. Pochowany został w alei zasłużonych na
Cmentarzu Komunalnym nr 1 (Miłostowo)
w Poznaniu. Prace- Rozwój latyfundium arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XV do XVIII w., 1955
- Położenie i walka klasowa chłopów w XVIII w. w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego,
1956
- O wyjaśnianiu przyczynowym historii, 1957
- Gospodarstwa wiejskie w dobrach arcybiskupa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII w., 1958
- Studia z metodologii historii,
1960
- Narodziny kapitalizmu w Europie XIV–XVII wieku, Warszawa 15 (I wyd.), Warszawa 1987 (II wyd.), Poznań 2003 (III wyd.)
- Inspiracje myśli leninowskiej w historiografii, 1970
- O dochodzeniu do prawdy w historii, 1971
- Świat bez historii, Warszawa 1972
- Metodologia historii, 1973
- Wielkopolska poprzez wieki, 1973
- Poznań. Zarys dziejów, 1973
- Gospodarka polska a europejska w XVI a XVIII w., 1977
- Marksizm i historia, 1977
- Rozumienie historii, 1978
- Gniezno – zarys dziejów, 1979
- Nowe idee współczesnej historiografii, 1980
- (red.) Świadomość historyczna Polaków: problemy i metody badawcze, Łódź 1981
- Prawda i model w historiografii, Łódź 1982
- Teoria wiedzy historycznej, 1983
- (red.) Kierunki rozwoju Polski po drugiej wojnie światowej, 1987
- Historia i życie, Lublin 1988
- (red.) Dzieje Poznania, tom I cz. 1 i 2 Poznań-Warszawa 1988, tom II cz. 1 Warszawa-Poznań 1994, tom II cz. 2 Warszawa-Poznań 1998
- (red.) Narration and explanation: contributions to the methodology of the historical research, Amsterdam 1990;
- Wolność i przymus w tworzeniu historii, Warszawa 1990;
- (red.) Ideologie, poglądy, mity w dziejach Polski i Europy XIX i XX wieku: studia historyczne, Poznań 1991 (wraz z Witoldem Molikiem i Krzysztofem Makowskim);
- Historia Polski od czasów najdawniejszych do 1990, 1992
- (red.) Historiography between modernism and postmodernism: contributions to the methodology of the historical research, Amsterdam 1994
- Polska XX wieku, 1994
- (red.) Studia nad świadomością historyczną Polaków, Poznań 1994
- (red.) Żydzi w Wielkopolsce na przestrzeni dziejów, Poznań 1995 (wraz z Krzysztofem Modelskim).
- Trudny Lot Orła Białego 1997
- Od Achillesa do Béatrice de Planissolles. Zarys historii historiografii, 1998
- Dzieje Poznania, t. II, cz. I: Lata 1793–1918. Red. Jerzy Topolski i
Lech Trzeciakowski
(Poznań 1994)
- Dzieje Poznania, t. II, cz. II: Lata 1918–1945. Red. Jerzy Topolski i
Lech Trzeciakowski
(Poznań 1998)
Bibliografia- Jerzy Maternicki, Wspomnienie o Jerzym Topolskim (1928–1998), "Przegląd Humanistyczny", 1999, z. 5, s. 95–102
Inne hasła zawierające informacje o "Jerzy Topolski":
Nadciśnienie tętnicze
...
1484
...
1499
...
Pogrom w Kownie
...
1398
...
1749
...
1884
...
1679
...
Stanisław Konarski
...
1986
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Jerzy Topolski":
219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 3)
...
222 Historiografia po II wojnie światowej (plansza 16)
...
218a Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 16)
...
|