Pasawa[1] (
niem.
Passau,
łac.
Castra Batavia,
czes.
Pasov) –
miasto
na prawach powiatu w południowo-wschodnich
Niemczech
, w
Bawarii
, bezpośrednio przy granicy z
Austrią
. Liczy ponad 50 000 mieszkańców i jest ważnym ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym, administracyjnym i turystycznym, węzłem komunikacyjnym oraz siedzibą uniwersytetu.
Osadnictwo na obszarze miasta sięga czasów
neolitu
. Miasto w obecnym kształcie wywodzi się z rzymskiego obozu warownego, który w VIII w. stał się siedzibą biskupstwa. Prawa miejskie Pasawa otrzymała w roku
1225
. Przez całe średniowiecze jej historia była ściśle związana z kościołem – biskupi pasawscy byli jednocześnie władcami księstwa, którego miasto było stolicą. W czasach nowożytnych najważniejszym wydarzeniem był wielki pożar, do którego doszło w 1662 r. Odbudowa, przy której pracowali architekci przede wszystkim z Włoch, nadała starówce z grubsza obecny wygląd. Ostatnie dwieście lat to także okres wielkiej prosperity Pasawy – rozwój przemysłu, węzeł kolejowy, powstanie uniwersytetu. Szczęśliwie miasto uniknęło zniszczeń w czasie II wojny światowej.
Pasawa położona jest na licznych wzgórzach rozdzielonych trzema zbiegającymi się u stóp Starego Miasta wielkimi rzekami –
Dunajem
,
Inn
i Ilz. Malownicze położenie, a także cenna zabytkowa architektura w stylu śródziemnomorskim sprawiły, że Pasawa nazywana jest "miastem trzech rzek" oraz "bawarską Wenecją".
Historia
Prehistoria i starożytność
Najstarsze znaleziska archeologiczne wykopane w Pasawie pochodzą z
mezolitu
. Późniejsze znaleziska z okresu
neolitu
wskazują, iż miejscowa ludność już wówczas trudniła się handlem – Pasawa była prawdopodobnie ośrodkiem eksportu krzemienia z Dolnej Bawarii do Austrii. Z okresu 1875-1745 p.n.e. zachowały się pozostałości drewnianej przystani na Dunaju. W okresie schyłkowej
kultury lateńskiej
na wzgórzu staromiejskim znajdowała się osada
celtycka
. W
I
wieku naszej ery rejon miasta dostał się pod panowanie
Cesarstwa rzymskiego
. Rzeka Dunaj stanowiła wówczas północną granicę Imperium, zaś jej dopływ Inn rozdzielał rzymskie prowincje
Recja
i
Noricum
. W rejonie obecnego miasta powstało w ciągu kolejnych stuleci kilka obozów warownych należących do pasa umocnień granicznych zwanych dunajskim
limesem
. Od jednego z tych obozów - Batavis - wywodzi się obecna nazwa miasta (sam obóz nazwę swą otrzymał od stacjonujących tam najemników rzymskich rekrutowanych z germańskiego plemienia Batawów).
Średniowiecze
W
V
wieku Rzymianie wycofali się z regionu. Na półwyspie u zbiegu Innu i Dunaju powstała warownia plemienia
Bajuwarów
. W roku
739
św. Bonifacy zwany „niemieckim apostołem” założył istniejącą do dziś diecezję pasawską i wyświęcił pierwszego biskupa – Vivilo. Od tej pory aż do sekularyzacji losy miasta będą nierozłącznie związane z losami diecezji. W roku
999
biskup uzyskał z rąk cesarza szereg przywilejów dających mu władzę świecką nad miastem (kontrola targów, mennicy, ceł oraz sądownictwa). W roku
1217
biskupi Pasawy otrzymali tytuł książęcy oraz przylegające tereny jako lenno i stali się tym samym władcami samodzielnego terytorium Rzeszy, choś obszar podległy świeckiej władzy biskupów Pasawy był znacznie mniejszy od obszaru podlegającego ich kościelnej jurysdykcji – ten bowiem rozciągał się daleko w głąb Austrii (Pasawa była przyczółkiem chrystianizacji Austrii).
W roku
1225
Pasawa otrzymała
prawa miejskie
. W latach
1298
oraz
1367
/
68
doszło do powstań mieszczan przeciw władzy biskupiej. Domagali się oni ustanowienia samorządu miejskiego podobnego do samorządu miast koronnych. Obydwa powstania zostały stłumione; podczas drugiego biskup nadużył włądzy kościelnej rzucając na buntowników klątwę, tak iż dla dwustu poległych wówczas mieszczan utworzono nowy cmentarz z niepoświęconą ziemią. Ostatecznie mieszczanie wywalczyli jedynie radę miejską o ograniczonych kompetencjach z członkami nie wybieranymi, lecz mianowanymi przez biskupa. Mimo tych napięć miasto osiągnęło znaczący dobrobyt. Prosperitę tę zawdzięczało korzystnemu położeniu państewka biskupiego pomiędzy Bawarią, Austrią i
Czechami
na styku trzech dróg wodnych. Dzięki temu kwitł handel – przede wszystkim alpejską
solą
, ale również czeskim zbożem i słodem oraz austriackim winem. Na przełomie
XV
i
XVI
wieku Pasawa była ośrodkiem handlowym o znaczeniu europejskim, a przechodzące przez nią produkty docierały aż do
Węgier
. Transportowano je głównie drogą wodną, również pod prąd Dunaju łącząc łodzie w zespoły ciągnięte przez 30 koni. W kierunku Czech transport odbywał się drogą lądową ze względu na brak połączeń wodnych i górzysty teren.
Najpóźniej w połowie
XIII
wieku w Pasawie osiedlają się pierwsi Żydzi, sprowadzeni do miasta prawdopodobnie przez samego biskupa jako bankierzy ze względu na zakaz pobierania odsetek obowiązujący chrześcijan w średniowieczu. W początkach
XV
wieku u podnóża twierdzy Oberhaus powstało getto, jego mieszkańcy przez długi czas unikali jednak prześladowań, w odróżnieniu do sąsiednich terytoriów Austrii i Bawarii. Dopiero w roku
1478
doszło do pogromu po profanacji hostii przypisanej Żydom, a w rzeczywistości dokonanej przez złodzieja kościelnego wyznania chrześcijańskiego. Dziesięciu mężczyzn stracono, przy czym tych, którzy przyjęli chrzest, zgłądzono w mniej bestialski sposób. Około czterdziestu innych Żydów po przyjęciu chrztu pozostawiono w spokoju, a pozostałych wypędzono z miasta. Na miejscu zburzonej synagogi wybudowano kościół pielgrzymkowy pw. św. Salwadora.
Czasy nowożytne
Wraz z przejęciem kontroli nad handlem solą przez księcia
Maksymiliana III Habsburga
w roku
1594
Pasawa z dnia na dzień straciła swe główne źródło dochodów – okres prosperity gospodarczej dobiegł końca.
Piętno na historii miasta wywarła również reformacja. Za panowania biskupa Wolfganga von Salm (1541-1555) panowała dość liberalna atmosfera, a w roku
1552
podpisano traktat z Pasawy – pierwszą ugodę między katolickim cesarzem
Ferdynandem Habsburgiem
a protestanckimi książętami Rzeszy, która utorowała drogę do
pokoju augsburskiego
. Zupełnie odmienny kurs obrał biskup Urban von Trenbach (
1561
-
1598
) – drobiazgowo kontrolował religijność mieszkańców za pomocą zaświadczeń o spowiedzi i komunii wielkanocnej, a protestantów odmawiających przejścia na katolicyzm usuwał z miasta. Po jego śmierci diecezja dostała się pod kontrolę Habsburgów forsujących wszelkimi metodami kontrreformację. W ciągu kolejnych dwóch stuleci sakrę biskupią otrzymali trzej arcyksiążęta oraz wielu arystokratów blisko związanych z dynastią. Arcyksiążę Leopold na tron biskupi wstąpił w wieku dziecięcym, nigdy nie przjął święceń biskupich, a pod koniec życia porzucił ze względów dynastycznych swe kościelne urzędy i zawarł małżeństwo. W sprawowaniu czynności liturgicznych zastępowali go biskupi pomocniczy.
W ciągu swego istnienia Pasawa padała wielokrotnie ofiarą powodzi i ognia. W roku
1662
całe miasto legło w popiołach. Sprowadzeni z
Włoch
architekci i malarze odbudowali Pasawę nadając miastu jego obecny śródziemnomorsko-barokowy wygląd. W roku
1676
w odbudowanym pałacu biskupim odbył się ślub cesarza
Leopolda I Habsburga
z jego trzecią żoną Eleonorą-Magdaleną. Kilka lat później ten sam cesarz szukał w mieście schronienia podczas oblężenia
Wiednia
przez Turków w roku
1683
i mieszkał przez kilka miesięcy w pałacu biskupim. To właśnie tu przygotowywano plany słynnej
odsieczy wiedeńskiej
. Po odsieczy rozpoczął się kolejny okres prosperity w historii miasta. W
1786
roku z inicjatywy kardynała Auersperga powstała pierwsza gazeta na terenie miasta. Reformy w duchu oświecenia i absolutyzmu dostosowały państwo biskupie do potrzeb zmieniających się czasów. Jednak już w roku
1803
księstwo biskupie przestało istnieć i przeszło w wyniku sekularyzacji pod panowanie bawarskie.
W
1860
roku Pasawa uzyskała połączenie kolejowe ze
Straubingiem
.
W latach
1942
-
1945
w mieście istniał podobóz obozu koncentracyjnego
Mauthausen
(przez kilka pierwszych miesięcy podlegał obozowi w
Dachau
). Więźniowie pracowali przy budowie elektrowni wodnej. W
marcu
1944
utworzono podobóz Pasawa II, a w marcu
1945
roku podobóz Pasawa III. Więźniowie tych podobozów pracowali w przemyśle drzewnym oraz przy rozładunku statków. Hitlerowską przeszłość regionu bada historyk Anna Rosmus, autorka wielu książek.
Od
1978
roku Pasawa jest siedzibą uniwersytetu cieszącego się dobrą renomą w zakresie nauk prawnych, zarządzania i informatyki. Za działalność na rzecz integracji europejskiej w roku
1980
miasto odznaczone zostało nagrodą europejską Komitetu Ministrów Rady Europejskiej.
Demografia
Dane o ludności z dnia
31 grudnia
2008
[2]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 50717 | 100 | 26797 | 52,84 | 23920 | 47,16 |
wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 6794 | 13,4 | 3329 | 6,56 | 3465 | 6,83 |
wiek produkcyjny (18–65 lat) | 32907 | 64,88 | 16878 | 33,28 | 16029 | 31,6 |
wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 11016 | 21,72 | 6590 | 12,99 | 4426 | 8,73 |
Architektura i krajobraz
Stare miasto położone jest na wąskim półwyspie u zbiegu Dunaju (północ) i Innu (południe). Katedra św. Stefana stoi na niewielkim wzgórzu. Ze względu na znaczne różnice wysokości część ulic i uliczek przechodzi w niektórych w strome schody. W
XVII
wieku architekci sprowadzeni z Włoch nadali miastu śródziemnomorski wygląd, stąd Pasawę często określa się mianem bawarskiej Wenecji. Na północnym brzegu Dunaju i południowym brzegu Innu krajobraz dominują wzgórza pokryte zielenią. Obydwa wspomniane brzegi mają własne dominanty architektoniczne - północny w postaci twierdzy Oberhaus, zaś południowy w postaci sanktuarium Matki Boskiej Wspomożycielki.
Po połączeniu z rzekami Inn i Ilz wody Dunaju mają na dłuższym odcinku trzy kolory: zielony (woda z rzeki Inn - kolor nadaje topniejący u źródła rzeki alpejski śnieg), czarny (woda z rzeki Ilz wypływającej z torfowisk) oraz niebieski (woda z Dunaju). Zielona woda pochodząca z Innu płynie przy tym często szerszym strumieniem niż niebieska woda z Dunaju. Wynika to głównie z mniejszej głębokości Innu (1,90 m) względem Dunaju (6,80 m).
Zabytki
Budowle sakralne
-
Katedra św. Stefana
: W obecnym kształcie została odbudowana w
1662
roku. Posiada największe
organy
katedralne świata z 17.774 piszczałkami i 233 rejestrami.
- Sanktuarum Matki Bożej Wspomożycielki (Maria Hilf) z XVII w.
- Kościół św. Seweryna na fundamentach z V w.
- Pojezuicki kościół św. Michała z XVII w.
- Kościół św. Pawła z XVII w.
Budowle świeckie
- Twierdza Oberhaus: Jej budowa, którą rozpoczął w
1219
roku biskup Ulrich II, trwała do
XIX
wieku. Twierdza Oberhaus znajduje się przy ujściu trzech rzek – dokładnie pomiędzy Ilz i Dunajem – i należy do największych zamków obronnych Europy.
- Pozostałości średniowiecznych umocnień miejskich z bramą św. Seweryna i basztą Schaiblingsturm
- Stary Pałac Biskupi z
XV
-
XVII
w. (obecnie sąd)
- Nowy Pałac Biskupi w stylu późnobarokowym (
1712
-
1730
)
- Pałac Herberstein z renesansowymi
krużgankami
arkadowymi
w stylu włoskim z
1590
r. (obecnie sąd)
- Ratusz z
XIV
w. (z XIX-wieczną wieżą)
- Opera z
1645
r., przebudowana w
1783
r. (obecnie teatr miejski)
- Wczesnoklasycystyczny pałac Freudenhain (XVIII w., obecnie szkoła średnia)
- Urząd celny w stylu klasycystycznym (
1848
-
1851
)
- Domy patrycjuszy miejskich
- Sierociniec z
XVIII
w.
- Ruiny zamku Hals
Kultura
Festiwale
Od roku
1953
w Pasawie oraz pobliskich miejscowościach na terenie Bawarii, Austrii i Czech odbywają się rokroczne festiwale europejskie. Od
1979
roku organizowane są ponadto Dni Kabaretu. Na festiwalu tym od
1983
przyznawany jest katowski topór – nagroda dla młodych talentów. Do grona laureatów należą min. sławy kabaretu niemieckiego Hape Kerkeling i Günter Grünwald. Ponadto regularnie odbywają się trzy festiwale filmowe.
Muzea
- Muzeum Historii Szkła – największe na świecie zbiory wyrobów szklanych, głównie słynne szkła czeskie, obejmuje 30.000 eksponatów
- Muzeum w Twierdzy Oberhaus (historia miasta i okolic)
- Muzeum Archeologiczne (wykopaliska na terenie dawnego kasztelu rzymskiego Boiotro)
- Muzeum Sztuki Nowoczesnej (około 2.000 eksponatów)
- Muzeum Diecezjalne
Przemysł i gospodarka
Znaczenie międzynarodowe ma koncern prasowy
Verlagsgruppe Passau
. Oprócz bawarskiej gazety Passauer Neue Presse należy do niego osiem polskich dzienników regionalnych grupy
Polskapresse
oraz liczne gazety czeskie i słowackie.
Pośród rodzimych firm niekwestionowane pierwsze miejsce zajmują zakłady ZF Passau zatrudniające prawie 3500 osób – zajmują się produkcją maszyn i układów napędowych. Ważną rolę odgrywa ponadto fabryka testyliów Eterna Mode zatrudniająca około 800 osób. Na terenie miasta działa również kilka firm z branży informatycznej oraz pięć browarów.
Polityka
Burmistrzowie i nadburmistrzowie
Lista burmistrzów, później nadburmistrzów zarządzających miastem od 1900:
- Joseph Muggenthaler (1894–1919)
- Carl Sittler (1919–1933)
- Max Moosbauer (1933–1945)
- Carl Sittler (1945)
- Rudolf von Scholtz (1945–1946)
- Alfred Lobinger (1946)
- Heinz Wagner (1946–1948)
| - Hans Riedl (1948)
- Stephan Billinger (1948–1964)
- Emil Brichta (1964–1984)
- Hans Hösl (1984–1990)
- Willi Schmöller (1990–2002)
- Albert Zankl (2002–2008)
- Jürgen Dupper (od 2008)
|
Rada miasta
| 2002[3] | 2008[4] |
---|
miejsca | % | głosy | miejsca | % | głosy |
---|
|
CSU
| 18 | 40,4% | 8 773 | 16 | 35,4% | 7 564 |
|
SPD
| 12 | 26,3% | 5 713 | 12 | 25,7% | 5 504 |
| ödp/Aktive Passauer | 5 | 10,6% | 2 297 | 7 | 15,8% | 3 373 |
|
Zieloni
| 2 | 4,7% | 1 025 | 3 | 8,6% | 1 830 |
|
FDP
/Junge Liste | – | 3 | 8,0% | 1 715 |
| FWG | 2 | 4,3% | 929 | 3 | 6,5% | 1 395 |
|
FDP
| 2 | 5,9% | 1 279 | – |
| Junge Liste | 1 | 3,3% | 710 | – |
|
REP
| 1 | 2,5% | 550 | – |
| Studenten für Passau | 1 | 2,1% | 461 | – |
| 44 | 100% | 21 737 | 44 | 100% | 21 381 |
uprawnieni do głosowania | 39 843 | 40 321 |
głosy ważne | 21 737 | 21 381 |
głosy nieważne | 705 | 583 |
frekwencja | 56,3% | 54,5% |
Miasta partnerskie
Przypisy
Linki zewnętrzne