Jadwiga Andegaweńska,
węg.
szent Hedvig (ur. między
3 października
1373
a
18 lutego
1374
[4], zm.
17 lipca
1399
w
Krakowie
) –
król Polski
(od
16 października
1384
) z
dynastii Andegawenów (Anjou)
, najmłodsza córka
Ludwika Węgierskiego
i
Elżbiety Bośniaczki
,
święta
katolicka
, patronka Polski.
Obradujący w 1384 roku w
Radomsku
sejm obrał Jadwigę Andegaweńską królem Polski. Została koronowana na króla, jako że polskie prawo nie dawało królowej dziedzicznego tronu. Jej tytuł królewski brzmiał: Hedvigis Dei Gracia Rex Poloniae, necnon terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Syradiae, Lanciciae, Cuyaviae, Pomeraniaeque domina et heres, tłumaczenie: Jadwiga z Bożej łaski król Polski, pani i dziedziczka
ziemi krakowskiej
,
sandomierskiej
,
sieradzkiej
,
łęczyckiej
,
Kujaw
i
Pomorza
.
Biografia
Jadwigę od dzieciństwa przygotowywano do pełnienia roli króla poprzez wykształcenie. Pobyt w środowisku kulturalnym dworu w
Budzie
sprawił, że Jadwiga posiadła umiejętność czytania, znajomość języków obcych, zamiłowanie do lektury, muzyki, sztuki i nauki[5].
15 czerwca
1378
została zaręczona z ośmioletnim
Wilhelmem z dynastii Habsburgów
. Odbyła się nawet ceremonia zaręczyn mających charakter formalnego ślubu pomiędzy dziećmi z
pokładzinami
(
sponsalia de futuro
). Nie był to jednak kontrakt nierozerwalny. Podpisano zobowiązanie, że strona, która zerwałaby zaręczyny, wypłaci drugiej stronie 200 000
florenów
w złocie.
Koronacja
Jesienią
1384
przybyła z
Węgier
do Polski[6], gdzie
16 października
tego roku w
Krakowie
została koronowana przez
arcybiskupa gnieźnieńskiego
Bodzantę
na króla Polski. Wobec jej małoletności ster rządów w państwie dzierżyli możnowładcy małopolscy, pozostający w kontakcie z jej matką Elżbietą Bośniaczką, jednakże nie powołano regenta, ponieważ, jak pisze
Jan Długosz
, wszystko co mówiła lub czyniła znamionowało sędziwego wieku powagę.
Kandydaturę Wilhelma Habsburga na męża Jadwigi usilnie popierał
Władysław Opolczyk
, który nawet opanował
24 sierpnia
1385
zamek wawelski
, przygotowując dopełnienie ceremonii małżeństwa.
Panowie krakowscy mieli jednak wobec niej zupełnie inne plany, chcąc związać Polskę z Litwą, ofiarowali polską koronę wielkiemu księciu litewskiemu
Jagielle
, który miał przyjąć chrzest wraz ze swoim państwem (
unia w Krewie 14 sierpnia 1385
).
Kasztelan
krakowski
Dobiesław Kurozwęcki
przepędził austriackiego pretendenta z zamku.
Jan Długosz
utrzymuje, że zrozpaczona młodziutka królowa, próbowała wówczas wyrąbać toporem bramę wawelską, by uciec z miłością swojego życia na
Śląsk
(powstrzymać miał ją
podskarbi wielki koronny
Dymitr z Goraja
), jednakże harmonijny związek, jaki stworzyła z Jagiełłą, świadczy o innej motywacji jej postępowania niż uczucie do Habsburga.
Związek z Litwą
Polska i Litwa w latach 1386-1434
11 stycznia
1386
w
Wołkowysku
panowie polscy oznajmili Jagielle, że Jadwiga zgodziła się zostać jego żoną. Królowa odwołała publicznie swoje sponsalia z Wilhelmem. Jagiełło przybył do Krakowa, gdzie
15 lutego
1386
przyjął chrzest.
18 lutego
Jadwiga i Jagiełło uroczyście zawarli związek małżeński w katedrze na Wawelu.
Na wiosnę
1387
stanęła na czele wyprawy rycerstwa polskiego, której celem była rewindykacja zajętej przez Węgrów
Rusi Czerwonej
.
8 marca
1387
potwierdziła przywileje dla
Lwowa
, gwarantując mu
prawo składu
. Tam też
26 września
1387
złożył jej hołd lenny
hospodar mołdawski
Piotr I
. W
1397
w
Inowrocławiu
odbyła zjazd z
wielkim mistrzem krzyżackim
Konradem von Jungingenem
w celu wynegocjowania powrotu do korony
ziemi dobrzyńskiej
.
Działalność
Na swoim dworze skupiła elitę intelektualną Polski (
Piotr Wysz
,
Mateusz z Krakowa
,
Hieronim z Pragi
). Zleciła pierwsze w naszej historii tłumaczenie Księgi Psalmów na język polski (zachował się po dziś dzień egzemplarz tego dzieła znany jako
Psałterz floriański
). Fundowała wiele nowych kościołów oraz uposażała już istniejące klasztory. Opiekowała się szpitalami. W
1397
założyła bursę dla polskich i litewskich studentów przy
Uniwersytecie Karola
w
Pradze
. W tym też roku uzyskała zgodę
papieża
na utworzenie fakultetu teologii na
Akademii Krakowskiej
.
22 czerwca
1399
roku urodziła córkę
Elżbietę Bonifację
, która zmarła
13 lipca
1399
roku. Sama Jadwiga zmarła cztery dni później na gorączkę połogową. W testamencie zapisała swój majątek
Akademii Krakowskiej
. Kiedy w
latach 80. XX wieku
otworzono jej grobowiec, znajdujący się w
Katedrze Wawelskiej
, stwierdzono, że istotnie klejnoty grobowe wykonane były ze skóry i drewna.
Życie prywatne
Historycy wielokrotnie spekulowali na temat relacji pomiędzy Jadwigą i jej mężem, Władysławem II Jagiełłą. Dominuje przekonanie, iż Jadwiga była w tym politycznym związku nieszczęśliwa, ze względu na różnicę wieku,
wychowania
, kultury itd. Według odmiennej koncepcji zaprezentowanej ostatnio Jagiełło był dla Jadwigi raczej postacią ojcowską, a ich współżycie mogło mieć stosunkowo harmonijny charakter[7].
Święta Jadwiga królowa
Święta Jadwiga
nie pozostawiła po sobie żadnych objawień – według zapisów kronikarzy uprawiała surowe
umartwienia
. Jej kierownikiem duchowym był krakowski dominikanin Henryk Bitterfeld, autor traktatu o Komunii świętej i traktatu ascetyczno-mistycznego napisanego specjalnie dla Jadwigi. W swym życiu harmonijnie łączyła kontemplację z działalnością praktyczną, co wyraziła również w nawiązującym do
Ewangelii
symbolu dwóch przeplatających się liter MM (Maria i Marta), który poleciła umieścić na ścianach swej komnaty, a chcąc, by chwała Boża nieustannie rozbrzmiewała w katedrze wawelskiej założyła i zapewniła utrzymanie Kolegium Psałterzystów, którzy dzień i noc śpiewali psalmy przed Najświętszym Sakramentem. Ufundowała również i częściowo własnoręcznie wyhaftowała
racjonał
– drogocenną szatę liturgiczną dla biskupów krakowskich, zachowaną po dziś dzień, używaną podczas największych uroczystości.
Jadwiga uprawiała działalność charytatywną – ufundowała szpital w
Bieczu
, uposażyła szpitale w
Sandomierzu
i Sączu oraz otoczyła opieką liczne inne szpitale miejskie i klasztorne, w tym szpital
św. Jadwigi Śląskiej
w
Krakowie na Stradomiu
. Wykazywała wrażliwość nie tylko na biedę materialną, ale stawała również w obronie ludzkiej godności: do króla Władysława Jagiełły, kompensującego pieniędzmi krzywdę chłopów miała powiedzieć: "A któż im łzy powróci?".
Kult
Po śmierci Jadwigę otoczono
kultem
.
W
Budapeszcie
, 18 października 2009, odsłonięto i poświęcono pierwszy pomnik św. Jadwigi na Węgrzech[8].
Beatyfikacja i kanonizacja
Jadwiga została
beatyfikowana
, przez zatwierdzenie
kultu
,
31 maja
1979
roku, a
kanonizowana
8 czerwca
1997
. Obu aktów dokonał
Jan Paweł II
[9].
Dzień obchodów
- Na świecie
Wspomnienie liturgiczne
w
Kościele katolickim
na świecie obchodzone jest 17 lipca[10][11].
- W Polsce
Od dnia kanonizacji wspomnienie w
Kościele katolickim w Polsce
obchodzone jest
8 czerwca
i ma rangę wspomnienia obowiązkowego[12].
Patronat
Święta Jadwiga jest patronką
Polaków
i apostołem
Litwy
.
W 2009 roku papież
Benedykt XVI
ogłosił św. Jadwigę
patronką
miasta
Inowrocław
[13].
Ikonografia
W
ikonografii
św. Jadwiga przedstawiana jest w stroju królewskim.
Jej
atrybutem
są buciki, z czym związana jest legenda:
- Przy budowie kościoła NMP na Piasku, który istnieje do dziś, królowa Jadwiga sama doglądała robót. Pewnego dnia jej czujne oko dojrzało kamieniarza, który był smutny. Kiedy zapytała o powód, odpowiedział, że w domu zostawił ciężko chorą żonę, boi się, że go zostawi z drobnymi dziećmi, a nie ma pieniędzy na lekarza. Królowa, nie namyślając się, oderwała ze swego bucika złotą klamrę, wysadzaną drogimi kamieniami, i oddała ją robotnikowi, aby zapłacił dla lekarza. Nie zauważyła tylko, że stopę położyła na kamieniu oblanym wapnem. Odbity ślad bucika wdzięczny kamieniarz obkuł dokoła i wraz z kamieniem wmurował w zewnętrzną ścianę świątyni. Do dzisiaj można go oglądać.[14]
Relikwie
Królowa Jadwiga została pochowana w Katedrze Wawelskiej. Jej sarkofag kilkakrotnie otwierano. Po raz pierwszy w XVII w., kiedy przy okazji przebudowy kościoła wapienną płytę grobowca zamieniono na czarny marmur. W
1887
r. naukowcy w obecności
Jana Matejki
, który przygotowywał portrety polskich władców, otworzyli grobowiec powtórnie. Napisano wówczas sprawozdanie - skromna trumna zawierała kompletny szkielet i królewski płaszcz. Malarz wykonał szkic czaszki, po czym szczątki królowej umieszczono w miedzianej trumnie, a tę z kolei w większej, dębowej. Następnie grób ponownie zamurowano.
W
1949
r. naukowcy przeprowadzili badania na szczątkach w celu ustalenia wyglądu królowej. Stwierdzono, że monarchini prawdopodobnie została pochowana razem ze zmarłą trzy tygodnie po narodzinach córeczką, której szkielet się nie zachował, ponieważ kości noworodka nie były dostatecznie ukształtowane. Sarkofag ozdobiono nagrobkiem z
1902
r., wykonanym przez
Antoniego Madeyskiego
(fundacja
Karola Lanckorońskiego
). Odbyły się uroczystości pogrzebowe.
W
1976
r., z uwagi na rozwój medycyny sądowej, postanowiono przeprowadzić kolejne badania. Ustalono, że królowa była kobietą silnej budowy, najprawdopodobniej wysoką (wyniki wahały się od 165 cm do 182). Nie wykryto zmian patologicznych. Zwrócono uwagę tylko na szczególnie wąską i wysoką miednicę, której budowa mogła spowodować komplikacje przy porodzie. Monarchini w chwili zgonu miała ok. 28 lat.
W
1987
r. relikwie królowej Jadwigi umieszczono w północno-zachodniej części Katedry - w mensie ołtarza z czarnym krucyfiksem, z którego według legendy przemówił do bardzo młodej wówczas dziewczyny Chrystus, doradzając jej ślub z Jagiełłą. Neogotycki nagrobek pozostał pusty.[15]
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Historia Polski. T. 1: Polska do 1586. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 2007, s. 320. .
- ↑ Jadwiga. T. 12. Rzeczpospolita, 2007, s. 9, seria: Władcy Polski cykl dodatków Rzeczpospolitej.
- ↑
15 października
według Mariusz Trąba, Lech Bielski: Poczet królów i książąt polskich. Wyd. 2. Bielsko-Biała: Wydawnictwo PARK Sp. z o.o., 2005, s. 285. .
- ↑ S. A. Sroka, Genealogia Andegawenów węgierskich, Kraków 1999, s. 54–55.
- ↑ M. Barański, S. Ciara, M. Kunicki-Goldfinger (autorzy not historycznych): Poczet królów i książąt polskich Jana Matejki. Wasrszawa: Świat Książki, 1996, ss. 141-143. .
- ↑ Por. Roman Grodecki, Dzieje Polski średniowiecznej. Tom 2. Od roku 1333 do 1506, Kraków 1995, s. 215.
- ↑ Jarosław Nikodem, Jadwiga. Król Polski, Ossolineum, Wrocław 2009, s. 350-362; Kamil Janicki,
Jadwiga i Jagiełło
, "Ciekawostki historyczne", 19 września 2010.
- ↑
Budapeszt: pomnik św. Jadwigi królowej
-
Radio Watykańskie
[opublikowano: 2009-10-18].
- ↑
Kalendarium pontyfikatu Jana Pawła II
. na
WIEM (encyklopedia)
.
- ↑
Santa Edvige (Jadwiga)
(
wł.
).
- ↑
Hedwig (Jadwiga) von Polen (von Anjou)
= Ekumeniczny leksykon świętych (Ökumenisches Heiligenlexikon) (
niem.
).
- ↑
Kalendarz liturgiczny diecezji polskich (czerwiec)
- Komisja ds. Kultu Bożego na stronie
Episkopatu Polski
[Stan na 30 września 2008 r.].
- ↑
Św. Jadwiga Królowa - patronką Inowrocławia
. na oficjalnej stronie miasta
Inowrocław
.
- ↑
Święta Jadwiga (Wincenty Zaleski, "Święci na każdy dzień") i Dwie Jadwigi (Teresa Dunin-Wąsowicz)
. na
interia.pl
.
- ↑
Groby Królewskie - Jadwiga
. na stronie o
kryminalistyce
i
medycynie sądowej
.
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wywód rodowodowy