Bóbr europejski (Castor fiber) –
gatunek
ziemnowodnego
gryzonia
z rodziny
bobrowatych
(Castoridae).
Dawniej występował w całej strefie umiarkowanej
Europy
i
Azji
, obecnie wyginął w wielu regionach Europy[3][2]. W Polsce jest
gatunkiem chronionym
.
Występowanie i biotop
Aktywny jest nocą i o zmierzchu. Trudno więc go w czasie dnia zauważyć. Bobry najlepiej podpatrywać wcześnie rano o świcie. Występuje głównie w
lasach łęgowych
nad strumieniami, rzekami, jeziorami.
Charakterystyka ogólna
Podstawowe dane |
---|
Długość ciała | 70-100 cm |
Długość ogona | 3-28 cm |
Masa ciała | 15-30 kg |
Dojrzałość płciowa | 2-3 lata |
Liczba młodych w miocie | 2-4 |
Długość życia | 10-15 lat, w niewoli 50 lat |
Wygląd
Ma małe oczy i uszy. Nogi krótkie, biega ociężale, palce stóp tylnej pary nóg są złączone
błoną
, ułatwiającą pływanie, ogon (zwany kielnią lub pluskiem) jest szeroki, spłaszczony grzbietobrzusznie i pokryty łuskami, służy jako ster regulujący głębokość zanurzenia.
Futro
koloru brązowego, ciemnobrązowego, a nawet czarne. Posiada silnie rozwinięte
siekacze
.
Tryb życia
Latem bobry żywią się głównie roślinami wodnymi i przybrzeżnymi, zimą odżywiają się łykiem drzew liściastych (najczęściej
topoli
,
wierzby
), które zgromadziły w lecie. Drzewa stanowią jeden z budulców żeremi. Bobry bez problemu ścinają drzewa w okolicach rzek. Starają się ścinać drzewo w ten sposób, aby przewróciło się ono w kierunku rzeki. Kopie nory w brzegach rzek oraz wałach przeciwpowodziowych lub w brzegach jezior. W przypadku braku dogodnych miejsc buduje kopce z gałęzi i mułu, otoczone wodą, zwane
żeremiami
. Wejście do nory znajduje się pod wodą. Nora zaopatrzona jest także w otwór wentylacyjny. Czasami w żeremiu bobrów zamieszkują także
piżmaki
.
Rozród
Żyje w rodzinach. Kojarzy się późną zimą.
Ciąża
trwa 105 dni, w miocie występuje 2-4 młodych. Na małych strumieniach i potokach wszystkie osobniki z rodziny wspólnie budują tamy, powodując spiętrzenia i podtopienie terenów łąkowych i leśnych. Tworzą się rozlewiska i małe, zabagnione jeziorka leśne. Wskutek swojej działalności odwraca melioracyjne osuszenie terenu, pozytywnie wpływając na małą retencję wód.
Znaczenie
Dawniej przez wiele lat bobry traktowano jako szkodniki, podtapiające tereny uprawne oraz czyniące szkody leśne. Obecnie jest to gatunek chroniony, pozytywnie wpływający na renaturalizację krajobrazu, zwiększający retencję wód oraz przyczyniający się do odtwarzania śródleśnych bagien z dużą ilością martwego drewna – ważne siedliska bogatej fauny owadów
saproksylofagicznych
. W tworzonych przez bobry zbiornikach wodnych rozpoczynają się procesy torfowiskowe oraz pojawiają się rzadkie gatunki
owadów wodnych
.
Na niektórych terenach liczba bobrów jest jednak zbyt duża i zbyt uciążliwa dla rolników.
Działalność bobrów w znaczący sposób wpływa na
ekosystem
. Budowane przez bobry tamy zalewają znaczne połacie terenu i przyczyniają się do zmiany w ekosystemie zarówno flory, jak i fauny. Tamy bobrowe określane są przez biologów ewolucyjnych jako
fenotyp rozszerzony
.
Dawniej bobry ceniono ze względu na futro oraz mięso. Ze względu na ogon pokryty łuską
mięso
bobrów jedzono także w czasie
postu
. Tak zwany "strój bobrowy" – wydzielina dodatkowych gruczołów płciowych – ceniona była ze względu na właściwości lecznicze.
Zagrożenia i ochrona
W Polsce, w
średniowieczu
bobry były rozpowszechnione na terenie całego kraju. Bóbr był obiektem szczególnej troski królów i książąt polskich. Na początku
XI wieku
Bolesław Chrobry
zabronił
polowania
na bobry w podległych mu terenach łowieckich. Królowie utrzymywali na dworach straż bobrowniczą i dbali o bobry, gdyż były one własnością królewską, ich eksploatacja monopolem, a skóry miały wartość obiegową w handlu wymiennym. Podatki oraz kary płacono nawiązką skór bobrowych. W
XIII wieku
liczebność tych zwierząt zaczęła spadać. Od połowy
XVI wieku
do roku
1840
Statut Litewski
uwzględniał ochronę bobrów, wprowadzając zasady ochrony
żeremi
i samych zwierząt oraz ustanawiając kary za ich nieprzestrzeganie. Mimo wczesnego wprowadzenia pewnych form ochrony, bobry prawie wyginęły. W
XIX wieku
istniały już tylko wyspowe stanowiska we wschodniej części kraju. Po
II wojnie światowej
na terenie Polski bóbr występował nielicznie na terenie Suwalszczyzny. W rzece
Pasłęce
występował także
bóbr kanadyjski
(Castor canadensis Kuhl), zbiegły z hodowli. Na skutek migracji z terenów wschodnich, planowej introdukcji oraz naturalnych procesów migracji obecnie (2008) populacja bobra jest bardzo liczna. Gatunek w wielu miejscach jest pospolity.
|
Efekt działalności bobra |
Efekt działalności bobra
|
Przekształcanie terenów przez bobry z zbiorowisk leśnych na murawowe. |
Przekształcanie terenów przez bobry z zbiorowisk leśnych na murawowe.
|
Ślady bobrów w Legnicy - średnica drzew 20-30 cm |
Ślady bobrów w Legnicy - średnica drzew 20-30 cm
|
Ślady bobrów w Legnicy - średnica drzewa 55 cm |
Ślady bobrów w Legnicy - średnica drzewa 55 cm
|
Tama zbudowana przez bobry w świętokrzyskiej wsi Starzechowice |
Tama zbudowana przez bobry w świętokrzyskiej wsi
Starzechowice
|
Żeremia bobrów na południowych obrzeżach Puszczy Rominckiej |
Żeremia bobrów na południowych obrzeżach
Puszczy Rominckiej
Zobacz też
Przypisy
- ↑
Castor fiber
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)
- ↑ 2,0 2,1
Castor fiber
. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (
ang.
)
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.)
Castor fiber.
w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (
ang.
) [dostęp 1 listopada 2009]
Linki zewnętrzne