Polana Jaworzyna Kamienicka i Kudłoń
Gorce jesienią (Polana Fiedorówka)
Gorce (
513.52
) –
pasmo górskie
leżące w
Beskidach Zachodnich
.
Topografia
Gorce mają długość ponad 40 km, szerokość 10-15 km i łączną powierzchnię 350 km². Na północy graniczą z
Kotliną Rabczańską
i (przez
przełęcz Przysłop
) z
Beskidem Wyspowym
; na wschodzie z
Beskidem Sądeckim
, oddzielone od niego doliną
Dunajca
; na południu z
Kotliną Orawsko-Nowotarską
i przez
przełęcz Snozkę
z
Pieninami
; na zachodzie natomiast – przez
Przełęcz Sieniawską
z
Pasmem Orawsko-Podhalańskim
.
Grzbiet główny Gorców, o długości 44 km, biegnie równoleżnikowo od
Rabskiej Góry
przez
Turbacz
i
Gorc
po Wszywogórkę w
Tylmanowej
. Pięć ważniejszych grzbietów zbiega się gwiaździście w masywie Turbacza. Najdłuższym grzbietem bocznym (ok. 25 km) jest
Pasmo Lubania
, oddzielone od głównego grzbietu
Przełęczą Knurowską
(846 m).
W Gorcach jest 11 ważniejszych dolin, z czego pod Turbacz podchodzi pięć. Najdłuższa jest
Dolina Kamienicy
(33 km), a najobszerniejsza —
Dolina Ochotnicy
(109 km²).
Nazwa "Gorce" związana jest prawdopodobnie ze słowem "gorzeć" (palić się, płonąć) i pochodzi od sposobu uzyskiwania polan śródleśnych
metodą żarową
. Spotykana jest już w aktach z 1254 r. (item mons Gorcz nuncupatus), używał jej
Jan Długosz
w 1480 r. (in monten Gorcz).
Najwyższe szczyty Gorców:
Wszystkie te szczyty poza Turbaczem i Lubaniem znajdują się na terenie
Gorczańskiego Parku Narodowego
.
Wody
Gorce charakteryzują się bardzo dobrze rozwiniętą siecią wodną, na którą składają się liczne
potoki
, źródła, młaki i wysięki wodne. Stawy są nieliczne. Wszystkie potoki stanowią dorzecze dwóch rzek:
Dunajca
i
Raby
. Wzdłuż grzbietu Turbacz – Gorc Kamienicki przebiega
dział wodny
między
zlewniami
tych rzek. Największymi potokami, mającymi swoje obszary źródliskowe w Gorcach są
Kamienica
i
Ochotnica
. Występują także źródła z wodami mineralnymi, które eksploatowane są w
Rabce-Zdroju
i
Szczawie
.
Polany gorczańskie
Stanowią jeden z najbardziej charakterystycznych składników krajobrazu i przyrody Gorców. Są też największą ich turystyczną atrakcją. Rozciągają się z nich rozległe widoki na
Tatry
,
Pieniny
,
Beskid Wyspowy
i
Sądecki
. Wiosną pokrywają się łanami krokusów. Powstały w XIV w. w wyniku działalności przybyłych z
Półwyspu Bałkańskiego
Wołochów
, którzy tutaj przynieśli swoją kulturę
pasterską
, później kontynuowaną przez mieszkańców tych terenów. Polany te, przez miejscową ludność nazywane halami, powstały w wyniku wypalania lasu, a następnie poszerzane były poprzez wyręby. Wypasanie i koszenie zapobiegało ich zarastaniu lasem. Najbardziej intensywny wypas trwał przed II wojną światową, Gorce po Tatrach były wtedy największym ośrodkiem pasterstwa. Jeszcze w wiele lat po II wojnie światowej stały na nich szałasy pasterskie i trwał intensywny wypas. Po zaprzestaniu wypasu zaczęły zarastać ze szkodą dla walorów widokowych oraz
różnorodności biologicznej
borówczyskami i malinami, a następnie lasem. Oglądać tu można naturalną
sukcesję ekologiczną
. Ostatnio Gorczański Park Narodowy dostrzegł konieczność zachowania tych polan. Na
Hali Długiej
ponownie wprowadzono
kulturowy wypas
owiec, niektóre inne polany (np.
Jaworzyna Kamienicka
) są wykaszane. Jednak los większości, szczególnie tych poza obszarem GPN wydaje się już być przesądzony.
Turystyka
Początki turystyki w Gorcach sięgają początku XIX w. Opisywał je i badał
Wincenty Pol
i
Bronisław Gustawicz
, a
Seweryn Goszczyński
w swoim "Dzienniku podróży do Tatrów" opisał swoje wrażenia z pobytu w Gorcach. W Gorcach przebiegały akcje utworów
Władysława Orkana
pochodzącego z
Poręby Wielkiej
pod Gorcami. Pisał on: Naprzeciw Tatr, między doliną nowotarską, a wężowatą kotliną Raby, wspięło się gniazdo dzikich Gorców. Od romantycznych Pienin rozdzielał je wartki kamienicki potok, a od spiskiej krainy odgraniczył je bystry Dunajec. Samotnie stoją nad wzgórzami.
Kazimierz Sosnowski
opublikował przewodnik, a
Polskie Towarzystwo Tatrzańskie
wytyczyło pierwsze szlaki i wybudowało pierwsze bazy noclegowe. Szczególnie popularne stały się Gorce po wybudowaniu schroniska z prawdziwego zdarzenia na Turbaczu. Stały się modne wśród studentów, którzy organizują tutaj rajdy studenckie, przychodzą na Turbacz wycieczki szkolne. Przyciągają też Gorce turystów indywidualnych wspaniałymi panorami widokowymi z gorczańskich polan, ciszą (ruch turystyczny jest tutaj umiarkowany) i dobrze zachowaną przyrodą.
(stan na 2007 r.)
- 14 szlaków turystyki pieszej o łącznej długości 63,3 km
- 9 szlaków spacerowych o łącznej długości 38,7 km
- 7 szlaków turystyki konnej o łącznej długości 62,9 km
- 7 szlaków turystyki rowerowej o łącznej długości 55,4 km (jeden zamknięty do odwołania)
- 8 ścieżek edukacyjnych o łącznej długości 41,6 km
Za wstęp na niektóre ścieżki spacerowe pobierane są opłaty. Ambitniejszych turystów ucieszą znajdujące się przy ważniejszych szlakach estetycznie wykonane i ciekawe merytorycznie tablice z opisem przyrody, historii tych miejsc i panoramami szczytów.
Zobacz też
Bibliografia
- Marek Cieszkowski, Paweł Luboński: Gorce- przewodnik dla prawdziwego turysty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2004. .
-
Józef Nyka
: W Gorcach. Warszawa: 1968 wydawca=Wyd. Interpress.
- Gorce. Mapa turystyczna 1:50 000. Kraków: Compass, 2007. .
Linki zewnętrzne