Grób Staszica pod kościołem pokamedulskim na
Bielanach
w Warszawie
Pomnik Stanisława Staszica w parku jego imienia w
Łodzi
Stanisław Wawrzyniec Staszic (ur. przed 6 listopada 1755 w
Pile
, zm. 20 stycznia 1826 w
Warszawie
) –
polski
działacz
oświeceniowy
,
pisarz
i
publicysta
,
filozof
i tłumacz,
geograf
i
geolog
;
ksiądz
katolicki
(przez niemal 20 ostatnich lat życia Staszic nie pełnił posługi duszpasterskiej i nie nosił
sutanny
).
Życiorys
Urodzony w rodzinie mieszczańskiej (ojciec i dziadek byli burmistrzami Piły), po ukończeniu szkół w
Poznaniu
, uzyskał święcenia i w
1778
został duchownym. Dalsze wykształcenie uzyskał w latach 1779-1781 we Francji i Niemczech. Jeszcze dwukrotnie w latach 1790-1791 oraz 1794-1797 wyjeżdżał za granicę. Wg kroniki parafii pw. św. Katarzyny w
Czernięcinie
w latach 1788-1791 był proboszczem w
Turobinie
. Był wychowawcą synów eks-kanclerza
Andrzeja Zamoyskiego
. W celach naukowych podróżował po kraju, prowadząc badania geologiczne. Pełnił funkcje państwowe i społeczne.
Staszic był jednym z czołowych reformatorów i uczonych
polskiego oświecenia
. Filozof, głoszący
monistyczną
koncepcję rozwoju świata. Działał na rzecz poprawy położenia chłopów, w
1812
, w folwarku
Jarosławiec
(koło
Uchań
) zakłada
Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie
, stając się tym samym prekursorem w dziedzinie
spółdzielczości
w Polsce (w
1816
dołączy folwark dziekanowski, a w
1817
folwark
hrubieszowski
– mieszczanie posiadający własne majątki nie zgodzili się na włączenie miasta do Towarzystwa). Pod względem ideowym skłaniał się ku
fizjokratyzmowi
oraz
panslawizmowi
(szczególnie po
1815
). Zwolennik gruntownych reform systemowych w
I Rzeczypospolitej
, w okresie
Sejmu Wielkiego
wspierał piórem zmiany przeprowadzane przez parlament. Od
1808
prezes
Towarzystwa Przyjaciół Nauk
, po
1818
założył Towarzystwo Rolnicze w Hrubieszowie. W latach 1807-1812 członek Izby Edukacyjnej, od 1815 Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, członek Rady Stanu
Królestwa Polskiego
. Współorganizator szkoły uniwersyteckiej w Warszawie (
1816
) oraz
Szkoły Akademiczno-Górniczej
w Kielcach.
Odegrał ważną rolę w rozwoju przemysłu, działając także jako geolog i badacz natury (w
1825
opublikował informacje o Górach Izerskich i Karkonoszach). W latach 1816-1824 pełnił funkcję dyrektora generalnego Wydziału Przemysłu i Kunsztów Królestwa Kongresowego. Przygotował wówczas plan rozbudowy
Staropolskiego Okręgu Przemysłowego
. Wznowił eksploatację
węgla kamiennego
ze złoża
Reden
na terenie obecnej
Dąbrowy Górniczej
. Z inicjatywy Staszica powstało wiele obiektów przemysłowych, m.in. pierwsze w Królestwie Polskim huty cynku (4 huty o wspólnej nazwie "Konstanty" – 1816-1822) oraz ośrodki hutnictwa żelaza.
Był mecenasem i promotorem wynalazcy
Abrahama Sterna
.
Pochowany na terenie należącego do Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego
kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
w parafii
bł. Edwarda Detkensa
(dawny kościół Kamedułów), znajdującego się na warszawskich Bielanach przy ul. Dewajtis 3. W pogrzebie duchownego uczestniczyło 14 tys. warszawiaków. Zgodnie z ostatnia wolą zmarłego część jego majątku – 800 tys. zł została podzielona po 200 tys. zł między fundusze założycielskie domu zarobkowego dla ubogich i Szpitala Dzieciątka Jezus, a reszta na
pomnik Mikołaja Kopernika
, Instytut Głuchoniemych i Szpital Marcinkanek. Przez niemal cztery lata po śmierci Staszica jego grób był miejscem spotkań warszawskiej młodzieży i członków ruchów patriotycznych.
W
1818
odznaczony
Orderem Orła Białego
. [1]
Jest m.in. patronem
AGH
w Krakowie.
Prace
Tłumaczenia
-
Iliada
(1815)
- Epok Natury Buffona (
1786
)
- O Religii Ludwika Racine'a (
1770
)
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008,
2008
, s. 286.
- ↑
Mieczysław Klimowicz
, Literatura Oświecenia, PWN, Warszawa 1995, str.138.,