Słonecznik bulwiasty
Słonecznik bulwiastySłonecznik bulwiasty, topinambur, bulwa (Helianthus tuberosus L.) –
gatunek
rośliny należący do rodziny
astrowatych
. Rozmieszczenie geograficzneRodzimym obszarem jego występowania jest Ameryka Północna, ale jako uciekinier z upraw rozprzestrzenił się szeroko na świecie i obecnie rośnie dziko także w Nowej Zelandii, na Azorach, w Ameryce Środkowej i Południowej, na Karaibach, w Azji i Europie[2]. Do Polski sprowadzony został w drugiej połowie XVII w., jako roślina uprawna. Obecnie występuje też w środowisku naturalnym na całym niżu i w niższych położeniach górskich, jako uciekinier z uprawy. Na niektórych stanowiskach jest dość liczny. Status gatunku we florze Polski:
kenofit
. Według ekologów stanowi zagrożenie dla gatunków rodzimych i należy zaniechać jego uprawy na
obszarach chronionych
.[3] Morfologia-
Łodyga
- Wzniesiona, prosta, dorasta do 3,5 metra wysokości. Cała jest szorstko owłosiona.
-
Kwiaty
- Zebrane w
koszyczki
podobne do koszyczków
słonecznika
, ale mniejsze. Zewnętrzne kwiaty w koszyczku (ok. 10), to płone
kwiaty języczkowe
o długości 2,5-4,5 cm, wewnętrzne to drobne
kwiaty rurkowe
, z których powstają nasiona. Kwiaty języczkowe są żółte, zaś wewnętrzne, rurkowe są pomarańczowe lub brunatne. Koszyczek okryty ciemnozielonymi lub prawie czarnymi i luźno odstającymi listkami
okrywy
. Kielich przekształcony w
pappus
w postaci 2-4 łusek.
-
Liście
-
Ulistnienie
naprzeciwległe. Duże liście o owalnym lub jajowatym kształcie, grubo piłkowane i zaostrzone. Ich dwa dolne nerwy boczne są silnie łukowato wydłużone.
- Część podziemna
- Roślina wytwarza
rozłogi
. Na ich końcach powstają podziemne
bulwy
pędowe. Jedna roślina wytwarza do kilkudziesięciu bulw o różnej wielkości. Mają one nieregularny i różnorodny kształt.
Biologia i ekologia
Bylina
,
geofit
. W środowisku naturalnym występuje na przydrożach, w zaroślach nadrzecznych.
Roślina ruderalna
. Kwiaty
przedprątne
, kwitną od lipca do listopada, są
owadopylne
. W Polsce nasiona przeważnie nie dojrzewają, roślina rozmnaża się z podziemnych
bulw
pędowych. Bulwy te zawierają do 20% węglowodanu
inuliny
, nieszkodliwego dla
cukrzyków
, a zawartość
skrobi
oraz cukrów prostych jest niewielka. Dzięki takiej zawartości inuliny rośliny znoszą mróz i mogą zimować w glebie w naszych warunkach klimatycznych w przeciwieństwie do
ziemniaka
. Na wiosnę są smaczniejsze, niż jesienią. Zastosowanie-
Roślina pastewna
. Topinambur uprawiany był przez Indian jeszcze przed odkryciem Ameryki przez
Kolumba
. Do Europy został przywieziony w 1615 r, przez francuskiego podróżnika Samuela de Champlain. Przez następne 200 lat jego uprawa stała się popularna w Europie. W czasie I wojny światowej we Francji był jedną z ważniejszych roślin uprawnych. Po wojnie stał się mało popularny, za bardzo kojarzył się ludziom z głodem i wojną. Po II wojnie światowej wrócił do łask, odkryto bowiem jego cenne własności odżywcze i zdrowotne. Obecnie jest uprawiany w
Ameryce Północnej
,
Europie
,
Rosji
,
Chinach
i
Australii
. Daje plony porównywalne, lub nawet większe niż ziemniak. W Polsce uprawiany jest na mniejszą skalę.
- Ma jadalne bulwy, jednakże zawierają one
inulinę
, która przez człowieka nie jest trawiona i w związku z tym bulwy nie nadają się do bezpośredniego spożycia, lecz muszą być poddane specjalnej obróbce[4]. Indianie poddawali je fermentacji w kopcach, podczas której inulina ulega rozkładowi na inne, przyswajalne przez człowieka cukry[4].
- W Polsce rzadko uprawiany jest także jako
roślina alternatywna
lub przynęta na
dziki
.
- Przetwarzany jest na
alkohol
,
kiszonki
oraz od niedawna na chipsy.
- Jest uprawiany również jako
roślina ozdobna
ze względu na swoje piękne kwiaty, kwitnące aż do listopada. Istnieją odmiany ozdobne o dużo ładniejszych od typowego gatunku kwiatach. Bywają nieprawidłowo nazywane słonecznikiem ozdobnym.
UprawaJest niewymagający i łatwy w uprawie. Rozmnaża się go głównie z bulw. Rośnie prawie na każdej glebie, jest też odporny na mróz i dość odporny na suszę. Uprawiany jest głównie jako
roślina pastewna
. Wykorzystuje się
bulwy
,
łodygi
i
liście
. Ciekawostki- Chociaż sama roślina pochodzi z Ameryki Północnej, to nazwa "topinambur" pochodzi od nazwy
południowoamerykańskiego
plemienia
Indian
Tupinamba z
Brazylii
, których jako pierwszy opisał szerzej w
XVI w.
niemiecki podróżnik Hans Staden
[1]
.
- Gorąca herbata z plasterkiem topinamburu ma walory smakowe porównywalne do herbaty z cytryną. Z tego powodu bulwy topinamburu nazywane bywają "cytryną północy".
- Bulwy topinamburu mogą być spożywane przez diabetyków. Nie zawierają
skrobi
, a
inulina
, ulega w organizmie hydrolizie do bezpiecznej dla diabetyków
fruktozy
.
- W Ameryce topinambur ma duże znaczenie dla ludzi pasjonujących się uprawianiem
sztuki przetrwania
. Wielokrotnie też ratował od śmierci głodowej pierwszych europejskich osadników w Ameryce.
Przypisy Link zewnętrzny
Inne hasła zawierające informacje o "Słonecznik bulwiasty":
Dzień Zmarłych
...
Smogornia
...
Słonecznik (Karkonosze)
...
André Breton
...
Zama
...
Nizina Czarnomorska
...
Barwa żółta
...
Helios (mitologia)
...
Francuski kalendarz rewolucyjny
...
Nizina Wołoska
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Słonecznik bulwiasty":
˝Pan Tadeusz˝ A. Mickiewicza - spacer po Soplicowie i okolicach (plansza 8)
...
Rolnictwo w Polsce (plansza 15)
...
Rolnictwo w Polsce (plansza 16)
...
|