prof. Alfred Lityński (ur.
16 września
1880
w Bligradzie w
Besarabii
, zm.
25 marca
1945
pod
Smoleńskiem
), naukowiec,
ichtiolog
, pionier polskiej
hydrobiologii
i
limnologii
, doktor filozofii zoologii
Uniwersytetu Jagiellońskiego
, wykładowca na
Uniersytecie Warszawskim
, kierownik pierwszej polskiej stacji hydrobiologicznej, propagator ochrony środowiska. Obok Stanisława Minkiewicza był pierwszym naukowcem prowadzącym badania na ziemiach polskich nad fauną wodną w pełnym ujęciu
ekologicznym
.
Kariera naukowa do wybuchu II wojny światowej
Był uczniem
prof. Antoniego Wierzejskiego
, z którego inspiracji w latach
1908
-
1916
prowadził badania nad
fauną
planktonową
jezior
tatrzańskich
. Od
1920
r. organizator, a następnie kierownik pierwszej polskiej Stacji Hydrobiologicznej powstałej nad
jeziorem Wigry
, w miejscowości
Stary Folwark
która stała się kolebką polskiej hydrobiologii, ośrodkiem naukowym i szkołą kształcącą przyszłych naukowców. Kierował nią do wybuchu
II wojny światowej
. Wraz z
Bolesławem Hryniewieckim
postulował utworzenie wokół jez. Wigry
Parku Krajobrazowego
. 1 stycznia
1989
na terenach tych utworzono
Wigierski Park Narodowy
(wcześniej Wigierski Park Krajobrazowy). Odznaczony przez rząd RP
Złotym Krzyżem Zasługi
(
1933
) oraz
Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
(
1937
).
II wojna światowa i śmierć
Podczas II wojny światowej
podporucznik
Armii Krajowej
. Przybrał pseudonim "Leśny". Redagował gazetkę podziemną "Echo Puszczy". W
1942
r. ze względu na sytuację kraju odmówił przyjęcia medalu przyznanego przez Międzynarodowe Towarzystwo ds. Teoretycznej i Stosowanej Limnologii, którego w roku
1922
był współzałożycielem oraz przez następne lata polskim przedstawicielem. Za działalność konspiracyjną otrzymał
Krzyż Walecznych
(
1944
). Aresztowany przez
NKWD
, zmarł podczas deportacji do
ZSRR
.
Spuścizna naukowa
Około 4 lat przed rozpoczęciem wojny zaczął pisać 'Hydrobiologię Ogólną', nad którą pracował do końca wojny. Zredagowana, uzupełniona o zaginiony materiał i wydana przez prof. Leszka K. Pawłowskiego w
1951
r. stała się pierwszym polskim podręcznikiem akademickim z tej dziedziny. Polskie Towarzystwo Hydrobiologiczne ustanowiło Medal imienia prof. Alfreda Lityńskiego nadawany za wybitne osiągnięcia naukowe, organizacyjne lub popularyzatorskie w szeroko pojętej dziedzinie hydrobiologii (Regulamin przyznawania medalu PTH).
Bibliografia
- Gabriel Brzęk: Alfred Lityński – twórca nowoczesnej hydrobiologii polskiej, na zlecenie
Wigierskiego Parku Narodowego
Wydawnictwo 'WEA', Suwałki 1994 r.