Format dyskietki | Rok | Pojemność |
---|
8 cali |
1971
| 80
KB
|
8 cali |
1973
| 256 KB |
8 cali |
1974
| 800 KB |
8 cali dwustronna |
1975
| 1
MB
= 1024 KB1) |
5¼ cala |
1976
| 110 KB |
5¼ cala DD |
1978
| 360 KB1) |
5¼ cala QD2) |
1984
| 1.2 MB = 1200 KB |
3 cale |
1984
| 320 KB |
3½ cala DD |
1984
| 720 KB |
3½ cala HD |
1987
| 1.44 MB = 1474.56 KB |
3½ cala ED |
1991
| 2.88 MB = 2880 KB |
Uwagi: Dla pojemności dyskietek przyjęto, 1 "MB" ≡ 1024 KB. 1) bardzo rozpowszechnione były programy do formatowania na 800 lub 820 KB; 2) także oznaczane jako "HD" DD = Double Density (podwójnej gęstości) QD = Quad Density (poczwórnej gęstości) HD = High Density (wysokiej gęstości) ED = Extra High Density (ekstra wysokiej gęstości) |
Dyskietka, inaczej dysk miękki – dysk wymienny, przenośny
nośnik magnetyczny
o niewielkiej
pojemności
, umożliwiający zarówno odczyt jak i zapis danych. Polska nazwa dyskietka została prawdopodobnie zaproponowana przez
Jana Bieleckiego
.
Współcześnie dostępne są na
rynku
praktycznie tylko dyskietki 3,5
calowe
i ich warianty. Są one m.in. dostarczane przez
producentów
systemów operacyjnych
i
płyt głównych
jako nośnik ze
sterownikami
lub
plikami
startowymi, gdzie w innym wypadku zapis tak małych plików na całej płycie
CD
lub innym nośniku byłby nieekonomiczny. Ponadto, dzięki możliwości szybkiego, wielokrotnego zapisu, dyskietki te znajdują zastosowanie w
magazynowaniu
i przenoszeniu małych plików takich jak dokumenty tekstowe i pliki obrazów. Nadają się również do wykonywania szybkich
kopii bezpieczeństwa
dokumentów ze względu na dostateczną pojemność i stosunkowo wysoką
wytrzymałość
i długowieczność.
Od kilku lat dyskietki gwałtownie tracą na popularności na rzecz
pamięci USB
i
pamięci flash
, które cechują jeszcze mniejsze rozmiary i znacznie większa pojemność.
Historia
Jako pierwsze pojawiły się dyskietki 8-calowe. Następnie zaczęto stosować dyskietki 5¼-cala o pojemności 360 KB (DD) (choć bardzo często ówczesne napędy potrafiły formatować na 180 KB lub nawet mniej), a następnie 1,2 MB (HD) (choć istniały programy, które potrafiły formatować je na 1,4 lub nawet 1,6 MB). Miały miękką obudowę, nie było zamknięcia otworu odczytu – należało je przechowywać w papierowych kopertach. Miały jednak tę zaletę, że po wycięciu otworu zezwalającego na zapis można było używać obu ich stron w napędach jednostronnych. Zabezpieczenie przed zapisem polegało na zaklejeniu nieprzezroczystym kawałkiem taśmy samoprzylepnej wycięcia z boku dyskietki. Mniej popularne były inne dyskietki – 3-calowe stosowane w komputerach firmy
Amstrad
i 2,5-calowe w pierwszych komputerach przenośnych.
Współcześnie dyskietki wyszły już z powszechnego użycia jednakże są jeszcze dalej produkowane w niewielkich ilościach, używane są przeważnie w starszych komputerach typu
PC
,
Apple
Macintosh
,
Amiga
i
Atari
. Z uwagi na niewielką pojemność zostały wyparte przez nowocześniejsze
nośniki pamięci
, takie jak: płyty
CD
,
DVD
oraz ich odpowiedniki wielokrotnego zapisu, przenośne
dyski twarde
, pamięć półprzewodnikową typu
Flash
, wbudowaną w
karty pamięci
, a także
pamięci USB
tzw.
PenDrive
oraz odtwarzacze
MP3
. Obecnie stacje dyskietek nie są już montowane w
laptopach
, jednak w napędy te wyposaża sie nadal część stacjonarnych
komputerów osobistych
, głównie z przyczyn historycznych, dla zachowania łatwej komunikacji ze starszymi modelami. W komputerach
Macintosh
zaprzestano montowania stacji dysków już w
1998 r.
, od modelu
iMac
.
Istnieją też zewnętrzne urządzenia do odczytu dyskietek podłączane kablem do komputera, zazwyczaj przez port USB.
W komputerach klasy PC obecnie najpowszechniej używane są dyskietki 3,5
calowe
(wg innych oznaczeń – 90 mm) HD (High Density) o pojemności "1.44 MB" ("megabajt" ten w rzeczywistości był jednostką mieszaną – 1000×1024, a dyskietki te miały 1440
KiB
). Dyskietka taka składa się z twardej plastikowej obudowy z otworem dostępowym do nośnika zasuwanym metalową (później plastikową) zasuwką. Konstrukcja ta powstała z wcześniej używanych dyskietek identycznej budowy mechanicznej DD (Double Density) o pojemności 720 KiB, powszechnie używanych w komputerach klasy
Amiga
(komputer ten obsługuje dyskietki DD jako 880 KiB. Modele wyposażone w stacje HD zapisują na dyskietkach "1,76 MB") oraz
Atari ST
(dyskietki DD mogą mieć 946 176
bajtów
oraz format zgodny z PC, natomiast HD może mieć maksymalną pojemność 1 892 352 bajtów). Rozwinięciem tej konstrukcji jest standard dyskietek ED (Extra Density) "2.88 MB" (dla Atari ST dostępne były napędy ED zapewniające odpowiednio większe pojemności), ale nie przyjął się, m.in. z powodu konkurencji ze znacznie bardziej pojemnymi dyskietkami napędów typu
ZIP
czy
JAZ
. Zachowana jest kompatybilność wsteczna.
Dyskietki 3,5" były najbardziej zawodne spośród powstałych typów pamięci przenośnych, jednak osiągnęły ogromny sukces, dzięki małym rozmiarom i niskiej cenie.
Zakończenie produkcji
W kwietniu 2010 r. prasa doniosła, że firma
Sony
, jako jedna z ostatnich spośród producentów dyskietek magnetycznych, zakończyła produkcję tych nośników danych. W 2009 r. zaprzestały ich produkcji firmy Hitachi Maxell i Mitsubishi Kagaku Media. Przed 2010 r. sprzedaży dyskietek zaprzestano już w wielu krajach, a na początku 2011 r. dyskietki Sony znikną ostatecznie z rynku japońskiego. Przedstawiciele koncernu uzasadniali decyzję spadkiem opłacalności. W Polsce w kwietniu 2010 r. można jeszcze zakupić dyskietki w cenie ok. 1 PLN/szt.
Firma Sony produkowała 3,5-calowe dyskietki od 1981 roku, a ich rekordową sprzedaży zanotowała w 2002 r., gdy nabywców znalazło ponad 47 mln sztuk. Od tamtego czasu sprzedaż malała, aż do wielkości 12 mln dyskietek w 2009 r. W tym też roku Sony zaprzestała produkcji napędów do tego typu nośników. Oceniano wówczas, że z magnetycznych nośników danych korzystają jeszcze użytkownicy przestarzałego sprzętu w środowisku akademickim oraz w oświacie[1].
Firma Verbatim nadal produkuje 3,5-calowe dyskietki oceniając aktualny popyt w 2009 roku na 50 milionów sztuk rocznie. Badania firmy oceniają, że ten rodzaj pamięci przenośnej jest jeszcze wymagany przez użytkowników sprzętu starego typu jak instrumenty klawiszowe czy maszyny przemysłowe. Firma prognozuje utrzymanie się popytu na dyskietki 3,5-calowe na stałym poziomie jeszcze przez pewien czas.[2]
Budowa dyskietki
Budowa dyskietki
1. Okienko blokady zapisu
2. Talerzyk obracający dyskietką
3. Ruchoma osłonka nośnika
4. Obudowa, z prawej strony u dołu ścięcie uniemożliwiające włożenie dyskietki odwrotnie
5. Włóknina zapobiegająca ocieraniu nośnika o obudowę i czyszcząca nośnik
6. Nośnik
7. Rozmieszczenie ścieżek i sektorów na nośniku.
8. Z lewej strony u góry otwór rozpoznawania typu dyskietki, jest HD (1,44 MB), brak dyskietka DD (720 kB).
Dyskietka 5,25 cala
Dyskietka 3,5 cala
Inne dyskietki
Organizacja danych
Dyskietka 3,5 po wyjęciu z obudowy
Najmniejszą fizyczną ilością danych jaką można zapisać i odczytać z dyskietki jest sektor. Jego pojemność informacyjna wynosi w większości systemów plików 512 bajtów. Przed każdym sektorem zapisywane są dane synchronizacyjne i informacyjne oraz
suma kontrolna
informacje te są niedostępne z poziomu użytkownika systemu operacyjnego dla użytkownika (są to parametry dla kontrolera dysku oraz dane wymagane do korekcji błędów odczytu).
Logiczną jednostką zapisu danych na dyskietkach jest
klaster
(ang. cluster), zwany także czasami JAP, czyli Jednostką Alokacji Pliku. W odróżnieniu od dysków twardych na dyskietce klaster ograniczony jest do maksymalnie dwóch sektorów (1024 bajty).
Cały nośnik podzielony jest na ścieżki (ang. track), których liczba zależy od formatu i zazwyczaj wynosi 40 lub 80, choć niektóre napędy umożliwiały zapisane kilka ścieżek ponad standard (komputery zgodne z Atari ST zapisują do 83 ścieżek). Ścieżka w zależności od typu dysku może składać się z 8 lub nawet 36 sektorów. Dla przykładu dyskietka w gęstości HD zgodna z MS/DR-DOS zawiera 18 sektorów na ścieżce. Każda ścieżka składa się z dodatkowych znaczników, które oznaczają początek (BOT) i koniec ścieżki (EOT).
Dyskietki wymagają procesu zwanego formatowaniem nośnika. Dzieli on powierzchnię nośnika na ścieżki i sektory poprzez zapisanie na niej przebiegu synchronizującego, dane informacyjne oraz testowe dane w sektorach, dane te są wykorzystywane do sprawdzenia poprawności formatowania. Zapisuje też dane systemowe. Dla dyskietki używanej pełne formatowane wiąże się z wymazaniem wszystkich danych.
Ciekawostki
-
Atari ST
i
Amiga
były komputerami, w których format zapisu danych na nośniku był całkowicie programowalny. Komputery zgodne z IBM PC i Apple charakteryzowały konkretne gęstości zapisu, często niekompatybilne z pozostałymi architekturami. Atari zapisywało standardowo dyskietkę w formacie zgodnym z PC (czyli pojemność 720 KB) natomiast mogły też zapisać dowolny inny format (ograniczony jedynie parametrami technicznymi
stacji dysków
). Maksymalnym formatem zapisu dla dyskietek np. DD było 946 176 bajtów, który jeszcze mógł być zwiększany poprzez manipulowanie ilością wpisów w katalogu głównym. Możliwe było też sformatowanie dyskietki dla przykładu na 5632 bajtów, na które dostępnych było 3584 bajty (format: 1 strona, 1 sektor, 1 sektor na
klaster
, 10 ścieżek).
- Stacje dysków wyposażone są we wskaźnik aktywności LED, który w przypadku komputerów Atari ST oraz Amiga był w pełni programowo kontrolowany. Było to wykorzystywane w
demkach
oraz
grach
. Dla przykładu w grze
Lemmings
(wersja dla ST) dioda ta migała, gdy przez lemminga budującego mosty były wykorzystywane ostatnie trzy przęsła. Miało to na celu zastąpienie efektów dźwiękowych w przypadku braku komputerowego sygnału audio (np. po ściszeniu itp.). Było to o tyle istotne, że przygotowywało gracza na to, że lemming kończy budowę mostu i należy go uchronić przed spadnięciem z niego w przepaść[3].
- Systemy operacyjne
Atari TOS
,
AmigaOS
i
Mac OS
wykorzystywały sensor obecności dysku w napędzie, dzięki czemu pewne operacje były pomijane, jeśli nośnik nie został wyjęty/zamieniony. Innym przykładem jest to, że w czasie, gdy inne komputery wyświetlały użytkownikowi komunikat, aby nacisnął dowolny klawisz, gdy np. zmieni dyskietki itp., w systemach tych komunikat nie pojawiał się, gdyż wczytywanie z dyskietki następowało automatycznie (po włożeniu jej do napędu).
- W komputerach
Macintosh
stacja dysków była całowicie „zmotoryzowana” (motorized ) i kontrolowana przez
system operacyjny
. Nie miała nawet przycisku do wyrzucania dyskietki- po podaniu komendy Eject Disk, była ona mechanicznie wysuwana przez stację, tak jak kaseta wideo w większości magnetowidów. Podobnie przebiegało ładowanie dysków do stacji.
Zobacz też
Popularne firmy z branży nośników pamięci:
Przypisy