Indywidualny program logopedyczny dla Damiana, chłopca z głębokimi deficytami językowymi
Diagnoza logopedyczna Damian ..................... syn Marka i Bernadety ur. 15. 03. 1994 r. w ............................. zam. .............................................
Diagnoza:
- oligofazja z obligatoryjnie globalnym opóźnionym rozwojem mowy w wyniku upośledzenia umysłowego (upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym), obejmującym zarówno rozumienie jak i mówienie,
- chłopiec porozumiewa się w bardzo ograniczonym stopniu za pomocą mimiki, gestów i onomatopei (wyrazów dźwiękonaśladowczych),
- obniżenie wszystkich funkcji umysłowych.
Zalecenia:
- dominujące dążenie do umożliwienia dziecku funkcjonowania społecznego,
- wszechstronna stymulacja rozwoju dziecka,
- podejmowanie działań stymulujących rozwój mowy,
- otaczanie dziecka mową i dążenie do zainteresowania tą formą komunikacji,
- rozwijanie form przekazu pozasłownego, jakimi posługuje się chłopiec: onomatopeje (wyrazy dźwiękonaśladowcze), mimika, gesty, postawa ciała – zastosowanie metod komunikacji alternatywnej,
- uczenie odpowiednich zachowań pozasłownych w konkretnych sytuacjach,
- kontakt z otoczeniem, opanowanie różnorodnych jego form w stopniu możliwym do opanowania,
- stymulacja najmniej zaburzonych funkcji umysłowych.
Terapia logopedyczna osób z upośledzeniem umysłowym w stopniu znacznym, tak jak w przypadku Damiana jest częścią rewalidacji. Prowadzi się ją obok terapii pedagogicznej, nastawionej na wszechstronną stymulację rozwoju, co osiąga się poprzez ćwiczenia ruchowe, ukierunkowaną zabawę, wprowadzanie elementów muzyki i ogólnorozwojowe ćwiczenia logopedyczne. Praca nad rozwojem mowy powinna być prowadzona dwutorowo: nad nadawaniem i nad odbiorem informacji przez dziecko w dostępny mu sposób oraz jednocześnie z rozwojem umiejętności komunikacyjnych powinny być prowadzone systematyczne ćwiczenia doskonalące aparat mowy (oddechowe, artykulacyjne, fonacyjne). Działania stymulujące rozwój mowy
- rozmawiać o rzeczach, które wykonuje się razem z dzieckiem,
- obdarzać komentarzem każdą czynność wykonywaną przy dziecku,
- w obecności dziecka zadawać samemu sobie pytania i odpowiadać na nie,
- prowokować dziecko do nazywania przedmiotów, którymi się bawi.
Etapy pracy nad komunikowaniem się
Etap I – wzbudzanie motywacji do komunikowania się Ten etap powinien polegać na uświadomieniu dziecku sprawczości jego komunikatów, czyli na organizowaniu sytuacji wymagających wyboru i konsekwentnym poszanowaniu każdej decyzji. Istotne jest komunikowanie się na wszystkich dostępnych poziomach, z wykorzystaniem mowy (chłopiec posługuje się jedynie wyrazami dźwiękonaśladowczymi), mimiki, gestykulacji, wyrazu oczu, postawy ciała, odgłosów nieartykułowanych, odgłosów płynących z ciała, oddechu.
Etap II – wspólne poszukiwanie optymalnej dla dziecka drogi – sposobu komunikowania się z otoczeniem Praca polega tu głównie na systematycznym i cierpliwym wdrażaniu prostych określeń wyrażających potrzeby. Budowa słownika związana jest z możliwościami chłopca (gest, mimika, onomatopeje, obrazek); w ten sposób wprowadza się wszystkie podstawowe, ważne życiowo pojęcia. Symbole różnych pojęć muszą być wyeksponowane, a z czasem dziecko sygnalizujące gestami zaczyna wychwytywać związek między potrzebą a jej symbolicznym obrazem.
Etap III – wprowadzenie indywidualnego słownika poznanych pojęć Chłopiec w zasięgu ręki powinien mieć obrazki lub etykietki. Po zasygnalizowaniu przez niego potrzeby (wskazaniem, gestem, werbalizacją), logopeda powinien głośno i wyraźnie ją zinterpretować i powtórzyć w celu utrwalenia prawidłowego wzorca mówienia.
Etap IV – poszerzanie słownika o inne pojęcia Stosując zasadę stopniowania trudności i poglądowości – od pojęć prostych widocznych przechodzi się do pojęć ogólniejszych. Należy ograniczać gadulstwo, mówić jasno i konkretnie.
Etapy następne – praca z prostymi ilustracjami, zabawy tematyczne Pozytywne emocje towarzyszące uczestnictwu w różnych formach zajęć wpływają na spontaniczność i motywację do komunikowania się z otoczeniem.
Usprawnianie właściwych nawyków związanych z mówieniem
- prawidłowy oddech,
- przełykanie śliny – zamykanie ust,
- patrzenie na rozmówcę.
Ćwiczenia doskonalące aparat mowy Ćwiczenia oddechowe
- zdmuchiwanie świeczki,
- dmuchanie na skrawek papieru,
- wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę,
- zdmuchiwanie płomienia świecy przy zwiększanej stopniowo odległości,
- dmuchanie na kłębuszki waty, papierowe kulki, piłeczkę styropianową,
- nadmuchiwanie baloników,
- gra na gwizdku, trąbce.
Ćwiczenia artykulacyjne
- zabawy i ćwiczenia warg:
- minki – wesoła – płaskie wargi, rozciągnięte, smutna – wargi w kształcie podkówki,
- całuski – przesyłanie całusków, cmokanie,
- rybka – wysuwanie warg do przodu w kształcie pyszczka rybki,
- gorąca zupa – pokazanie jak chłodzimy wargami zupę,
- masaż warg – nagryzanie zębami dolnej i górnej wargi.
- zabawy i ćwiczenia języka:
- kotki – kotek pije mleko – szybkie ruchy języka w przód o tył,
- śniadanko misia – miś starannie oblizuje wargo przy otwartych ustach – wargi smarujemy miodem, nutellą, dżemem,
- ssanie cukierków,
- żabka – dziecko zbiera z talerzyka płatki kukurydziane, posypkę do ciast czubkiem wyciągniętego jak najbardziej do przodu języka.
- zabawy i ćwiczenia żuchwy
- naśladowanie otwierania buzi jak podczas ziewania,
- wąchanie kwiatów,
- opuszczanie i unoszenie żuchwy.
- zabawi i ćwiczenia podniebienia miękkiego
- nadmuchiwanie baloników,
- puszczanie baniek mydlanych – kto więcej puści baniek?
Ćwiczenia fonacyjne
- próby wymowy poszczególnych bądź niektórych samogłosek na różnej tonacji,
- ćwiczenia na wyrazach dźwiękonaśladowczych ( muuu..., chał chał..., pi pi..., itp.).
Ogólnorozwojowe ćwiczenie usprawniające i logopedyczne Naśladowanie
- naśladowanie stukania łyżką,
- naśladowanie ciągu jednosylabowego dźwięku (onomatopeje),
- wydanie dźwięku związanego z ruchem,
- naśladowanie dotykanie części ciała,
- naśladowanie klaskania,
- naśladowanie prostych ruchów rąk,
- 2 – 3 sekundowe bazgranie na dużym arkuszu papieru,
- prawidłowe naśladowanie dźwięków, związanych z trzema znanymi obrazkami czynności,
- naśladowanie rysowanie dwóch poziomych linii,
- naśladowanie prostych ruchów rąk, takich jak klaskanie,
- naśladowanie dwóch prostych ruchów związanych z lepieniem plasteliny,
- naśladowanie serii czynności związanych z dotykaniem dwóch różnych części ciała równocześnie,
- naśladowanie serii ruchów szczęką i językiem,
- naśladowanie różnych sposobów użycia znanych dziecku przedmiotów domowych,
- naśladowanie dźwięków wydawanych przez pięć zwierząt,
- naśladowanie zaciskania i otwierania dłoni, kładzenia ich na głowie i za plecami,
- naśladowanie lepienia z plasteliny dwóch prostych kształtów,
- naśladowanie ruchów trzech zwierząt,
- naśladowanie różnych pozycji.
Percepcja
- obserwowanie chowanej zabawki, zapamiętywanie, gdzie jest chowana i odsłonięcie jej,
- obserwowanie rąk osoby, by zobaczyć miejsce umieszczania przedmiotu,
- obserwacja przedmiotu rzucanego na podłogę, odnajdywanie go i podnoszenie go,
- odwrócenie filiżanki celem otrzymania ukrytego pod nią smakołyku,
- kojarzenie dwóch różnych dźwięków z dwoma różnymi działaniami, odróżnianie ich i przewidywanie działania związanego z każdym z nich,
- szukanie w pokoju określonego przedmiotu,
- znalezienie przedmiotu ukrytego pod jedną z trzech filiżanek,
- ułożenie trzech klocków na przygotowanym wzorcu,
- dopasowywanie identycznych rysunków,
- wkładanie trzech kształtów do pudełka z prostymi wzorami kształtów,
- sortowanie według trzech różnych kształtów,
- obserwacja rąk logopedy, branie od niego elementów układanki i dopasowywanie ich zgodnie z wycięciami,
- dopasowywanie kolorowych klocków do odpowiednich kwadratów papieru.
Motoryka duża
- klaskanie w dłonie,
- wyciąganie rąk w górę,
- sięganie – chwytanie przedmiotów znajdujących się powyżej poziomu oczu,
- zabawy w chwytanie piłki,
- omijanie lub przekraczanie drobnych przeszkód,
- podnoszenie przedmiotu z podłogi bez utraty równowagi,
- chwytanie toczącej się piłki i odpychanie jej z powrotem bez pomocy,
- przejście ok. 6 metrów bez asekuracji,
- chodzenie bokiem i tyłem przy utrzymaniu równowagi,
- samodzielne otwieranie szafki i szuflady,
- kopanie dużej piłki do innej osoby,
- dotykanie zawieszonego przedmiotu,
- rzucanie woreczkiem do pudełka,
- toczenie się w bok i z powrotem,
- przenoszenie małych przedmiotów w łyżce,
- ciągnięcia ciężkiego pudełka,
- pociąganie liny trzymanej przez drugą osobę.
Motoryka mała
- chwycenie łyżki jedną dłonią i trzymanie jej bez pomocy,
- wyjęcie trzech przedmiotów z zamkniętego pudełka,
- podnoszenie różnego rozmiaru przedmiotów i wkładanie ich do kubła,
- odrywanie małych kawałków plasteliny i wrzucanie ich do pudełka,
- przesypywanie łyżką cukru z jednego pojemnika do drugiego,
- podnoszenie monet i wrzucanie ich do puszki,
- otwieranie różnych pojemników,
- wyjmowanie z pudełka przedmiotów i oddanie jej innej osobie, następnie odbieranie ich i ponowne wrzucanie do pudełka,
- samodzielne naciskanie guzika, guzików w celu wywołania pożądanego efektu,
- odkrycie nagrody przez ściągnięcie np. skarpety luźno naciągniętej na pojemnik,
- uchwycenie kredki i wykonanie przypadkowych pociągnięć na papierze,
- dmuchanie baniek mydlanych,
- samodzielne zdejmowanie pokrywek przedmiotów,
- samodzielne wykonanie palcami kilku prostych ruchów,
- pociąganie za sznurek lub nakręcanie zabawki poruszającej się lub wydającej dźwięk,
- naciskanie gąbki, gumowej piłeczki każdą ręką,
- przypinanie spinaczy do krawędzi np. pudełka,
- wodzenie palcem po przedmiocie,
- przecinanie pasków papieru,
- zbieranie przedmiotów różnej wielkości,
- zginanie papieru i cięcie jego warstw,
- wciskanie szpilek i pinezek.
Koordynacja wzrokowo – ruchowa
- układanie wieży z pudełek, klocków,
- umieszczanie przedmiotu w pustej puszce,
- umieszczanie po jednym koraliku w każdym wgłębieniu wytłoczki,
- samodzielne umieszczanie kółek na paliku,
- umieszczanie patyczków w przygotowanym pudełku z otworami,
- wkładanie ołówków w otwory stojaka,
- zamalowywanie płaszczyzny,
- nawlekanie koralików na patyk, drucik, sznurówkę,
- przymocowywanie spinaczy w zaznaczonych na pudełku miejscach,
- rysowanie palcem na rozsypanej mące czy piasku,
- wykonanie prostej konstrukcji z trzech elementów,
- modelowanie w plastelinie różnorodnych kształtów,
- łączenie dwóch części obrazka,
- przenoszenie pęsetą przedmiotów i umieszczanie w wytłoczce,
- łączenie punktów,
- cięcie nożyczkami po linii,
- przewlekanie sznurka przez otwory,
- rysowanie figur przez łączenie punktów,
- rysowanie figur przez obrysowanie szablonu,
- łączenie punktów w celu uzyskania prostych kształtów.
Czynności poznawcze
- kierowanie wzroku na osobę wymawiającą imię dziecka,
- wskazywanie lub podawanie pożądanego przedmiotu bez podpowiedzi,
- przychodzenie na ustne wezwanie,
- siadanie na ustne polecenie,
- zatrzymanie się na ustne polecenie,
- wskazywanie na swoje odbicie w lustrze z zapytaniem "gdzie jest (imię?) i wskazywanie palcem,
- obserwowanie przedmiotu trzymanego przez logopedę i szukanie identycznego,
- usiąść przy stole i samodzielnie wskazać określony przedmiot w odpowiedzi na pytanie "gdzie jest...?",
- słowna prośba podania przedmiotu odpowiedniej osobie,
- wskazywanie na przedmiot jako odpowiedz na zapytanie,
- zapełnienie tabliczki zawierającej cztery proste kształty,
- podawanie odpowiedniej zabawki na polecenie "daj (psa)",
- wyszukiwanie identycznych kolorów,
- właściwe układanie części ciała wyciętych z kartonu,
- wskazywanie na obrazek określający odpowiedni rzeczownik i czasownik.
Komunikacja – słowna i pozasłowna
- wydawanie rozpoznawanego odgłosu,
- osłuchanie się ze specyficznymi dźwiękami i powtarzanie ich,
- powtarzanie prostych okrzyków,
- dawanie znaków w odpowiedniej chwili,
- spontaniczne wydawanie różnych odgłosów zwierząt i otoczenia,
- nazywanie członków rodziny,
- wyrażanie potrzeby, żądanie dźwiękiem, jednym słowem,
- odpowiadanie twierdzące lub przeczące na pytanie "czy to jest...?",
- samodzielne nazywanie zwierząt,
- używanie słów lub gestów oznaczających "mały – duży",
- dokonywanie natychmiastowego wyboru poprzez wskazywanie lub nadawanie dźwięków.
Samodzielność
- samodzielne podnoszenie palcami i zjadanie pożywienia,
- trzymanie kubka obiema rękami i podnoszenie go do ust,
- picie bez rozlewania przy użyciu obu rąk,
- samodzielne zdjęcia butów,
- jedzenie widelcem,
- samodzielne zakładanie rozpinanego swetra,
- zapięcie dużego pojedynczego guzika,
- samodzielne zapięcie i rozpięcie swetra,
- samodzielne nalewanie z dzbanka do mniejszych naczyń.
Uspołecznianie
- dostarczenie przyjemności z ograniczonego kontaktu fizycznego,
- właściwe reagowanie na przyjacielski kontakt fizyczny,
- utrzymywanie kontaktu wzrokowego przynajmniej przez 3 sekundy,
- odczuwanie przyjemności z prostej wspólnej zabawy,
- wskazywanie dotykaniem palcami części ciała innej osoby,
- tworzenie modelu ciężarówki tam i z powrotem razem z inną osobą,
- wyrzucanie na prośbę do śmieci kawałka papieru,
- układanie wieży z klocków na przemian z logopedą,
- prawidłowe używanie pacynki w prostych zabawach z pacynką innej osoby,
- krótka zabawa w naśladowanie,
- wytarcie blatu stołu.
Wykorzystanie alternatywnych sposobów komunikowania się System komunikacji symbolicznej BLISS (słowa w postaci symboli)
- dobieranie symboli dokładnie do potrzeb chłopca,
- aktualizowanie doboru symboli zgodnie z oczekiwaniami chłopca,
- ten sam symbol, mimo określonego znaczenia, może przyjmować różne funkcje, w zależności od możliwości intelektualnych,
- wprowadzanie symboli ma uzupełniać braki, a jednocześnie dawać radość i satysfakcję,
- posługiwanie się zestawem symboli polega na wskazywaniu ich.
System piktogramów (znaki)
- przyswajanie przez chłopca znaków,
- komunikowanie na podstawie wskazania określonego znaku,
- tworzenie wypowiedzi własnych 2 – 3 znakowych.
Opracowała: Lidia Gaworczyk |