Topola osika
Topola osika | Gatunek leczniczy |
Po lewej: liście długopędowe. Po prawej: liść z młodej rośliny krótkopędu Topola osika, osika, topola drżąca (Populus tremula L.) –
gatunek
drzewa
należący do rodziny
wierzbowatych
(Salicaceae). Najpospolitszy gatunek
topoli
w Polsce. Rozmieszczenie geograficzneSzeroko rozprzestrzeniony gatunek euro-azjatycki. Występuje w północnej Afryce, całej Europie aż po 70° szer. płn. oraz w Azji Wschodniej[1]. W Polsce jest pospolita na całym obszarze. Morfologia- Pokrój
- Drzewo o
wysokości
do 35
m
i luźnej, stosunkowo niewielkiej koronie. W
pierśnicy
osiąga ok. 1 m.
-
Pień
- Wysoki, prosty, zaznacza się niemal do wierzchołka.
Kora
początkowo jasna, szarooliwkowa i gładka, w starszym wieku ciemnoszara i spękana w dolnej części.
-
Pędy
- Młode gałązki są nagie, brunatne i połyskujące. Pędy skrócone liczne i wyraźne.
Pączki
stożkowate i ostro zakończone, lśniące (jakby lakierowane), ciemne, brunatne i nieco lepkie.
-
Liście
-
Ulistnienie
skrętoległe. Liście prawie okrągłe, o długości do 10
cm
, grubo i nierówno karbowane. Ogonek liściowy bocznie spłaszczony, wiotki i dłuższy od blaszki, dzięki czemu liście "drżą" pod wpływem
wiatru
. Liście na pędach odroślowych mają inny kształt; są sercowate, drobno piłkowane i zwykle większe.
-
Kwiaty
-
Roślina dwupienna
– na jednym drzewie występują tylko kwiaty jednej płci -albo męskie, albo żeńskie. Zebrane są w
kotki
. Kotki męskie mają długość 5-8 cm, a ich kwiaty mają po 8-15 pręcików o purpurowych pylnikach. Ich ciemnobrązowe
przysadki
są głęboko palczasto wrębne i mają długie srebrzyste
włoski
. Kotki żeńskie w czasie kwitnienia mają długość 4-6 cm, w czasie owocowania wydłużają się do 8-12 cm. Słupki o dwóch karminowoczerwonych lub różowych znamionach, podzielonych na szerokie klapy. Kwitnie w
marcu
i
kwietniu
przed rozwojem liści. Jest
wiatropylna
.
-
Nasiona
- Zaopatrzone w długi, biały puch. Dojrzewają pod koniec maja, lub na początku czerwca. Rozsiewane są przez wiatr (
anemochoria
).
-
Korzeń
-
Korzeń palowy
występuje tylko na młodych okazach, potem zanika. U starszych drzew system korzeniowy składa się z grubych korzeni bocznych wrastających zarówno w głąb gleby, jak i rozrastających się powierzchniowo.
Biologia-
Drewno
- Rozpierzchłonaczyniowe, miękkie i lekkie, niezróżnicowane na
biel
i
twardziel
. Ma biały kolor z lekkim zielonkawym odcieniem. Promieni drzewnych nie można dostrzec gołym okiem, natomiast słoje przyrostu rocznego są widoczne we wszystkich 3 płaszczyznach, szczególnie po namoczeniu wodą.
- Rozwój
- W młodości rośnie szybko; roczne siewki dorastają do 60 cm, dwuletnie do 2 m. W wieku 10-15 lat osiąga wysokość ok. 15 m. Jest krótkowieczna – żyje do 100 lat, ale jej wzrost ustaje już w wieku 50-60 lat. Zaczyna owocować w wieku ok. 20 lat i owocuje corocznie. Rozmnaża się przede wszystkim za pomocą nasion, poza tym poprzez silne i liczne odrosty korzeniowe. Na młodych okazach często wytwarzane są odrośla pędowe, są one jednak nietrwałe. Zdolność kiełkowania nasion wynosi 85-100%, ale zachowują ją stosunkowo niedługo; w normalnych warunkach ok, 2-3 miesiące, przechowywane w niskiej temperaturze przez rok.
Drewno osiki nazywane jest także osiną, stąd określenie "osinowy (lub osikowy) kołek". Ekologia- Siedlisko i wymagania: Rośnie w lasach i zaroślach na niżu i w górach. Swoim pionowym zasięgiem sięga wyżej niż buk; w
Alpach
aż do wysokości 1530 m n.p.m., w
Karpatach
do 1150 m, w
Tatrach
do 1425 m. Na południowych terenach swojego zasięgu występuje niemal wyłącznie w górach. Ma średnie wymagania
glebowe
(jest pod tym względem najmniej wymagająca wśród wszystkich gatunków topoli). Obumiera na glebach bardzo podmokłych, albo bardzo suchych. Jest wytrzymała na mróz i upały, światłolubna.
Gatunek pionierski
– jako jeden z pierwszych gatunków drzew wyrasta na porębach, nieużytkach rolnych, pogorzeliskach. Na zajętych przez siebie terenach utrzymuje się długo, nawet, jeśli warunki środowiska znacznie się zmieniają.
- Charakterystyka fitosocjologiczna: Występuje w licznych
ekotypach
. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych
gatunek charakterystyczny
dla związku zespołów (All.) Sambuco-Salicion[2].
- Gatunki powiązane: Jest jedyną rośliną żywicielską larw ginącego gatunku chrząszcza
opiętka białowieskiego
[3].
ZmiennośćCechuje ją duża zmienność morfologiczna i fizjologiczna. Występują liczne
formy
różniące się pokrojem, wielkością i kształtem liści, barwą kory, oraz różną odpornością na choroby grzybowe. Fachowcy wyróżniają posiadający większe wartości użytkowe typ górski (taki występuje na terenie Polski) oraz mniej wartościowy typ nizinny występujący na zachodzie Europy (we Francji). W Szwecji występuje osika triploidalna (P. tremula 'Gigas'), charakteryzująca się dużymi liśćmi, bardzo bujnym wzrostem oraz dużą odpornością na niszczącą drewno chorobę grzybową – zgniliznę rdzeniową. W stepach południowo-wschodniej Azji występuje forma krzewiasta. Zastosowanie-
Roślina lecznicza
- Drewno używane jest do wyrobu zapałek, celulozy, różnorodnych sprzętów gospodarstwa domowego. Jako materiał opałowy ma średnią wartość energetyczną.
- Używana jest do
rekultywacji
hałd
i
wyrobisk
.
Podania i legendy- Z osiki wytwarzano legendarne
husarskie
kopie[5][6][7][8],,. Z czasów Augusta II mamy szczegółowy opis kopii husarskiej: była blisko trzy sążnie długa, gruba u tuleii jak ramię, a lekka i składna. Drzewco miała z młodej prostej osiki, wydrążone u spodu, żółto pokostowane[9].
- Osika owiana jest licznymi legendami. Wg legendy osika drży ze zgrozy od czasu, gdy
Kain
zabił
Abla
osikowym kołkiem. Na jej drzewie według niektórych legend ukrzyżowano Chrystusa. Zupełnie już dopełnił hańby tego drzewa fakt, że podobno na nim właśnie powiesił się
Judasz
.
Wampiry
znane z legend i kultury można podobno unieszkodliwić wbiciem w serce kołka osikowego. Dlatego też
Rzędzian
w powieści "
Ogniem i mieczem
"
H. Sienkiewicza
po zabiciu
Horpyny
użył jeszcze osikowego kołka, aby na pewno nie wstała. W południowo-wschodniej Polsce używano osikowych kołków do przybijana wieka trumny, co miało zapobiec wydostaniu się duchów zmarłych, które mogłyby w nocy nachodzić i straszyć ludzi. W północno-wschodniej Polsce istniał, żywy jeszcze przed II wojną światową przesąd, że wyrwana osika zwiastuje wkrótce śmierć[10].
- Najgrubsza osika w lasach państwowych znajduje się w pobliżu miejscowości
Jastew
w
gminie Dębno
w województwie małopolskim. Ma wysokość 35 m i obwód 461 cm (2005 r.)[11].
Zobacz teżPrzypisy- ↑
Germplasm Resources Information Network (GRIN)
. [dostęp 2010-03-01].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ Głowaciński Z. (red), Nowacki J. (red.). „Czerwona Księga Zwierząt Polski. Bezkręgowce.” (2004). Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie i Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu.
- ↑ 4,0 4,1 Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. .
- ↑ Husaria. Jerzy Cichowski, Andrzej Szulczyński. Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977
[1]
- ↑ "Koń ma duszę w sobie": antologia. Łucja Ginkowa. Wydawn. Literackie, 1988
- ↑ Iskry z popiołów: zapomniane opowiadania polskie XIX wieku. Seria II. Juliusz W. Gomulicki
- ↑ S. Orgelbranda encyklopedja powszechna
- ↑ cytat z: "Encyklopedyja Powszechna"; tom dwunasty; Warszawa 1863
[2]
- ↑
Baza danych Instytutu Technologii Drewna
. [dostęp 30 marca 2009 r.].
- ↑
Lasy. Topola osika
. [dostęp 12 lutego 2008 r.].
Bibliografia
Inne hasła zawierające informacje o "Topola osika":
Bóbr europejski
...
Celuloza
...
Ulicówka
...
Francuski kalendarz rewolucyjny
...
Las łęgowy
...
Wampir
...
Nieumarli
...
Topola osika
Topola osika
Systematyka
wg
Reveala
Domena
eukarionty
Królestwo
rośliny
Klasa
okrytonasienne
Rząd
malpigiowce
Rodzina
wierzbowate
Rodzaj
topola
Gatunek
Topola osikaNazwa systematycznaPopulus tremula
L.
Sp.Pl.2:1034, 1753
Gatunek leczniczyPokrójPieńPo ...
Bóbr kanadyjski
...
Wrona
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Topola osika":
Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13)
...
211. Kształtowanie się szaty roślinnej Polski (plansza 7)
...
005. Przegląd i znaczenie nasiennych (plansza 15)
...
|