Enver Hodża |
| Enver Hodża |
|
Data i miejsce urodzenia |
1908
Gjirokastër |
Data śmierci |
1985
|
pierwszy sekretarz, premier Albanii, minister spraw zagranicznych |
Okres urzędowania | od
1944
do
1985
|
Przynależność polityczna | Albańska Partia Pracy |
Poprzednik |
Ahmed Zogu
|
Następca |
Ramiz Alia
|
Enver Hodża (Hoxha) (ur.
16 października
1908
w
Gjirokastrze
, zm.
11 kwietnia
1985
) – przywódca
Albanii
od końca
II wojny światowej
aż do śmierci w 1985, oraz pierwszy sekretarz komunistycznej
Albańskiej Partii Pracy
. Był także premierem Albanii w latach
1944
-
1954
, ministrem spraw zagranicznych w latach
1946
-
1953
. Niemal półwiecze rządów Hodży, charakteryzujące się
izolacją
, agresywnym
ateizmem państwowym
i ścisłym stosowaniem się do
stalinizmu
, doprowadziło jego kraj do zapaści gospodarczej i społecznej.
Biografia
Hodża urodził się w
Gjirokastër
, mieście w południowej Albanii. Był synem muzułmańskiego handlarza suknem, który w czasie dzieciństwa Envera dużo podróżował po Europie, toteż duży wpływ na Envera w tym czasie miał jego wujek, Hysen Hoxha. Hysen Hodża był bojownikiem walczącym o niepodległość Albanii – która stała się faktem, gdy Enver miał 4 lata, i sprzeciwiał się rządowi powstałemu po odzyskaniu niepodległości. Enver silnie identyfikował się z tymi ideami, zwłaszcza gdy do władzy doszedł król
Zog
(
1928
).
Dom w Gjirokastrze, w którym urodził się Enver Hodża
W
1930
rozpoczął studia na uniwersytecie w
Montpellier
we
Francji
dzięki państwowemu stypendium, ale szybko je przerwał. Publikował w organie francuskich komunistów "
L'Humanité
" pod pseudonimem "Loulou". Od
1934
do
1936
był sekretarzem albańskiego konsulatu w
Brukseli
, studiował tam także prawo. Utracił tę pracę, gdy jego przełożony odkrył u niego komunistyczne broszury. Powrócił do Albanii w
1936
i został nauczycielem w liceum francuskim w
Korczy
.
Hodża został wyrzucony ze szkoły po
włoskiej
inwazji w
1939
, gdy odmówił wstąpienia w szeregi Albańskiej Partii Faszystowskiej. Otworzył sklep z tytoniem w
Tiranie
, gdzie gromadziła się grupa komunistów zwana grupą korczańską, której został przywódcą. Poszukiwany przez faszystowską policję został zaocznie skazany na karę śmierci i musiał opuścić stolicę. Otrzymał pomoc od
jugosłowiańskich
komunistów i 8 listopada
1941
, jako reprezentant grupy korczańskiej, został wybrany na tymczasowego I sekretarza Albańskiej Partii Komunistycznej, utworzonej tego dnia z inspiracji komunistów jugosłowiańskich poprzez zjednoczenie większości albańskich konspiracyjnych grup komunistycznych. Jeden z jego współpracowników, Nako Spiru, charakteryzował go wówczas w ten sposób:
... średnia inteligencja. Średnie osiągnięcia zarówno jako student za granicą, jak i jako nauczyciel. W okresie przed utworzeniem partii wiódł nieuporządkowane życie. Jest sekciarzem wewnątrz partii. (...) Ma kompleks niższości. Ludzie nie mają pojęcia, kim jest, a ci którzy go znają, nie oceniają go wysoko. Był inicjatorem powołania na konferencji we wsi Peza 16 października 1942 roku Frontu Wyzwolenia Narodowego skupiającego siły antyfaszystowskie. W lutym 1943 formalnie już został wybrany I sekretarzem przez I zjazd partii. Front i jego siły zbrojne których był komisarzem politycznym występujące od 10 lipca 1943 pod nazwą UNC-Armia Wyzwolenia Narodowego stał się najsilniejszą siłą polityczną i wojskową kraju już w połowie 1944 roku kontrolując 75% terytorium Albanii. W maju 1944 roku na mocy uchwał odbywającego się w
Përmet
kongresu Hodża został mianowany dowódcą UNC w stopniu generała-pułkownika oraz przewodniczącym Antyfaszystowskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. 23 października 1944 roku został mianowany premierem.
Koalicja albańskich sił antyfaszystowskich i jej siła zbrojna Armia Wyzwolenia Narodowego licząca jesienią 1944 roku 70 tysięcy partyzantów zorganizowanych w 3 korpusy (8 dywizji i 26 brygad), którymi kierowała partia Hodży, przejęła władzę w całym kraju w listopadzie
1944
wraz z wyparciem hitlerowców. Hodża i jego komuniści, korzystając z poparcia
Jugosławii
i pośrednio
ZSRR
, szybko rozprawili się z potencjalnymi konkurentami.
Rządy
Hodża nakazał konfiskatę gospodarstw rolnych i połączenie ich w spółdzielnie produkcyjne (kooperatywy), co miało pozwolić Albanii osiągnięcie samowystarczalności żywnościowej. Wielką wagę przykładał do elektryfikacji i industrializacji. Przerażony perspektywą utraty władzy w wyniku inwazji sił radzieckich, rozkazał w latach 60. wybudować tysiące bunkrów na wybrzeżach Albanii (powstało ich ok. 600 tys.).
Gdy w
1948
doszło do rozłamu w bloku komunistycznym, opowiedział się za
Związkiem Radzieckim
przeciwko sąsiedniej Jugosławii, chcąc uniknąć w ten sposób spłaty długów wobec Jugosławii a po śmierci
Stalina
i referacie
Chruszczowa
zerwał w
1961
r. z ZSRR i związał się z
Chinami
ponownie unikając spłaty długów – tym razem wobec ZSRR. Za jego rządów represjonowano wszystkie religie, niszczono dzieła sztuki sakralnej, aresztowano i mordowano księży i duchownych muzułmańskich. W
1967
Hodża ogłosił z dumą, że Albania jest pierwszym w historii państwem
ateistycznym
. Służba bezpieczeństwa, znana jako
Sigurimi
, dorównywała w bestialstwie
NKWD
i
gestapo
, a do zwalczania wrogów Hodża użył także fanatycznej młodzieży, biorąc przykład z
Mao
i jego "
rewolucji kulturalnej
".
W Albanii nie przestrzegano żadnych praw człowieka – mimo konstytucyjnych gwarancji nie przestrzegano wolności słowa, sumienia i zgromadzeń, sądy były dyspozycyjne wobec władz partyjnych, podróże zagraniczne były zakazane, nikt nie miał prawa do posiadania prywatnych samochodów. Proces "
bandy czworga
" w Chinach odbił się echem w Albanii – w
1978
Hodża zerwał z Chinami, skazując swój kraj na izolację, przywodzącą na myśl dzisiejszą
Koreę Północną
.
Dawne mauzoleum Hodży w
Tiranie
, obecnie siedziba wielu firm
W 1992 roku zwłoki Envera Hodży zostały ekshumowane i nieformalnie pochowane po raz drugi na cmentarzu Shatrri, na przedmieściach stolicy. Na ilustracji jego obecne miejsce spoczynku na cmentarzu Shatrri w
Tiranie
Hodża zmarł
11 kwietnia
1985
, a władzę przejął
Ramiz Alia
, który nie był jednak w stanie stawić czoła przemianom w Europie. Komuniści zostali obaleni w
1992
, choć pierwsze wolne wybory wygrała partia komunistyczna. Władzę oddała dopiero w
1992
.
Spór o Hodżę
W 2004 r. wdowa po E.Hodży -
Nexhmije
starała się o przyznanie pośmiertnie jej mężowi statusu weterana wojennego. Listy kierowane przez nią do władz w tej kwestii pozostały bez odpowiedzi. W liście do ówczesnego prezydenta Albanii,
Alfreda Moisiu
, wdowa po Hodży przypomniała, że jego ojciec spał pod tym samym kocem, co E.Hodża, kiedy walczył w ruchu oporu.
Teksty E. Hodży w języku polskim
- Albańska Partia Pracy w walce o zbudowanie podstaw socjalizmu, O trwały pokój 1952/15, s.3.
- Fiasko planu kolonizatorów Tito w Albanii, O trwały pokój 1949/15, s.2.
- Nowe życie kobiet Albanii, /fragment przemówienia/, Nasza Praca 1956/2, s.16‑17, il.,
- Referat sprawozdawczy o działalności KC Albańskiej Partii Pracy wygłoszony na IV Zjeździe APP przez Envera Hodżę w dniu 13 lutego 1961, KiW, Warszawa 1961
Linki zewnętrzne