Sieciech (palatyn)
Sieciech (palatyn)Sieciech - możnowładca
małopolski
z rodu
Starżów-Toporczyków
. Żył na przełomie XI/XII w[1].
Palatyn
Władysława Hermana
, w latach
1080
-
1100
[2]. Kontrowersyjna postać okresu
średniowiecza
Polski
. Sieciech jest drugim (poza
Masławem
) udokumentowanym możnym spoza kręgów
dynastycznych
[3], który swoimi działaniami dążył do jawnego przejęcia władzy w Polsce[4][5]. Działalność polityczna SieciechaDenar z krzyżem "kawaleryjskim" Sieciecha Denar z rzekomym monogramem Sieciecha W okresie piastowania funkcji
palatyna
(
1080
-
1100
) prawdopodobnie przyczynił się do wygnania
Bolesława Śmiałego
, zwiększając swoje wpływy na dworze książęcym
Władysława Hermana
[6]. Palatyn miał pod sobą dwór i osobę księcia, pod nieobecność władcy sprawował najwyższe funkcje wojskowe i państwowe. W ambicjach osiągnięcia godności książęcej pomagała mu
Judyta Maria
, żona Hermana. Prawdopodobnie była kochanką Sieciecha[7]. Do najwyższych godności państwowych wynosił także swoich popleczników[7][8]. Faktycznie palatyn rządził Księstwem;
bił
własną
monetę
; był pierwszym opiekunem
Bolesława Krzywoustego
[7]. Władysław popadł w zależność od swojego stronnika, któremu być może zawdzięczał wyniesienie na tron[7]. W działalności Sieciecha niemałą rolę odgrywały takie cechy jak - ambicja, żądza władzy i chęć wzbogacenia się. Dla osiągnięcia swych celów palatyn potrafił użyć gwałtownych środków, mających dać mu możliwość długotrwałej władzy w kraju[4]. W
1090
Sieciech, z pomocą dowodzonego przez siebie rycerstwa opanował i przyłączył
Pomorze Gdańskie
. Zainspirowana przez niego ekspansja doprowadziła do krótkotrwałego opanowania grodów:
Nakło
,
Czarnków
,
Wyszogród
i
Świecie
[9]. W ważniejszych grodach umieścił polskie załogi. Pozostałe spalono. W kilka miesięcy później doszło do buntu miejscowych elit, co doprowadziło do przywrócenia
suwerenności
ziem wschodniopomorskich[10]. W I poł. lat 90. XI w. nastąpiły represje Sieciecha wobec możnych, tj. sprzedawanie w niewolę, usuwanie z urzędów, wyroki, wygnania[11]. Na skutek działań palatyna nastąpiła masowa emigracja polityczna z ziem polskich do
Czech
[12]. Śląscy możni (opozycjoniści) porwali i sprowadzili w
1093
Zbigniewa do ojczyzny[11]. Pomocy w sprowadzeniu Zbigniewa do Księstwa udzielił Brzetysław II, książę Czech[13]. Młody książę wraz z emigrantami politycznymi przybył do
Wrocławia
, gdzie początkowo był pod silnym wpływem opozycyjnej arystokracji[13]. Schronienia pierworodnemu udzielił kasztelan wrocławski Magnus. Herman uznał to za spisek śląskich możnych. Wyruszył na Wrocław wraz z posiłkami węgierskimi[11]. Podczas nieudanej interwencji Hermana i po nielojalnych działaniach Węgrów, którzy uprowadzili Sieciecha i Bolesława Krzywoustego, książę polski został zmuszony do uznania pierworodnego syna za swego prawowitego następcę[11]. Wydany w
1093
akt
legitymizacji
przyznawał starszemu synowi prawa pochodzenia i dziedziczenia tronu. Po ucieczce Sieciecha i Bolesława z niewoli, na polecenie palatyna zorganizowano wyprawę na
Śląsk
i
Kujawy
celem unieważnienia aktu legitymizacji. Po przegranej
bitwie nad Gopłem
w
1096
Zbigniew został uwięziony, a następnie – na skutek interwencji biskupów w maju
1097
lub
1099
– uwolniony[14][15]. Przywrócono mu także utracone prawa[16]. Po odkryciu rzeczywistych zamiarów Sieciecha i Judyty Marii - Zbigniew nawiązał porozumienie z nastoletnim Bolesławem. Obaj bracia stanowczo zażądali przekazania im rządów. Herman zgodził się na podział swoich domen na dzielnice. Bolesław otrzymał
Małopolskę
,
Śląsk
,
ziemię lubuską
z zachodnim skrawkiem
Wielkopolski
sięgającym po granicę pomorską. Zbigniew natomiast otrzymał Wielkopolskę (włącznie z
Gnieznem
),
Kujawy
,
ziemię łęczycką
,
sieradzką
oraz
Mazowsze
(z
Płockiem
)[17]. Mazowsze wraz z siedzibą w Płocku zostało jednak pod kontrolą Hermana, podobnie jak ważniejsze grody w dzielnicy Bolesława, tj.
Wrocław
,
Kraków
i
Sandomierz
[18][19]. Podział państwa i dopuszczenie synów Hermana do współrządów - zaniepokoiło Sieciecha. Palatyn rozpoczął przygotowania do rozprawy z braćmi. Wiedział, że podział kraju na dzielnice może osłabić jego pozycję[20]. Nadal obsadzał stanowiska swoimi ludźmi w dzielnicach juniorów, co przy zarządzaniu centralnej administracji powodowało iluzoryczność podziału Księstwa[21]. Bolesław i Zbigniew na wieść o zbliżającym się konflikcie postanowili zawiązać opozycyjną koalicję. Doszło do tego na wiecu zorganizowanym we
Wrocławiu
z inicjatywy możnowładcy polskiego
Skarbimira
. Postanowiono usunąć dotychczasowego opiekuna Bolesława,
Wojsława
(powinowatego Sieciecha), oraz zorganizować wyprawę przeciw
palatynowi
[20]. W
1099
pod Żarnowcem nad
Pilicą
doszło do starcia zbuntowanej opozycji z wojskami Hermana i Sieciecha. Buntownicy wygrali bitwę, a książę Władysław wyraził zgodę na trwałe usunięcie Sieciecha z zajmowanego stanowiska[20]. W kilka miesięcy później siły opozycji przeciwko palatynowi zostały skierowane w stronę
Sieciechowa
[22], gdzie ukrył się palatyn. Nieoczekiwanie Herman z niewielkimi oddziałami przyszedł z pomocą obleganemu. W tej sytuacji juniorzy postanowili pozbawić Hermana władzy. Do konfliktu doszło w okolicach Płocka. Herman po przegranej bitwie zobowiązał się do wygnania Sieciecha z kraju[23]. Na przełomie
1100
/
1101
palatyn opuścił Polskę[20], udając się na ziemie niemieckie. Do kraju wrócił po kilku latach, jednak w Księstwie Polskim nie odegrał już żadnej roli. Prawdopodobnie został oślepiony[2]. Monety palatynaZa sprawą palatyna Sieciecha wybito pierwsze w Polsce
monety prywatne
. Znane są dwa typy monet palatyna (choć dawniej wyliczano ich więcej, niesłusznie zaliczając w poczet jego działalności menniczej monety obce). Oba noszą w polu awersu znak
wojewody
i legendę otokową ZETECH (Sieciech), która jest zapewne drugim najstarszym zabytkiem piśmiennictwa polskiego (a pierwszym imieniem oddanym po polsku). Monety te były prawdopodobnie wybijane w
Sieciechowie
koło
Kutna
oraz w drugiej mennicy koło
Krakowa
, w okresie lat
1090
-
1100
[24]. Geneza imieniaSieciech (Zetech), jest staropolskim imieniem słowiańskim, dwuczłonowym. Oznacza tego, który czerpie radość z życia. Imieniny przypadają na 20 sierpnia[25]. Imię to przetrwało dzięki polskiemu dziejopisarstwu, wybijanym monetom z tym imieniem (ZETECH), oraz jednej z legend o Sobótce, gdzie ukochanym miał być rzekomy rycerz Sieciech[25]. Zobacz teżPrzypisy- ↑ A. Nawrot (pod red.): Encyklopedia Historia. S. 583.
- ↑ 2,0 2,1 Ł. Piernikarczyk:
Palatyn Sieciech (1080-1100)
(
pol.
). [dostęp 10 stycznia 2010].
- ↑ Ł. Piernikarczyk:
Masław i jego państwo (1037-1047)
(
pol.
). [dostęp 12 stycznia 2010].
- ↑ 4,0 4,1 K. Maleczyński: Bolesław III Krzywousty. S. 30.
- ↑ R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski: Dzieje Polski średniowiecznej. T. I. Ss. 128-129. S. Szczur: Historia Polski – średniowiecze. S. 120.
- ↑ Sieciechowi przypisuje się również otrucie Mieszka Bolesławowica, pretendenta do tronu. Ł. Piernikarczyk:
Palatyn Sieciech (1080-1100)
(
pol.
). [dostęp 10 stycznia 2010].
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski: Dzieje Polski średniowiecznej. T. I. S. 128.
- ↑ M. Spórna, P. Wierzbicki: Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego. S. 445.
- ↑ J. Piekarczyk-Gałkowska, P. Czerwiński (pod red.): Słownik Historia. S. 334.
- ↑ S. Szczur: Historia Polski – średniowiecze. Ss. 117-118.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski: Dzieje Polski średniowiecznej. T. I. S. 129.
- ↑ M. K. Barański: Dynastia Piastów w Polsce. S. 182.
- ↑ 13,0 13,1 M. K. Barański: Dynastia Piastów w Polsce. Ss. 182-183.
- ↑ L. Korczak: Władysław I Herman, [w]: Piastowie. Leksykon biograficzny. S. 65.
- ↑ Nastąpiło to przy konsekracji katedry gnieźnieńskiej. M. K. Barański: Dynastia Piastów w Polsce. S. 183. Konsekracja tej katedry jest zwykle datowana na 1 maja 1097. Pojawiły się jednak opinie, że odbyła się ona dwa lata później - 1 maja 1099. J. Powierski: Data konsekracji katedry gnieźnieńskiej (1 maja 1099) na tle sytuacji politycznej Polski, Rusi i krajów sąsiednich [w]: Roczniki historyczne. 1994, ss. 67 i nast..
- ↑ R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski: Dzieje Polski średniowiecznej. T. I. S. 131.
- ↑ R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski: Dzieje Polski średniowiecznej. T. I. Ss. 131-135. G. Labuda uważał, że do podziału doszło ok. 1097. G. Labuda: Korona i infuła. Od monarchii do poliarchii. Ss. 16,69. K. Maleczyński przyjął datę pierwszego podziału na rok 1099. J. Wyrozumski: Historia Polski do roku 1505. S. 101.
- ↑ S. Szczur: Historia Polski – średniowiecze. S. 119.
- ↑ R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski: Dzieje Polski średniowiecznej. T. I. Ss. 131-132.
- ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 S. Szczur: Historia Polski – średniowiecze. S. 120.
- ↑ M. K. Barański: Dynastia Piastów w Polsce. S. 184.
- ↑ P. Jasienica: Polska Piastów. S. 116.
- ↑ Z. S. Pietras: Bolesław Krzywousty. S. 58.
- ↑ W. Garbaczewski:
Polska: Epoka denarowa w mennictwie polskim
(
pol.
). [dostęp 10 stycznia 2010].
- ↑ 25,0 25,1 Sieciech.pl:
Sieciech
(
pol.
). [dostęp 10 stycznia 2010].
Bibliografia Opracowania- Barański M. K., Dynastia Piatów w Polsce, Warszawa 2006, .
-
Grodecki R.
, Zachorowski S., Dąbrowski J., Dzieje Polski średniowiecznej, T. I, Kraków 1995, .
-
Jasienica P.
, Polska Piastów, Warszawa 2007, .
- Korczak L., Władysław I Herman, [w]: Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999, .
-
Labuda G.
, Korona i infuła. Od monarchii do poliarchii, Kraków 1996, .
-
Maleczyński K.
, Bolesław III Krzywousty, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1975.
- Nawrot A. (pod red.), Encyklopedia Historia, Kraków 2007, .
- Piekarczyk-Gałkowska J., Czerwiński P. (pod red.), Słownik Historia, Kraków 2004, .
- Pietras Z. S., Bolesław Krzywousty, Cieszyn 1978.
- Powierski J., Data konsekracji katedry gnieźnieńskiej (1 maja 1099) na tle sytuacji politycznej Polski, Rusi i krajów sąsiednich [w]: Roczniki historyczne 1994.
-
Szczur S.
, Historia Polski – średniowiecze, Kraków 2002, .
-
Wyrozumski J.
, Historia Polski do roku 1505, Warszawa 1984, .
Ważniejsze opracowania online Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Sieciech (palatyn)":
Mieszko II Lambert
...
I wiek
...
Palatium
...
Łabędź (herb szlachecki)
...
Imieniny
...
Maksymilian II (król Bawarii)
...
Jadwiga Jagiellonka (1513-1573)
...
Karol IV Luksemburski
...
Złota Bulla Karola IV
...
Władysław Opolczyk
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Sieciech (palatyn)":
036 Początki rozbicia dzielnicowego (plansza 2)
...
013. Odrodzenie Europy (plansza 14)
...
016b. Polska Piastów (plansza 18)
...
|