Hienowate (Hyaenidae) – rodzina dużych ssaków
drapieżnych
z grupy
kotokształtnych
(Feliformia).
Zasięg występowania
Obecny zasięg występowania przedstawicieli tej rodziny obejmuje tereny
Afryki
na południe od
Sahary
,
Półwysep Arabski
,
Azję Mniejszą
,
Pakistan
i
Indie
. Jeszcze w
plejstocenie
zasiedlały całą Europę z Wyspami Brytyjskimi włącznie oraz Azję wraz z południowymi rejonami Syberii. Jeden gatunek hien (
Chasmaporthetes ossifragus
) zasiedlił również Amerykę Północną.
Wygląd
Hieny mają bardzo charakterystyczną sylwetkę ciała: przód jest wyraźnie masywniejszy i wyższy, co nadaje im wrażenie zgarbionych. Jest to spowodowane tym, że mięśnie przednich łap, barków, szyi i głowy są bardzo silnie rozwinięte. Tylne łapy są nieco krótsze i mniej umięśnione. Pysk hien jest stosunkowo krótki, bardzo masywny, z silnym uzębieniem (u protela zredukowane zęby boczne). Uszy bardzo duże, spiczaste lub zaokrąglone. Hieny są palcochodne. Ich łapy zakończone są tępymi
pazurami
.
Rozmiary
Rozmiary największego współcześnie żyjącego gatunku –
hieny cętkowanej
(Crocuta crocuta):
- długość ciała – 0,95-1,66 m
- długość ogona – 22-36 cm
- wysokość w kłębie – 70-90 cm
- masa ciała – 40-86 kg
przy czym samice są zwykle większe i cięższe od samców.
Pozostałe gatunki są wyraźnie mniejsze.
Umaszczenie sierści jest różne u poszczególnych gatunków: hiena cętkowana ma brązowo-żółte futro z brunatnymi nieregularnymi cętkami;
hiena pręgowana
i
protel
mają sierść szarą z czarnymi pręgami oraz bardzo wydatną grzywę ciemnych włosów na karku.
Hiena brunatna
ma ciemnobrązową sierść ze słabo zaznaczonymi pręgami oraz najsilniej rozwiniętą grzywę, która pokrywa cały przód ciała.
Tryb życia
Hieny posiadają wysoce zhierarchizowaną strukturę społeczną. U hieny cętkowanej panuje matriarchat. Samice są silniejsze i większe od samców, one tworzą trzon
stada
. Klan hien może liczyć nawet do 80 osobników, chociaż z reguły jest ich znacznie mniej. Samce wędrują między klanami, samice pozostają w klanie, przy czym córki wyżej postawionych samic dziedziczą ich pozycję w grupie. Samice mają bardzo dużo męskich
hormonów
, nawet ich zewnętrzne narządy płciowe bardzo przypominają męskie. Są również znacznie bardziej
agresywne
. Niekiedy zdarzają się krwawe walki wewnątrz grupy o pozycję społeczną. Podobne walki zdarzają się pomiędzy rywalizującymi klanami, najczęściej o tereny łowieckie lub o szczególnie atrakcyjną zdobycz.
Hieny brunatne żyją w mniejszych klanach o bardziej luźnej strukturze.
Zasiedlają
przeważnie tereny bardziej niegościnne niż hieny cętkowane, więc nie mogą tworzyć zbyt licznych grup. U tego gatunku nie ma również tak silnie zaznaczonej walki o dominację oraz agresji.
Hiena pręgowana żyje w grupach o podobnej formie lub nawet samotnie. Osobniki pojedyncze zasiedlają zwłaszcza tereny podmiejskie i zagospodarowane przez ludzi.
Protel, najmniejszy gatunek hienowatych, żyje pojedynczo lub w parach.
Pożywienie
Hieny jedzą wszystkie małej i średniej wielkości
ssaki kopytne
, zwłaszcza
gnu
. Niekiedy zdarza im się upolować tak dużą zdobycz jak
bawół afrykański
lub młody
hipopotam
.
Hieny cętkowane są aktywnymi drapieżnikami polującymi grupowo metodą pościgu i zamęczenia ofiary, lub pojedynczo. Hieny atakują tylko wówczas, gdy mają pewność odniesienia sukcesu. Dorosła samica hieny cętkowanej jest w stanie samotnie powalić antylopę, ważącą nawet 3 razy więcej niż ona sama. Często odżywiają się również padliną, zdarza się nawet, że odganiają
lwy
od ich zdobyczy.
Hieny brunatna i pręgowana polują na mniejsze zwierzęta, takie jak np. młode
gazele
,
gryzonie
i mniejsze zwierzęta, w większym również stopniu odżywiają się padliną. U hieny brunatnej ważnym składnikiem pokarmu i źródłem wody są
owoce
, zwłaszcza
melony
. Hiena pręgowana przystosowała się do życia w pobliżu osiedli ludzkich. Często atakuje trzodę, drób i psy, oraz odżywia się odpadkami na śmietniskach.
Protel jest silnie wyspecjalizowaną hieną odżywiającą się głównie
termitami
, chrząszczami i ich larwami oraz rzadziej małymi kręgowcami.
Rozród
Ciąża
trwa 90-125 dni. W
miocie
rodzi się zwykle 1-6 młodych.
Poziom zagrożenia
Liczebność hien spada. W niektórych rejonach Afryki hieny są zagrożone
wyginięciem
. Zwierzęta te prześladowane są również z powodu ataków na zwierzęta domowe i łowne.
Hiena- ludojad
W
Ugandzie
podczas epidemii
śpiączki
, w latach
1908
-
1909
odnotowano ataki hien na ludzi dotkniętych
śpiączką
ze skutkiem śmiertelnym. Chorych musieli pilnować i chronić strażnicy. Sytuacja powtórzyła się w czasie nowej epidemii choroby w latach
1950
-
1951
.
Systematyka
Do rodziny hienowatych należą następujące gatunki[2]:
- Rodzaj: Crocuta
- Rodzaj: Hyaena
- Rodzaj: Proteles
oraz gatunki wymarłe klasyfikowane w kilku
rodzajach
. Niektórzy systematycy wyróżniają w obrębie rodziny dwie podrodziny:
protele
(Protelinae) i
hieny
(Hyaeninae).
Hienowate są najbliżej spokrewnione z rodziną
mangustowatych
.
Przypisy
- ↑
Hyaenidae
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.)
Hyaenidae.
w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (
ang.
) [dostęp 28 września 2007]
Bibliografia
- Kowalski Kazimierz: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
-
Extinct Hyaena species
(
ang.
). IUCN Hyaenidae Specialist Group. [dostęp 30 grudnia 2007].
- Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.)
Hyaenidae.
w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (
ang.
) [dostęp 26 grudnia 2007]