Kaplica pod wezwaniem Trójcy Świętej, zwana królowej Zofii oraz Seminaryjską –
rzymskokatolicka
świątynia o charakterze
zabytkowym
, należąca do parafii archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w
Krakowie
[1]. Jest jedną z
kaplic
publicznych
bazyliki archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława
w Krakowie na
Wawelu
. Znajduje się przy zachodnim końcu
nawy
północnej. Po lewej stronie kaplicy usytuowane jest jedno z wejść do katedry.
Historia
Obiekt postał w latach
1431
–
1432
sumptem
królowej
Zofii Holszańskiej
. Ruscy malarze pokryli wówczas ściany i sklepienie
polichromią
. Do kaplicy ufundowano również prebendę oraz zaopatrzono ją w paramenty liturgiczne. W 1. połowie
XVI
w. wzniesiono nowy ołtarz sumptem
kanonika
katedralnego Jakuba Wedelskiego – tzw. Ołtarz Zatorski[2]. Kaplicę przebudowano w
XVII
w. na mauzoleum dla
bpa
Piotra Tylickiego
, zachowując rusko-bizantyjskie malowidła. Do prac przystąpiono w
1613
r. Kierował nimi krakowski
jezuita
ks. Fryderyk Szembek. Wówczas postawiono biskupowi
marmurowy
pomnik nagrobny, którego niezadowolony Tylicki kazał poprawić królewskim mularzom i kamiennikom. Ponadto do kaplicy wstawiono złocone
stalle
i
ołtarz
(na lewo od wejścia) z wizerunkiem ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa, malowanego na miedzianej blasze, ujętego w
kolumny
. W zwieńczeniu
retabulum
przedstawiono Madonnę Bolesną. Ponadto po bokach zawieszono cztery obrazy miedziane, wyobrażające
Mękę Pańską
. Natomiast na prawo od wejścia ustawiono ołtarz, z przedstawieniem Trójcy Świętej. Przedsięwzięcie zakończono w
1615
r., płacąc za całość 5500
złp
. Tego samego roku biskup Tylicki erygował fundację dla
altarysty
. W
1830
r. ustawiono pomnik
hrabiego Włodzimierza Potockiego
, dłuta
Bertela Thorvaldsena
, stworzony nakładem żony hrabiego – Tekli Potockiej z Sanguszków. W latach
1836
–
1844
obiekt gruntownie przekształcono sumptem
Anny Potockiej z Tyszkiewiczów
, którą kierował
Franciszek Maria Lanci
. W tym czasie ustawiono marmurowy nagrobek fundatorki, dłuta Adama Tadoliniego i Luigi Pampaloniego (figurka modlącej się dziewczynki) oraz popiersie matki Anny Potockiej –
Konstancji Tyszkiewicz z Poniatowskich
z ok.
1792
r., dłuta Dominika Cardelliego. Ostatnie zmiany dokonano w latach
1899
–
1904
, opierając się na projekcie
Sławomira Odrzywolskiego
. Wtedy to kaplicę nakryto nowym
sklepieniem
neogotyckim
(
1900
). Z tego okresu pochodzą także
witraże
i nowa polichromia
Włodzimierza Tetmajera
(
1902
– 1904) oraz
krata
.
Architektura
Posąg Włodzimierza Potockiego dłuta Bertela Thorvaldsena
Obiekt wybudowano w
stylu
gotyckim
z kamiennych cegły. Bryłę kaplicy tworzy podstawa na kwadratowym rzucie. Elewacja pokryta jest kamiennym
laskowaniem
, wykonanym z
piaskowca
. Dwa naroża zdobią
pinakle
. Do wnętrza prowadzi neogotycka krata. Pokrywająca ściany polichromia przedstawia wizerunki
Matki Boskiej Częstochowskiej
,
Ostrobramskiej
,
Berdyczowskiej
i
Kalwaryjskiej
oraz zaślubiny królowej Zofii Holszańskiej z Władysławem Jagiełłą i tą królową jako wdowę, z synami
Władysławem
i
Kazimierzem
. Przy ścianie wschodniej, na prawo od wejścia, umieszczono posąg
Włodzimierza Potockiego
, wykonany z białego marmuru kararyjskiego. Rzeźba stoi na profilowanym
cokole
, na którym umieszczono płaskorzeźbę Geniusza Śmierci (z przodu) oraz napis: Włodzimierz Potocki urodzony w Tulczynie dnia
10 Lutego
1789
zmarły w Krakowie dnia
8 Kwietnia
1812
ROKU (po prawej). Sam Potocki ukazany jest w stroju rzymskiego żołnierza. Przy nim znajduje się zbroja i hełm żołnierski. Ścianie północnej zajmuje natomiast płyta nagrobna biskupa Tylickiego w obramieniu z
1900
r. Ukazuje ona modlącego się zmarłego przed ukrzyżowanym Jezusem Chrystusem. Pod nią płyta grobowa królowej Zofii. Przy ścianę zachodnią umiejscowiono nagrobek Anny z Tyszkiewiczów z białego marmuru. Zmarłą wyobraża
klasycystyczna
płaskorzeźba
z przodu nagrobka, ujęta w neogotycką ramę. Powyżej wizerunku fundatorki, na środku znajduje się
kartusz
z herbami
Łabędź
i
Leliwa
. Nad kartuszem profilowany
postument
z klęczącą figurką modlącej się dziewczynki. Ołtarz przy ścianie południowej składa się z
mensy
z białego marmuru. Pośrodku kartusz z herbami Łabędź i Leliwa, flankowany dwoma pilastrami
toskańskimi
. Na mensie spoczywa rzeźba Matki Boskiej. Obok popiersie Konstancji Tyszkiewiczowej. Na sklepieniu polichromia ukazuje m.in.
św. Kingę
z
Bolesławem Wstydliwym
,
św. Jadwigę Śląską
, z
Przemysławem II
i
Władysławem I Łokietkiem
,
św. Wojciecha
z
Mieszkiem I
,
Bolesławem I Chrobrym
i
Dobrawą Przemyślidką
,
św. Jadwigę Andegaweńską
,
Władysława II Jagiełłę
,
Zygmunta I Starego
,
Zygmunta II Augusta
,
Stefana Batorego
,
Władysława IV Wazę
,
Jana II Kazimierza Wazę
,
Jana III Sobieskiego
,
Mikołaja Kopernika
,
Jana Kochanowskiego
,
Tadeusza Kościuszkę
,
Adama Mickiewicza
i innych.
Zobacz też
Polichromia sklepienia pędzla Włodzimierza Tetmajera
Przypisy
Bibliografia
- Czyżewski, Krzysztof J., Królewska Katedra na Wawelu. Przewodnik. Wydanie poprawione. Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej. Kraków 2002.
- Kuczman, Kazimierz. Wzgórze wawelskie. Przewodnik. Wydanie drugie. Kraków 1988.
- Rożek, Michał. Krakowska katedra na Wawelu. Przewodnik dla zwiedzających. Wydanie trzecie. Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej. Kraków 1989.
- Rożek M., Katedra Wawelska w XVII wieku. Wydanie pierwsze. Wydawnictwo Literackie. Kraków 1980.