Kolej Wąskotorowa Rogów - Rawa - Biała, pot. Rogowska Kolej Wąskotorowa – pierwsza i jedyna
kolej wąskotorowa
muzealna w
województwie łódzkim
. Poprzednie nazwy to Rogow Feldbahn, Rogowska Kolej Dojazdowa i Rogowska Kolej Wąskotorowa. Używana obecnie nazwa funkcjonowała także w okresie międzywojennym.
Kolej Wąskotorowa Rogów - Rawa - Biała w liczbach |
---|
Rok powstania | 1915 |
Rok włączenia do PKP | 1919 |
Rok przekucia toru z 600 mm na 750 mm | 1954 |
Rok wprowadzenia trakcji spalinowej | 1974 |
Rok wygaszenia ostatniego parowozu | 1976 |
Rok wpisania do rejestru zabytków | 1996 |
Rok zaprzestania przewozów przez PKP: | 2001 |
Rok wznowienia ruchu przez
FPKW
: | 2002 |
Obecna długość trasy: | 49 km |
Największy spadek: | 3,6% – 3,60 m na 100 m trasy |
Średnia odległość między przystankami: | 3,2 km |
Mosty: | • Boguszyce • Rawa Maz. • Biała Rawska |
Wiadukty: | nad
Centralną Magistralą Kolejową
(przed przystankiem w Pągowie) |
Według rejestru zabytków
KOBiDZ
[1] na listę zabytków wpisane są obiekty (nr rej.: 1000 A z 31.12.1996):
Ponadto do rejestru zabytków ruchomych, z dniem 15 października
2004
roku, wpisane zostały następujące pojazdy:
- parowóz wąskotorowy
Px48
-1911
- 3 wagony wąskotorowe kryte - Kddxz
- 1 wagon wąskotorowy węglarka - Wddxh
Historia
Widok na ekspozycję zabytkowego taboru wąskotorowego na stacji Rogów Towarowy Wąsk. (na pierwszym planie
Lxd2
)
Drużyna pociągowa na tle
ambulansu pocztowego
z
1930
r. Na rogowskiej Kolei Wąskotorowej obsługa pociągów pracuje w historycznym umundurowaniu.
Przybycie pociągu turystycznego na zabytkową stację Głuchów (km 16,19)
Pług odśnieżny starej konstrukcji z cukrowni Kruszwica
Jej początki sięgają
1915
roku kiedy to wojska
niemieckie
zbudowały wojskową
kolej polową
o rozstawie szyn 600
mm
łączącą
Rogów
z
Białą Rawską
. Wąskotorówka służyła do zaopatrywania
niemieckiego
frontu
w
żywność
,
broń
i
amunicję
. Za jej pomocą dowożono żołnierzy i ewakuowano rannych.
Budowa Kolei Wąskotorowej Rogów - Rawa - Biała rozpoczęła się
28 lutego
1915 r. Budowa była prowadzona przez 22 Reserve Eisenbahn Kompanie i trzy inne niemieckie kompanie kolejowe. Kolej zbudowana w celu zaopatrywania
frontu wschodniego
w pobliżu
rzek
Rawki
i
Pilicy
. Linia biegła od stacji
kolei normalnotorowej
w
Rogowie
do
Białej Rawskiej
przez
Głuchów
i
Rawę Mazowiecką
.
Po skończeniu
I wojny światowej
Kolej Wąskotorowa Rogów - Rawa - Biała została przejęta przez
PKP
. W
1954
roku przekuto ją na rozstaw 750 mm. W
1996
roku została wpisana do rejestru
zabytków
. W
2001
roku PKP podjęły decyzję o jej likwidacji.
Od zniszczenia uratowała ją
Fundacja Polskich Kolei Wąskotorowych
(FPKW), która przywróciła ją do stanu sprawności technicznej. Na stacji Rogów Towarowy Wąskotorowy zgromadzono drugą co do wielkości w Polsce kolekcję zabytkowego
taboru
wąskotorowego. Cała kolej jest utrzymywana dzięki pracy
wolontariuszy
, do których może dołączyć każdy pasjonat kolejnictwa.
Zabytek kolejnictwa
Na stacji w Rogowie powstaje, tworzony społecznie,
skansen
kolei wąskotorowych. Do czerwca 2007 r. Fundacja sprowadziła 52 jednostki taboru, w tym 3
parowozy
, 5
lokomotyw spalinowych
, 3
wagony motorowe
i 5
osobowych
. Większość egzemplarzy to unikaty, często uratowane wręcz "spod palnika". Wśród nich można znaleźć unikalny egzemplarz cysterny do przewozu melasy z
1905
roku, saksońskiego pługa odśnieżnego z końca XIX stulecia i wagonu bagażowo-pocztowego z
1930
roku.
Wszystkie wyremontowane
lokomotywy
i
wagony
mają w pełni historyczny wygląd. Dotyczy to także wzorów i kolorów malowania oraz sposobu oznaczenia pojazdów. W myśl tej zasady na wszystkich wagonach i lokomotywach umieszcza się nazwy ich dawnych właścicieli, np. Cukrowni Dobre, czy Cukrowni Kruszwica itp. Dlatego na taborze pochodzącym z kolei państwowej widnieje symbol PKP, choć w rzeczywistości dzisiaj nie stanowi ona własności tego
przedsiębiorstwa
. Obecnie spółki grupy PKP posługują się nowymi logo. Symbol P.K.P. malowany na rogowskich eksponatach pochodzi z lat 50. XX wieku. Jak na prawdziwą kolej muzealną przystało brązowe kartonikowe bilety na przejazd, zrekonstruowane umundurowanie obsługi pociągu oraz odtworzone liczne szczegóły wyposażenia taboru dopełniają klimatu kolei wąskotorowych sprzed wielu lat.
Choć nie ma już znaczenia gospodarczego, bo nie są już za jej pośrednictwem prowadzone przewozy towarowe, to jest najcenniejszym zabytkiem kolejnictwa w regionie łódzkim. Prowadzone są na niej przewozy turystyczne. W każdą niedzielę od początku maja do końca września uruchamiane są z Rogowa ogólnodostępne pociągi turystyczne (o 11.15 do Jeżowa, o 13.15 do Głuchowa). Pociąg złożony z zabytkowych wyremontowanych
wagonów osobowych
i jednego
bagażowego
ciągnie
lokomotywa spalinowa
Lyd1
z
lat 60.
ubiegłego wieku. Z okazji lokalnych festynów uruchamiane są dodatkowe pociągi, m.in. podczas "Dni Rawy" czy "Święta Wiosny" w
Arboretum w Rogowie
.
Wymiar edukacyjny
Od 2006 roku na Kolei Wąskotorowej Rogów - Rawa - Biała odbywają się, prowadzone przez wolontariuszy FPKW, wakacyjne projekty młodzieżowe. Dotychczas przeprowadzono następujące projekty:
- 2006 - LOKALNA INTEGRACJA - mający na celu promocję wolontariatu na kolejce, oraz zainteresowanie lokalnej młodzieży historią Rogowskiej Kolei Wąskotorowej. Częściowe finansowanie - Komisja Europejska, Program MŁODZIEŻ
- 2007 - ŚLADY ZAPOMNIANEJ WOJNY - mający na celu popularyzację wśród miejscowej młodzieży wiedzy o historii regiony w okresie I wojny światowej (czas powstania kolejki). Częściowe finansowanie - Fundacja "J&S Pro Bono Poloniae"
- 2008 - ZUCH KOLEJARZ NA PIĄTKĘ - promujący zagadnienia związane z ochroną zabytków kolejnictwa wśród najmłodszych. Projekt koordynowała 23 Rogowska Drużyna Harcerska. Częściowe finansowanie - Fundacja Nokia "Make A Connection"
Wolontariusze skupieni wokół Kolei Wąskotorowej Rogów - Rawa - Biała czynnie uczestniczyli w powołaniu Sekcji Koła Naukowego na wydziale Samochodów i Maszyn Roboczych
Politechniki Warszawskiej
.
Kolej Wąskotorowa Rogów - Rawa - Biała pojawia się również w kilku pracach dyplomowych, zarówno inżynierskich jak i magisterskich na różnych uczelniach.
Trasa
Trasa kolejki wiedzie przez malownicze, pagórkowate tereny
Mazowsza
przebiegając przez:
-
Rogów
- w miejscowości znajdują się dwie stacje: mniejsza Rogów Osobowy Wąskotorowy, oraz większa (największa na całej linii) Rogów Towarowy Wąskotorowy z zabytkowymi budynkami oraz bardzo bogatą ekspozycją zabytkowego taboru. Oprócz kolejki we wsi znajduje się jedno z najcenniejszych w Europie
Arboretów
.
-
Jeżów
– z neogotyckim kościołem parafialnym pw.
św. Andrzeja
Apostoła
, wzniesionym w latach
1907
-
1914
z nawą z
XV
/
XVI stulecia
, w której zachowało się późnogotyckie
sklepienie gwiaździste
. Ponadto drewniany kościół cmentarny pw.
św. Leonarda
prawdopodobnie z 2. połowy
XVII wieku
oraz drewniane domy z
XIX wieku
. Cmentarz żołnierzy
Armii Łódź
z 1939 r.
-
Białynin
-
Głuchów
– wieś założona na skrzyżowaniu dawnych traktów z
Łęczycy
do
Rawy Mazowieckiej
i z
Piotrkowa Trybunalskiego
do
Skierniewic
. We wsi stoi późnobarokowy kościół parafialny pw.
św. Wacława
wzniesiony w
1786
r. z piękną fasadą, neogotycką dzwonnicą z
1821
r. i neoklasycystyczna plebanią z
1824
r.
-
Złota
-
Zawady
-
Boguszyce
– w których stoi drewniany kościół pw.
św. Stanisława Biskupa
, jeden z najcenniejszych zabytków drewnianej architektury sakralnej w Polsce. Świątynia ta została wzniesiona w latach
1550
-
58
, z fundacji Wojciecha Bogusławskiego herbu Rawicz, podskarbiego dóbr mazowieckich należących do
królowej Bony
. Kościół wzniesiono w miejscu wcześniejszej świątyni z
1521
r.
-
Rawę Mazowiecką
– w mieście znajduje się stacja Rawa Maz., oraz przystanek Zamkowa Wola. Rawa Mazowiecka to ośrodek
przemysłu spożywczego
(mięsnego oraz przetwórstwa owoców i warzyw), ponadto znajdują się tutaj zakłady przemysłu precyzyjnego, odzieżowego i skórzanego (garbarnia). Miasto posiada następujące zabytki:
- grodzisko Anielska Góra – wczesnośredniowieczne grodzisko położone około 1,8 kilometra na południowy wschód od rynku, na skraju miasta
- dawny zespół
klasztorny
jezuitów
(z
XVII
-
XVIII wieku
) zlokalizowany w zachodniej pierzei rawskiego rynku. Na późnobarokowy zespół klasztoru składają się: kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, klasycystyczna, dwukondygnacyjna
dzwonnica
oraz budynek dawnego kolegium jezuickiego ufundowanego przez braci Wołuckich w
1613
r. W czasie rokoszu Lubomirskiego kolegium jezuickie gościło króla
Jana Kazimierza
. Wychowankiem kolegium był znany polski kronikarz
Jan Chryzostom Pasek
-
zamek
książąt mazowieckich z
XIV wieku
–
średniowieczny
zamek w Rawie wzniesiono na sztucznym usypisku nad rzeka Rawką, w czasach księcia mazowieckiego
Siemowita III
– w latach
1363
-
1366
.
-
Podskarbice Szlacheckie
-
Annosław
-
Regnów
-
Pągów
-
Białą Rawską
– ostatnia stacja Kolei Rogowskiej, jeden ze starszych ośrodków
osadniczych
na ziemi mazowieckiej. Już w
XII wieku
był to
gród
kasztelański, który pełnił rolę ważnego ośrodka
administracyjnego
, a także
handlowego
. Prawdopodobnie istniała tu komora celna. Znajduje się tu też kościół parafialny pw. św. Wojciecha – murowana świątynia z początku
XVI wieku
, odbudowana po pożarze w końcu XVII stulecia. i w
1846
r. z neogotycką fasadą, z 2. poł. XIX stulecia. Warto też zobaczyć dawną bożnicę – do
1939
r. świątynię miejscowej
gminy żydowskiej
, murowaną, wzniesioną w 1. połowie XIX stulecia, przebudowaną pod koniec
lat 50. XX w.
, będącą obecnie siedzibą
Ochotniczej Straży Pożarnej
.
Serwis internetowy
Od kwietnia 2009 roku, pod adresem
kolejrogowska.pl
działa oficjalny serwis zabytkowej wąskotorówki. Przygotowana przez wolontariuszy FPKW witryna prezentuje sporą część zgromadzonych w Rogowie eksponatów, a także bieżące wydarzenia i aktualne rozkłady jazdy.
Bibliografia
- Michał Zajfert, Historia Rogowskiej Kolei Wąskotorowej,
Świat Kolei
nr 5,6
2004
, ISSN1234-5962
- Adam Wawrzyniak, Nowe oblicze Rogowskiej Kolei Wąskotorowej,
2006
, broszura wydana z okazji podsumowania projektu "Lokalna Integracja" realizowanego w ramach
Programu MŁODZIEŻ
- Profil podłużny kieszonkowy linii wąskotorowej Rogów-Biała Rawska km 0,0-48,9, sporządzony dnia 21 VIII 1958 r. przez Oddział Geodezyjny K.P. w Warszawie
Przypisy
Linki zewnętrzne