Jeżowate (Erinaceidae) –
rodzina
małych, naziemnych
ssaków łożyskowych
pokrytych sztywnymi włosami przekształconymi u niektórych w
kolce
, zaliczana do
Erinaceomorpha
.
Występowanie
Żyją w
Europie
,
Azji
,
Afryce
oraz w
Nowej Zelandii
. Współcześnie jeże nie występują w naturze na terenie obu
Ameryk
. Zasiedlają środowiska leśne, trawiaste, a nawet pustynne. W Polsce występuje
jeż zachodni
, zwany europejskim i
jeż wschodni
. Jeże są spokrewnione z
kretami
,
ryjówkami
oraz
almikami
. W śladach kopalnych znane od
oligocenu
. Na obszarach Ameryki Północnej żyły do
miocenu
.
Budowa i zachowania obronne
Jeże należą do stosunkowo dużych owadożernych. Mają ciało o krępej i mocnej budowie. Płaska, klinowata głowa o masywnej czaszce jest zakończona wydłużonym ryjkiem. Grzbiet i boki ciała są pokryte kolcami (podrodzina Erinaceinae) lub sztywnymi włosami. Kolce jeży to przekształcone
włosy
, zbudowane z
keratyny
. Jeże nie są
jadowite
, ale kiedy ich igły wbiją się w ciało, trudno je wyjąć. Kolce jeża są mocno osadzone w jego ciele, w przeciwieństwie do kolców
jeżozwierza
.
Kiedy jeż się przestraszy, zwija się w kulkę najeżoną kolcami oraz wydaje charakterystyczne posapywania. Taka technika obronna sprawdza się przeciwko większości
drapieżników
. Jedynie
borsuki
dzięki długim i mocnym pazurom nie są narażone na pokaleczenie i wobec nich jeże są bezbronne. Najbardziej niebezpiecznym miejscem dla jeży są drogi z odbywającym się na nich ruchem
samochodowym
, nie tylko na terenach leśnych, ale równie często w pobliżu siedzib ludzkich w sąsiedztwie parków i ogrodów, nawet w wielkich miastach.
Odżywianie i rozród
Jeże prowadzą naziemny i nocny tryb życia. Potrafią się wspinać i pływać. Są wszystkożerne – żywią się
ślimakami
,
dżdżownicami
, jajami
ptaków
, małymi ssakami i
płazami
, ale głównie
owadami
. Wbrew ludowym przesądom (a także wbrew licznym bajkom), jeże nie jedzą jabłek. Jako ssaki zjadające owady i
gryzonie
przyczyniają się do zmniejszania populacji
szkodników
roślin uprawianych przez ludzi. Jeż jest w stanie podczas jednej nocy zjeść 200
gramów
owadów. Kiedy jednak spożyje szkodniki zabite
pestycydami
, może ulec zatruciu. W
klimacie umiarkowanym
jeże zapadają w
sen zimowy
. Często zagrzebują się w stertach opadłych liści, aby przespać chłodny okres roku.
Poza okresem rozrodu prowadzą samotniczy tryb życia.
Ciąża
trwa od 40-58
dni
. Samice jeży wydają 1-2
miotów
w ciągu roku. Miot liczy najczęściej 3-4 młodych. Większe gatunki jeży żyją 4-7 lat w naturze (rekord 16 lat), a mniejsze 2-4 (4-7 w niewoli).
Systematyka
Podrodzina Erinaceinae G. Fischer, 1814 obejmuje jeże właściwe – gatunki pokryte kolcami, prowadzące nocny tryb życia. Jeże z podrodziny Galericinae Pomel, 1848 mają szorstką, szczeciniastą sierść i bywają aktywne również w dzień.
Ochrona
Wszystkie gatunki jeżowatych występujących w
Polsce
podlegają
ścisłej ochronie
.
Bibliografia
Zobacz też
Linki zewnętrzne