Smardz jadalny
Smardz jadalnyOwocniki Morchella esculenta | Owocniki Morchella esculenta | Owocnik Morchella esculenta | Owocnik Morchella esculenta |
Smardz jadalny (Morchella esculenta (L.) Pers.) –
gatunek
grzybów
należący do
rodziny
smardzowatych
(Morchellaceae). CharakterystykaGrzyby z gatunku Morchella esculenta to
saprotrofy
rozwijające się w glebie i wytwarzające naziemne, puste w środku, bardzo zmienne
owocniki
wysokości przeważnie ok. 5–10 (do 20) cm, złożone z główki (podobnej do
kapelusza
) i
trzonu
. - Główka
- Przeważnie wysokości 3–10 cm i 3–7 cm średnicy, barwy beżowej lub ochrowej (czasami szara lub prawie czarna), o owalnym lub stożkowatym pokroju (pusta w środku), przyrośnięta do trzonu, z nieregularnymi alweolami (wnękami) na powierzchni, miedzy którymi żeberka ułożone są w sposób nie wyróżniający żadnego kierunku.
- Trzon
- Długości 2–6 cm i 2–4 cm średnicy. Barwy kremowej, żółtej lub białawy, pusty w środku, o powierzchni chropowatej lub ziarnistej. U dojrzałych owocników podstawa trzonu jest rozszerzona i pofałdowana.
- Miąższ
- Białawy, kruchy, o woskowatej konsystencji, łagodnym smaku i korzennej woni.
- Zarodniki
- Eliptyczne, gładkie, o wymiarach 16–23×11–14 μm, o powierzchni często pokrytej kropelkami.
Wysyp zarodników
jest barwy żółtoochrowej.
WystępowanieWystępowanie smardza jadalnego potwierdzono[3] w
Austrii
,
Chinach
,
Czechach
,
Danii
,
Francji
,
Hiszpanii
,
Japonii
,
Kanadzie
,
Korei Południowej
,
Kostaryce
,
Meksyku
,
Niemczech
,
Norwegii
,
Nowej Zelandii
,
Polsce
[4],
Słowenii
,
Stanach Zjednoczonych
,
Szwecji
i
Tajwanie
. Gatunek ten rozwija się w lasach liściastych i mieszanych, także na
łąkach
i
łęgach
, często pod
jesionami
, czasami na wysypiskach porośniętych zielenią, na nawożonych glebach rzadki. Owocniki wytwarza w kwietniu i maju (w Europie). Znaczenie i ochronaJest to gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową w Polsce, a w "
Czerwonej liście roślin i grzybów Polski
" należy do kategorii "R" – rzadki[5]. Owocniki Morchella esculenta są jadalne, opisywane jako cenne pod względem spożywczym, smaczne, przydatne do obróbki zarówno świeże jak i suszone, jednak w stanie surowym toksyczne dla człowieka[4]. Gatunki podobne SystematykaJest to
gatunek typowy
rodzaju smardz (Morchella). Zgodnie z zasadami
nomenklatury botanicznej
(dotyczącej także grzybów) przyjęto, że gatunek ten został poprawnie zdiagnozowany taksonomicznie po raz pierwszy przez
Karola Linneusza
(jako
Phallus
esculentus) w "
Species Plantarum
" z
1753
. Do rodzaju Morchella został przeniesiony przez Christiana Persoona w "Synopsis methodica fungorum" z
1801
[6] i zatwierdzony przez
Eliasa Friesa
w "Systema Mycologicum II" z
1822
[7]. OdmianyWyróżniana jest (jako takson ścisły)
odmiana
: - Morchella esculenta var. umbrina (Boud.) S. Imai.
Niektórzy autorzy wyróżniali dodatkowo odmiany: - Morchella esculenta var. alba;
- Morchella esculenta var. rotunda (smardz kulisty);
- Morchella esculenta var. crassipes (obecnie
Morchella crassipes
);
- Morchella esculenta var. vulgaris (obecnie
Morchella vulgaris
).
Synonimy- Morchella esculenta
-
Helvella
esculenta (L.) Sowerby, Col. fig. Engl. Fung. Mushr. 1: pl. 51 (1797);
-
Morchella
esculenta subsp. esculenta (L.) Pers., (1794);
- Morchella esculenta var. rotunda (Fr.) I.R. Hall, P.K. Buchanan, Wang & Cole, (1998);
- Morchella esculenta f. rotunda Fr., Syst. mycol. 2(1): 7 (Lund, 1822);
- Morchella rotunda (Fr.) Boud.;
- Morchella rotunda var. esculenta (L.) Jacquet., Docums Mycol. 14 (no. 56): 1 (1985);
- Morellus esculentus (L.) Eaton, Man. Bot., Edn 2: 324 (1818);
-
Phallus
esculentus L.,
Sp. pl.
2: 1178 (1753);
- Phallus esculentus var. esculentus L., Sp. pl. 2: 1178 (1753).
- Morchella esculenta var. umbrina
- Morchella umbrina Boud., Bull. Soc. mycol. Fr. 13: 138 (1897).
Przypisy- ↑ Bisby, Roskov, Orrell, Nicolson, Paglinawan, Bailly, Kirk, Bourgoin, Baillargeon:
2009 Annual Checklist
(
ang.
). W: Species 2000 & ITIS Catalogue of Life [on-line]. [dostęp 23 stycznia 2010].
- ↑ Paul Kirk:
CABI Bioscience Databases
(
ang.
). [dostęp 23 stycznia 2010].
- ↑ GBIF:
Morchella esculenta - GBIF Portal
(
ang.
). [dostęp 23 stycznia 2010].
- ↑ 4,0 4,1 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: 1985, s. 126. .
- ↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzyski: Red list of plants and fungi in Poland. Kraków: IB PAN, 2006. .
- ↑ Christian Persoon: Synopsis methodica fungorum. T. 2. 1801, s. 618.
- ↑ Elias Fries: Systema Mycologicum II. T. 1. 1822, s. 6.
Bibliografia- Ewald Gerhardt: Przewodnik GRZYBY. Warszawa: 2001, s. 260. .
- Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: 2006, s. 624. .
- Marcus Flück: Atlas grzybów - oznaczanie, zbiór, użytkowanie. Warszawa: 1995, s. 412. .
- Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: 1985, ss. 125-126. .
Inne hasła zawierające informacje o "Smardz jadalny":
Grzyby
...
Małże
...
Oliwka (roślina)
...
Francuski kalendarz rewolucyjny
...
Rzepak
...
Miłorząb dwuklapowy
...
Kasztan jadalny
...
Smardz jadalny
Smardz jadalny
Systematyka
Królestwo
:
grzyby
Gromada
:
woreczniaki
Klasa
:
kustrzebniaki
Rząd
:
kustrzebkowce
Rodzina
:
smardzowate
Rodzaj
:
smardz
Gatunek
:Smardz jadalny
Nazwa systematyczna
Morchella esculenta (
L.
) Pers.Syn. meth. fung. 2: 618 (Getynga, ...
Workowce
...
Piestrzenica kasztanowata
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Smardz jadalny":
Mięczaki (plansza 24)
...
153. Rodzaje grzybów (plansza 23)
...
Rośliny użytkowe (plansza 13)
...
|